„Opowieść wigilijna”, Charles Dickens

Wydarzenia rozgrywają się w dzień wigilii Bożego Narodzenia, w noc wigilijną i w święta, w Londynie oraz w małym miasteczku, gdzie dorastał Ebenezer Scrooge.

 

  • Streszczenie krótkie:

Stary kupiec, Ebenezer Scrooge, znany ze swego skąpstwa, powraca w Wigilię Bożego Narodzenia do domu po pracy w swoim kantorze. Tam zjawia mu się duch jego wspólnika, Jakuba Marley'a, który ostrzega: jeśli Scrooge się nie zmieni, po śmierci czeka go wieczna męka. Zjawa zapowiada także odwiedziny trzech innych duchów, dzięki którym los starego skąpca może się odmienić. Duchy rzeczywiście przybywają i ukazują Ebenezerowi przeszłość, teraźniejszość i przyszłość (jeśli jego życie się nie zmieni).

Po tych wizytach skąpiec ulega wielkiej przemianie. Podwyższa pensję pracownikowi, opiekuje się jego kalekim synkiem, Małym Timem, i hucznie obchodzi każde Boże Narodzenie.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Śmierć Marleya, Scrooge właścicielem firmy.
  • Postępowanie Scrooge ‘a:
  • obojętność wobec nędzy innych,
  • surowy stosunek do pracowników,
  • obojętność wobec siostrzeńca.
  • Wieczór wigilijny i odwiedziny trzech duchów:
  • Duch Wigilijnej Przeszłości: wędrówka w krainę dzieciństwa i młodości;
  • Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia: wędrówka po ulicach miasta, poznanie losu biedaków, ich szlachetności i godności, los Maleńkiego Tima;
  • Duch Przyszłych Wigilii: smutna przyszłość samotnego, starego Ebenezera.
  • Cudowna przemiana - Ebenezer wielkim dobroczyńcą, wspaniałym wujaszkiem, dobrym pracodawcą i przyjacielem rodziny Cratchitów.

„Zemsta”, Aleksander Fredro

Akcja komedii rozgrywa się na początku XIX w. Miejscem akcji jest podzielony na połowę zamek, ale nie można dokładnie określić jego położenia.

 

  • Streszczenie krótkie:

Podczas śniadania Cześnik radzi się starego służącego, Dyndalskiego, co do swego ożenku z młodziutką Klarą, potem decyduje się jednak na starszą Podstolinę. Po chwili przybywa wezwany przez Cześnika Papkin, ubrany na modę francuską. Wprasza się na śniadanie i przechwala swoimi (zmyślonymi) podbojami sercowymi oraz bohaterskimi czynami. Cześnik wysyła go z poselstwem do Rejenta Milczka, który jest właścicielem połowy zamku kupionego niegdyś przez ojca Klary. Cześnik nie może sam dojść z sąsiadem do porozumienia. Papkin, bez powodzenia, próbuje się wykręcić od tego zadania. Chętnie natomiast zgadza się na przedstawienie Podstolinie w imieniu Cześnika jego matrymonialnych zamiarów.

 

  • Plan wydarzeń:
Akt I
  • Plany małżeńskie Cześnika.
  • Zgoda Podstoliny na małżeństwo z Raptusiewiczem.
  • Spotkanie Klary z Wacławem.
  • Awantura przy murze.
  • Wacław w domu Cześnika.

Akt II

  • Plany Klary.
  • Wacław i Podstolina.
  • Wyznanie Papkina.

Akt III

  • Rejent przygotowuje pozew przeciwko Cześnikowi.
  • Rozpacz Wacława.
  • Papkin u Rejenta.
  • Zmiana planów Podstoliny.

Akt IV

  • Przygotowanie do wesela Cześnika z Podstoliną.
  • Odkrycie planów Rejenta.
  • Zemsta Cześnika.
  • Zgoda między sąsiadami.

 

„Kamienie na szaniec”, Aleksander Kamiński

Wydarzenia opisane w Kamieniach na szaniec rozgrywają się w czasie okupacji hitlerowskiej, akcja obejmuje okres od czerwca 1939 r., do sierpnia 1943 r. Akcja rozgrywa się przede wszystkim w okupowanej Warszawie.

