Podział ze względu na kształt opiera się o podstawowe 3 geometryczne formy: kuliste, spiralne i cylindryczne; formy te jednak ulegać mogą modyfikacjom lub deformacjom, tworzyć zróżnicowane układy albo charakterystyczne formy, a to posiada klasyfikacyjne znaczenie. W grupie organizmów mających cylindryczny kształt wyróżnia się komórki charakteryzujące się równoległymi prostymi bokami oraz zaokrąglonymi końcami, które nazywane są pałeczkami - bacterium, albo takie, które mają proste końce nazywane laseczkami - bacillus. Cylindryczne formy zgrubiałe na końcu przyjmują kształt przypominający maczugę - corynebacterium. Gdy tworzą odgałęzienia określa się je mianem prątków - mycobacterium.
Poszczególne komórki występować mogą pojedynczo albo tworzyć nici rozgałęzione czasami. Forma taka nosi nazwę rzekomej grzybni - pseudomycelium. Cylindryczne bakterie zdeformowane poprzez nieznaczne wygięcie komórki nazywane są przecinkowcami - virbio, wygięte sierpowato to selenomonas. Śrubowato skręcone komórki - spiryllum, spiralnie zwinięte z kolei to spirochetae. Kuliste formy nazywa się ziarniakami - coccus, często występują w formie kuli lecz mogą także przybierać elipsoidalny, jajowaty kształt albo ziarnka kawy. Wszystkie komórki układać się mogą pojedynczo albo tworzą po podziale skupiska, które przyjmują zróżnicowane układy. Jeśli po podziale komórka w jednej płaszczyźnie zostaje złączona to tworzy dwoinkę - tzw. diplococcus albo łańcuszek - tzw. streptococcus, paciorkowiec inaczej. W przypadku podziału w nieregularnych płaszczyznach tworzy się układ nazywany gronkowcem - staphylococcus. Jeśli płaszczyzny podziału biegną pod prostym kątem wykształcają się układy czworaczków - tzw. tetracoccus. Podział w 3 płaszczyznach prostopadłych względem siebie tworzy układ nazywany pakietowcem - tzw. sarcina. Poza klasycznymi formami oraz ich deformacjami tworzyć się mogą przejściowe formy np. część małych pałeczek przybierać może kształt ziarniaków, nazywa się je wówczas cocopałeczkami, podczas gdy ziarniaki przybierać mogą wydłużony kształt - streptobacillus.
