sejmiki ziemskie

od XIV w. pełniły rolę szlacheckiego samorządu (lokalnego parlamentu) w obrębie danej ziemi, województwa czy powiatu i aż do powstania sejmu walnego odgrywały bardzo ważną rolę polityczną w kraju. Wiadomo, że w połowie XVI w. istniały w Polsce 94 sejmiki, które miały stałe miejsca obrad (np. krakowski w Proszowicach, poznański i kaliski w Środzie) i zazwyczaj zbierały się w kościołach, a gdy te były zbyt małe - na cmentarzach.

Ich kompetencje były bardzo duże, ale w XVIII w. znacznie je okrojono - najpierw w 1717 r. (Sejm Niemy) odebrano im częściowo kompetencje skarbowe oraz wojskowe, a następnie Konstytucja 3 maja odebrała im prawo uchwalania podatków i przygotowywania wiążących instrukcji poselskich.

Wyróżnia się kilka rodzajów sejmików:

· przedsejmowe - zwoływano je na 6-3 tygodni przed terminem rozpoczęcia sejmu walnego i zapoznawano szlachtę ze sprawami, jakie na nim będą poruszane (instrukcje sejmikowe - legacje). Obradowały pod przewodnictwem marszałka sejmikowego, a ich najważniejszym zadaniem był wybór posłów na sejm walny (2-6 w zależności od wielkości sejmiku) oraz opracowanie instrukcji poselskich, przez co miały wpływ na obrady sejmu;

· generalne - posłowie danej ziemi spotykali się na nich z senatorami w celu uzgodnienia wspólnego dla całej ziemi stanowiska na sejm walny;

· relacyjne - po zakończeniu obrad sejmu walnego posłowie danej ziemi składali na nich relacje (sprawozdania) i zapoznawali szlachtę z uchwałami sejmu, a następnie dyskutowano i uchwalano, jak wprowadzić te uchwały w życie;

· elekcyjne - wybierano na nich kandydatów do urzędów sądowych ziemskich;

· deputackie - wybierano na nich członków do Trybunału (od 1578 r. Koronnego, a od 1581 r. także Litewskiego);

· kapturowe - zwoływano je wyłącznie w okresie bezkrólewia, by sprawowały w tym czasie najwyższą władzę na danej ziemi;

· gospodarcze - zaczęto je zwoływać w II poł. XVII w; uzurpowały sobie prawo do uchwalania lokalnych podatków oraz powoływania tzw. wojska powiatowego na czele z rotmistrzem (opłacano je ze skarbu wojewódzkiego).

Głosowano na nich zazwyczaj większością, choć w II poł. XVII w. też zdarzały się przypadki ich zrywania. Z czasem znalazły się pod wpływem koterii magnackich, a nawet agentów państw obcych.