  • Streszczenie krótkie:

We wstępie autor zachęca czytelników, by przeczytali jego książkę przedstawiając jej młodych bohaterów. Byli to ludzie, którzy potrafili zachować się bohatersko w czasach II wojny światowej w okupowanym przez Niemców kraju. Nie stracili własnej godności, podjęli walkę, oddali życie z ojczyznę.

Trzech przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki - kończą prestiżowe warszawskie liceum im. S. Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja życiowych planów. Są wakacje 1939 roku, przyjaciele z upodobaniem oddają się górskim wędrówkom. Wszyscy należą do 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Jesienią wybucha wojna. Ani jeden z nich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. W okupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, potem walczą w Grupach Szturmowych. Przyjmują pseudonimy: Zośka (Tadeusz Zawadzki), Rudy (Jan Bytnar), Alek (Aleksy Dawidowski).

Powieść jest wstrząsającym dokumentem poświęcenia, oddania i patriotyzmu młodych Polaków. Rudy, Alek i Zośka oraz wielu ich przyjaciół ginie w obronie niepodległej Polski. Oddają życie ofiarnie i bez protestów, nie mają wątpliwości, że trzeba walczyć. Stanowią wzór wzajemnego oddania i przyjaźni - organizują Akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimo nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów. Trzej główni bohaterowie książki giną: Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich kolegów, którzy odbili go w Akcji pod Arsenałem. Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Rudym. Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję, że uda mu się przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod Sieczychami. Prawdopodobnie postanowił dołączyć do swoich przyjaciół.

Kamienie na szaniec to hołd oddany trzem głównym bohaterom utworu, którzy (jak pisze w przedmowie autor): „w tych niesamowitych latach potrafili żyć pełnią życia...”, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: BRATERSTWO I SŁUŻBĘ.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Przedstawienie bohaterów.
  • Wybuch wojny.
  • Zajęcia chłopców w okupowanej Warszawie.
  • Działalność sabotażowa.
  • Działalność dywersyjna.
  • Aresztowanie Rudego.
  • Śledztwo - torturowanie chłopca.
  • Akcja pod Arsenałem.
  • Śmierć Rudego i Alka.
  • Akcja pod Celestynowem.
  • Nieudana akcja pod Czarnocinem.
  • Likwidacja posterunku żandarmerii w Sieczychach, śmierć Zośki.

 

„Reduta Ordona”, Adam Mickiewicz

Zgodnie z faktami historycznymi akcja toczy się 6 września 1831 roku w Warszawie, w dzielnicy Wola.

  • Streszczenie krótkie:

Wersy 1-20: Cały utwór nosi podtytuł „Opowiadanie adiutanta”, fakty poznajemy więc z ust Stefana Garczyńskiego, adiutanta Ordona.

Opowiadanie rozpoczyna się stwierdzeniem, że żołnierzom z najbliższego otoczenia adiutanta nie dano rozkazu strzelania. Mogli więc obserwować pole walki. Oddziały Rosjan miały przewagę liczebną. Zostały porównane do sępów i błota. Nacierały na redutę Ordona - „białą, wąską, zaostrzoną”. Ten kontrast czerni i bieli świadczy o nacechowaniu emocjonalnym mówiącego, który jest po stronie Ordona, a przeciwko Rosjanom. Obrońcy reduty mieli tylko sześć armat, ale nie przerywano ognia. Strzelano celnie, a efektem była śmierć nacierających.

Wersy 21-28: Najcelniej trafiające pociski były jak anioł śmierci, który pustoszył szeregi wroga.

Wersy 29-35: Tu pojawiają się retoryczne (nie wymagające odpowiedzi) pytania, gdzie jest człowiek, który wyprawia na rzeź takie tłumy żołnierzy. Czy może jest wśród walczących, czy dzieli ich odwagę i cierpienie? Nie - to rosyjski car, on przebywa bezpiecznie w swoim pałacu. Los zwykłych żołnierzy jest mu zupełnie obcy. Jest tak potężny, że każdy jego rozkaz spełniany jest natychmiast. To tyran, przed którym wszyscy drżą. Przez niego płaczą matki, tracące synów zesłanych na Syberię lub powołanych do wojska.

Wersy 36-42: Do cara podmiot liryczny zwraca się słowami: „Mocarzu jak Bóg silny, jak szatan złośliwy”. Oznajmia, że podczas kiedy drży przed nim cała Europa, tylko Polska urąga jego mocy i staje do walki. Stwierdza też, że korona dawnych królów polskich została przez cara przywłaszczona bezprawnie, zhańbiona, skrwawiona. Nie jest godzien nawet jej dotykać, a co dopiero uzurpować sobie prawo do zakładania jej jako insygnium władzy królewskiej.

