wojna stuletnia

okres wojen toczonych między Anglią a Francją w latach 1337-1453. Kiedy w 1328 r. zmarł bezpotomnie król Francji Karol IV (ostatni z Kapetyngów), do tronu wysunęło roszczenia trzech pretendentów - dwóch bratanków Filipa Pięknego i jego wnuk Edward III, król Anglii.

Prawdziwą przyczyną wojny była jednak odwieczna rywalizacja francusko-angielska o Flandrię i chęć przejęcia przez Francję posiadłości angielskich na kontynencie. Nie bez znaczenia była też postawa rycerstwa, które w wojnie chciało powetować sobie straty poniesione na skutek trwającego kryzysu gospodarczego.

Działania wojenne rozpoczęły się w 1337 r. i początkowo dotyczyły tylko pogranicza flandryjsko-francuskiego. Do 1369 r. przewagę w wojnie mieli Anglicy, którzy pokonali Francuzów pod Crécy (1346 r.) i zdobyli Calais (1347 r.). Całkowitej klęsce Francuzów zapobiegła epidemia dżumy. W 1356 r. Francuzi zostali kolejny raz pobici przez Anglików pod Poitiers i Manperthuis, a król Francji Jan Dobry dostał się do angielskiej niewoli. W 1358 r. wybuchło powstanie ludowe we Francji (żakeria). Na terenach podbitych przez Anglików powstały oddziały partyzanckie, które zadawały im duże straty. W 1360 r. podpisano pokój w Bretigny, który nie zadowalał żadnej ze stron. Przez Francję przechodziły oddziały wojska, które łupiły wszystko na swej drodze. W 1369 r. Karol V wznowił działania przeciwko Anglii. Francuzi stosowali taktykę ciągłej wojny podjazdowej i do 1377 r. odebrali Anglikom większość zdobyczy. W 1381 r. wybuchło w Anglii powstanie Wata Tylera.

We Francji Karol VI popadł w obłęd, co spowodowało wybuch wojny domowej, gdyż władcy Burgundii chcieli uniezależnić się od Francji (usiłował zapobiec temu hrabia Armagnac). Wykorzystali to Anglicy i w 1415 r. rozpoczęli znowu działania wojenne, rozbijając wojska francuskie pod Azincourt.

Burgundowie namówili Karola VI, by wydał swą córkę za mąż za króla angielskiego Henryka V. W ten sposób król angielski nabył prawa do tronu francuskiego. Stany Generalne uznały go za regenta i wpuściły do Paryża. Nowego króla nie uznał wydziedziczony Karol VII i armaniacy.

W 1428 r. wojska angielskie otoczyły Orlean - twierdzę stronnictwa armaniaków. Z odsieczą przyszło społeczeństwo francuskie, które prowadziła młoda wiejska dziewczyna - Joanna d'Arc. Anglicy wycofali się, a Karol VII został w Reims koronowany na króla Francji. Było to dla Francuzów zachętą do walki z Anglikami. Joanna d'Arc została jednak pojmana przez Anglików i oskarżona o czary i konszachty z diabłem, a następnie przez sąd inkwizycyjny skazana na spalenie na stosie.

W 1453 r. w bitwie pod Castillon Francuzi pokonali Anglików i zmusili do opuszczenia Francji. Nie podpisano żadnego traktatu pokojowego, a oba kraje wyszły z wojny kompletnie wyniszczone i rozdarte wewnętrznie. Anglia utraciła wszystkie posiadłości na kontynencie.