Wersy 43-76: Gorzkie rozważania narratora na temat samowoli cara i jego okrucieństwa przerywa głośne „Ura!” żołnierzy rosyjskich. To znak, że wygrywają. I rzeczywiście z reduty padł już ostatni wystrzał armatni. Pewnie skończyły się pociski albo zginęli ostatni, którzy mogli obsługiwać działa. Tymczasem Rosjanie wkraczają w obręb szańca, niczym „robactwo na świeżego trupa”.

Wersy 77-92: Narratorowi pociemniało w oczach z rozpaczy i żalu, a tymczasem jego dowódca obserwujący pole bitwy przez lunetę wyrzekł tragiczne słowa „Stracona”. Narrator zobaczył wtedy łzę na jego twarzy. Generał, który miał słaby wzrok, poprosił go, aby zerknął na pole walki i poszukał wzrokiem Ordona. Rzeczywiście, wkrótce narrator ujrzał dowódcę szańca. Ordon coś wykrzykiwał, machał ręką, potem porwał „palną świecę” i skoczył do podziemi reduty. Generał rzekł na to, że najwyraźniej Ordon postanowił wysadzić szaniec, bo w lochach były składy broni i prochów.

Wers 93: W kilka sekund potem powietrze rozdarł ogromny huk i błysk.

Wersy 94-114: Potem zaległa cisza. Oczom obserwatorów ukazała się bezkształtna bryła ziemi, w której zostali pogrzebani i obrońcy, i napastnicy reduty Ordona, i wreszcie on sam. Na wieki zbratała ich chwila śmierci, wspólny grób. Ordon został tu nazwany „patronem szańców”, ponieważ dokonał dzieła zniszczenia, ale w najlepszej wierze.

W ostatnich wersach osoba mówiąca stwierdza, że kiedyś, na końcu dziejów, Bóg tak samo, jak Ordon swoją redutę, wysadzi ziemię.

 

„Śmierć Pułkownika”, Adam Mickiewicz

Miejsce bliżej nieokreślone- bór, chatka leśnika

 

  • Streszczenie krótkie:

W chatce leśnika w środku lasu umiera Pułkownik. Pod chatę schodzi się okoliczny lud z pytaniami o zdrowie Pułkownika i płacze na wieść o jego śmierci. Widać, że jest to człowiek ceniony, szanowany i poważany, a także znany okoliczni mieszkańcy słyszeli o nim, wiedzą kim jest Umierający Pułkownik. Porównany jest do polskiego bohatera narodowego, hetmana Stefana Czarnieckiego, sławnego wodza, prowadzącego wojnę partyzancką ze Szwedami w trakcie potopu szwedzkiego. To odwołanie podkreśla wzniosłość postaci Pułkownika, sugeruje, że i on wsławił się wielkimi dokonaniami. Umierający Pułkownik wzywa księdza, a lud modli się w jego intencji. Wielkość jego postaci podkreśla też fakt, ze towarzyszący mu żołnierze to dawni podkomendni Tadeusza Kościuszki, polskiego bohatera narodowego. Z kolei zakończenie wiersza odkrywa tajemnicę tożsamości zmarłego Pułkownika, okazuje się że jest to kobieta Emilia Plater, polska bohaterka narodowa, kapitan Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego.

  • Plan wydarzeń:
  • Stawienie się przed chatką Pułkownika strzelców i tłumu ludzi.
  • Smutek i żal z powodu stanu dowódcy.
  • Rozkaz Pułkownika o przyprowadzeniu do niego konia i rynsztunki.
  • Chęć śmierci takiej jak Czarniecki.
  • Wyprowadzenie konia z izby.
  • Przyjście Księdza z Panem Bogiem.
  • Zdumienie żołnierzy.
  • Wspólna modlitwa i wylewanie łez.
  • Dzwonienie w kaplicy wczesnym rankiem.
  • Przyjście ludu pod drzwi chatki.
  • Widok zwłok wielkiego rycerza.
  • Odkrycie, że Pułkownik to kobieta Emilia Plater

 

„Świtezianka”, Adam Mickiewicz

Jest to opowieść baśniowa. Autor nie podaje, w jakich czasach się ona dzieje. Opowieść rozciąga się w ciągu kilku miesięcy od lata do jesieni, zawsze w porze nocnej.

  • Streszczenie krótkie:

Nad brzegiem jeziora Świteź spotykają się co noc chłopak – strzelec z lokalnych borów z tajemniczą dziewczyną. Każdej nocy, dziewczyna przychodzi na spotkanie, po czym znika, nie mówiąc nic o sobie ani o swoim domu czy rodzicach. Strzelec pragnie się coś o niej dowiedzieć,  prosi, by została już z nim na zawsze, proponując jej życie w swojej chacie, jednak dziewczyna jest niezdecydowana. Mówi, ze może by się zgodziła z nim zostać, ale kierując się słowami starego ojca, nie ufa mężczyznom, ponieważ nie są stali w uczuciach. 

Strzelec, chcąc zatrzymać ją przy sobie, składa przysięgę, podczas której zgodnie z ludowym zwyczajem nabiera w garść piasku. Klnie się na moce piekielne, że dochowa jej wierności, myśląc, że zostanie ona z nim już na zawsze, ale dziewczyna, jak co noc, nagle znika.

Rozczarowany chłopak wraca drogą wzdłuż jeziora, gdy nagle zaczyna wiać porywisty wiatr, kłębić się woda, a z głębi jeziora wynurza się zjawa w postaci pięknej wodnej dziewczyny. Zaczyna ona kusić strzelca, namawiać go do niewierności, mamić mówiąc, że  dziewczyna z lasu na pewno wyśmiewa się z niego i nie ma zamiaru traktować go poważnie. 

Początkowo strzelec opiera się zjawie, ale ta kusi go coraz bardziej, obnaża piersi i zachęca do podejścia do tafli. Obiecuje cudowne życie spędzone w falach jeziora. Choć chłopak usiłuje nie patrzeć na nią, wola jego mięknie i w końcu biegnie za nią na środek jeziora, łamiąc niedawno złożoną przysięgę. Kiedy piękna wodna dziewczyna jest w zasięgu jego ręki, w zjawie zauważa swoją dziewczynę z lasu, tą samą, z którą rozstał się kilka chwil wcześniej.

Dziewczyna przypomina mu o złamanej przysiędze i nieuchronności kary za nią. Zgodnie z jej wyrokiem, chłopak ma zniknąć pod wodą, a jego dusza będzie płonąć i cierpieć przez tysiąc lat pod modrzewiem, który był świadkiem spotkań kochanków i przysięgi wierności dziewczynie. Kochankowie giną w otchłani Świtezi. Od tej pory ich duchy snują się nad brzegiem jeziora.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Letnie spotkania strzelca i dziewczyny pod modrzewiem nad brzegami Świtezi;
  • Bezskuteczne próby poznania bliżej dziewczyny– kim są jej rodzicie, skąd pochodzi, gdzie mieszka;
  • Nadejście jesieni i propozycja wspólnego życia z dziewczyną złożona przez strzelca;
  • Wątpliwości dziewczyny i przysięga strzelca;
  • Ostrzeżenie o skutkach złamania przysięgi i zniknięcie dziewczyny;
  • Powrót chłopaka drogą wzdłuż jeziora;
  • Pojawienie się wodnej zjawy;
  • Kuszenie strzelca;
  • Złamanie przysięgi przez chłopaka;
  • Rozpoznanie dziewczyny z lasu w wodnej zjawie;
  • Kara za złamanie przysięgi – kochankowie giną w toni wodnej;
  • Duchy dziewczyny i chłopaka pojawiają się nad brzegiem w świetle księżyca – ona pląsa po jeziorze, on jęczy pod modrzewiem, który był świadkiem złamanej przysięgi.

 

„Dziady” cz. II, Adam Mickiewicz

Akcja II cz. Dziadów rozgrywa się w przeddzień Zaduszek w cmentarnej kaplicy. Dokładny czas akcji nie jest określony, nie wiemy który to rok.

  • Streszczenie krótkie:

Litwa. Późnym wieczorem w cmentarnej kaplicy gromadzą się wieśniacy przybyli na „ucztę kozła”, czyli noc Dziadów. Przewodzący obrzędom Guślarz przywołuje duchy zmarłych osób („czyscowe duszeczki” - dusze czyśćcowe), które nie mogą po śmierci zaznać wiecznego spoczynku, lecz muszą odbywać karę za błędy i przewinienia popełnione za życia.

Podczas tego obrzędu wzywa się dusze pokutujące, aby powiedziały czego potrzebują, by ich męka się skończyła. W zamian za pomoc dusze udzielają porad, pouczają ich jak żyć. W czasie obrzędu przybywają kolejno: duchy dzieci Józia i Rózi; widmo Złego Pana, duch młodej pasterki, Zosi. Dzieci uczą, że aby wejść do nieba, trzeba na ziemi koniecznie zaznać cierpienia. Zły Pan poucza, że do zbawienia konieczne jest miłosierdzie, a pasterka zaznacza, że ludzie, którzy nigdy nie odwzajemnili miłości, nie dostąpią szczęścia w niebie.

Kiedy obrzęd już się kończy, przybywa czwarte widmo - jest to duch młodego mężczyzny, który wskazując ranę na piersi wpatruje się w jedną z wieśniaczek. Ona również patrzy na niego. Dramat kończy wyjście wieśniaków wraz z ową pasterką i widmem z kaplicy. Guślarz nie może odwołać tej zjawy.

Opisując obrzęd Dziadów, poeta formułuje kanon wartości, dzięki któremu można dostąpić wiecznego szczęścia. Zgodnie z tym kanonem wartości, dzięki którym stajemy się ludźmi, spełniamy swoje człowieczeństwo to: cierpienie, współczucie, miłosierdzie, zdolność do odwzajemniania uczuć, miłość. W dramacie zostały także ukazane prawdy: po śmierci grzesznicy są skazani na pokutę; istnieje łączność pomiędzy światem zmarłych i żywych; pokuta często przebiega na ziemi (tak jest w przypadku Złego Pana); żywi mogą pomóc zmarłym, a ci w zamian mogą pouczać, jak żyć, by po śmierci trafić do nieba.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Zgromadzenie wieśniaków w kaplicy.
  • Przybycie dusz dzieci - Józia i Rózi.
  • Widmozłego Pana.
  • Skarga pasterki Zosi.
  • Tajemnicza zjawa młodzieńca.
  • Wyprowadzenie z kaplicy pasterki i ducha.

 

„Pan Tadeusz”, Adam Mickiewicz

Akcja Pana Tadeusza rozgrywa się na Litwie w dworku Soplicowie oraz w Dobrzynie, rozpoczyna się latem 1811 roku (obejmuje pięć dni), kończy się wiosną roku 1812 (jeden dzień). Retrospekcje, czyli przypomnienia sięgają do ostatniego ćwierćwiecza osiemnastego wieku.

Tłem historycznym jest kampania napoleońska (marsz wojsk Napoleona na Moskwę), bardzo wyraźny jest kult Bonapartego, z którym Polacy na początku dziewiętnastego wieku wiązali ogromne nadzieje na odzyskanie niepodległości.

 

  • Streszczenie krótkie:

Do rodzinnego domu przyjeżdża ze szkół w Wilnie na wakacje młody Tadeusz. Okazuje się, że Soplicowo, majątek jego opiekuna Sędziego Soplicy, jest pełne gości, którzy zjechali tu, aby uczestniczyć w procesie o stary zamek, niegdyś własność bogatego magnata Stolnika Horeszki. Proces toczy się między ostatnim krewnym Horeszki, Hrabią i Sędzią Soplicą.

Wieczorem Tadeusz bierze udział w uczcie, na której uwodzi go ciotka Telimena. Tadeusz myśli, że to ona jest śliczną dziewczyną, którą zaskoczył rankiem (Zosia mieszkała w pokoju Tadeusza w czasie jego nieobecności w dworku). O wdzięki Zosi stara się także nieco starszy od Tadeusza hrabia z rodu Horeszków. Następnego dnia okazuje się, że niedźwiedź opuścił matecznik i można na niego zapolować - wszystkich pochłaniają przygotowania do łowów na króla puszczy. Polowanie rozpoczyna się wczesnym rankiem. Nieco później w karczmie Jankiela pojawia się ksiądz Robak, który namawia okoliczną szlachtę, by zatroszczyła się o przygotowanie Litwy na przyjęcie wojsk Napoleona, który już się zbliża.

Myśliwi odnoszą sukces - niedźwiedź zostaje zabity. Wieczorem podczas kolejnej uczty wybucha spór między Soplicą a Hrabią. Zamiast ogólnie spodziewanej zgody, Hrabia zrywa porozumienie i postanawia przedłużyć proces i starać się o odzyskanie zrujnowanego zamku.

Agitacyjne działania Robaka wykorzystuje wierny sługa Horeszków - Gerwazy - który namawia zaścianek Dobrzyńskich do zajazdu na Soplicowo. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Dobrzyńscy napadają na Soplicowo. Już rankiem okazuje się jednak, że to nie oni zwyciężyli w walce. Ktoś zawiadomił o bitwie stacjonujących w okolicy Rosjan, którzy pojmali szlachtę z Dobrzyna i rozpanoszyli się w Soplicowie. Na ratunek pospieszył Robak z przywódcą rodu Dobrzyńskich, Maćkiem nad Maćkami. Udało im się wyzwolić Dobrzyńskich a następnie pokonano Rosjan. Jeszcze tego samego wieczora po odbyciu spowiedzi i wyznaniu swoich win zmarł zraniony kulą w czasie bitwy z Rosjanami ksiądz Robak, który okazał się być Jackiem Soplicą.

Tymczasem młodzi żołnierze musieli uchodzić z majątku, bo groziło im aresztowanie. Byli wśród nich Tadeusz i Hrabia, którzy wyruszyli walczyć w Legionach Polskich. Po upływie roku ponownie pojawili się w dworku, tym razem jako legioniści, bohaterowie. W Soplicowie wydano ucztę na cześć polskich generałów służących pod dowództwem Napoleona. Odbyły się także zaręczyny Tadeusza i Zosi. Jacek Soplica został oficjalnie zrehabilitowany (miał na Litwie opinię zdrajcy narodowego, ponieważ z jego ręki zginął Stolnik Horeszko, zwolennik Konstytucji 3 maja).

 

  • Plan wydarzeń:

Księga I Gospodarstwo

  1. Do Soplicowa przyjeżdża z Wilna Tadeusz. W swoim dawnym pokoju spotyka Zosię. Zapada wieczór. Tadeusz z Wojskim idą pod las na spotkanie Sędziego i jego gości.
  2. Powitanie Tadeusza z Sędzią. Uczta w starym zamku. Sędzia daje wykład na temat zasad dobrego wychowania. Telimenauwodzi Tadeusza, Asesor kłóci się z Rejentem (o to, który z chartów pochwycił zająca).
  3. Do Sędziego przychodzi ks. Robak, prawdopodobnie z tajemniczymi wiadomościami.

Księga II Zamek

  1. Przygotowania do polowania.
  2. Klucznik Gerwazy opowiada Hrabiemu historię zamku (wersja wydarzeń Gerwazego na temat historii miłości Jacka Soplicy i Ewy oraz zabójstwa Stolnika).
  3. Śniadanie, flirty Tadeusza z Telimeną, opowieści damy o Petersburgu, dalszy ciąg kłótni Asesora z Rejentem.
  4. Postanowienie o wyprawie na grzyby.

Księga III Umizgi

  1. Hrabia spotyka Zosię karmiącą ptactwo - jest zachwycony jej urodą.
  2. Grzybobranie, Telimena odchodzi do „Świątyni dumania”. Tadeusza podąża za nią.
  3. Sędzia rozmawia z Telimeną o planach ożenienia Tadeusza z Zosią.
  4. Nadchodzi Hrabia, a potem Tadeusz, rozmawiają z Telimeną, Tadeusz dostaje klucz do jej pokoju.

Księga IV Dyplomatyka i łowy

  1. Polowanie. Rozmowy w karczmie Jankiela - Robak opowiada o Napoleonie, radzi „dom oczyścić z śmieci” - przygotowywać się do walki, torować drogę zwycięskim wojskom francuskim.
  2. Przygoda na polowaniu - niedźwiedź atakuje Hrabiego, na szczęście stojący w pobliżu Robak celnie strzela ratują Hrabiemu życie.
  3. Gra Wojskiego na roku, uczta z litewskim bigosem, Wojski opowiada historię Domejki i Dowejki.

Księga V Kłótnia

  1. Matrymonialne plany Telimeny (Tadeusz, czy Hrabia?). Zosia zostaje wprowadzona do towarzystwa i przedstawiona Tadeuszowi.
  2. Tadeusz olśniony Zosią, Telimena jest w rozpaczy, oddala się do „Świątyni dumania”, za nią podąża Tadeusz, przygoda z mrówkami.
  3. Kolacja w zamku. Tadeusz w rozterce (odkrywa defekty urody Telimeny i widzi jak Hrabia i Zosia wesoło rozmawiają).
  4. Zjawia się Gerwazy (dawny sługa Horeszków), zawstydza Hrabiego, który brata się z Soplicami, obraża Sędziego, rozpoczyna się regularna bitwa. Goście w popłochu opuszczają zamek. Gerwazy doradza Hrabiemu zorganizowanie „zajazdu” na Soplicowo.

Księga VI Zaścianek

  1. Sędzia i Protazy przygotowują pozew sądowy. Robak zawiadamia Sędziego, że zbliżają się wojska Napoleona, radzą jak się przygotować na ich przyjęcie (powstanie na Litwie).
  2. Zaścianek dobrzyński i jego mieszkańcy (przywódca Maciek nad Maćkami; inni Bartek Prusak, Bartek Brzytewka, Maciej Konewka, Maciej Kropiciel).

Księga VII Rada

  1. W domostwie Maćka odbywa się rada, w jaki sposób przygotować Litwę na przyjęcie Francuzów, szlachta chce walczyć z Rosjanami.
  2. Pojawia się Gerwazy, który wykorzystując wojownicze nastroje mieszkańców zaścianka, rzuca hasło zajazdu na Soplicowo.
  3. Rozgniewany Maciek nad Maćkami wyprasza całe towarzystwo. Mimo to decyzja zajazdu już zapadła.

Księga VIII Zajazd

  1. Robak wyznaje Sędziemu, że jest jego bratem i odkrywa mu swój plan zorganizowania powstania, który niszczy Gerwazy.
  2. Tadeusz pragnie wyjechać, jest zakochany w Zosi, ma wyrzuty sumienia z powodu Telimeny, odbywa z nią burzliwą rozmowę.
  3. Zajazd na dwór Sopliców - wielka bitwa, uczta zwycięzców na zamku.

Księga IX Bitwa

  1. Przybywają Rosjanie, szlachta dobrzyńska zostaje uwięziona.
  2. Podstęp Robaka. Major Płut zaleca się do Telimeny, Tadeusz jej broni. Dobrzyńscy uwolnieni. Rozpoczyna się walka, Robak zostaje ciężko ranny.

Księga X Emigracja, Jacek

  1. Litwini biorący udział w walce postanawiają opuścić Soplicowo i dołączyć do polskiego wojska.
  2. Hrabia czule żegna Telimenę. Tadeusz i Zosia wyznają sobie miłość. Pożegnanie.
  3. Robak ujawnia swoje prawdziwe nazwisko. Gerwazy mu przebacza. Jacek umiera.

Księga XI Rok 1812

  1. Wojska Napoleona wkraczają na Litwę. W Soplicowie przebywają generałowie: Dąbrowski, Kniaziewicz, Małachowski, Giedrojć, Grabowski.
  2. Poranna msza i rehabilitacja Jacka Soplicy.
  3. Między Horeszkami a Soplicami dochodzi do zgody.
  4. Zaręczyny Zosi i Tadeusza, Asesora i Tekli Hreczeszanki, Rejenta i Telimeny.

Księga XII Kochajmy się

  1. Staropolska uczta, koncert Jankiela na cymbałach. Polonez.

 

„Mały Książę”, Antoine de Saint-Exupery

Akcja rozpoczyna się w momencie przymusowego lądowania pilota na Saharze i trwa 8 dni, podczas których rozmawia on z Małym Księciem. Miejsce akcji utworu to Sahara na planecie Ziemia, gdzie zmuszony był wylądować pilot - narrator, tam również spotyka on Księcia. Miejsce to również można interpretować parabolicznie, Sahara może symbolizować sytuację człowieka na Ziemi, jego samotność i opuszczenie.

  • Streszczenie krótkie:

Autor już na wstępie informuje, że zamierza zadedykować książkę Leonowi Werth, swojemu przyjacielowi. Obawia się jednak, że dzieciom nie spodoba się dedykacja dorosłemu książki, która jest przeznaczona dla nich. Aby się usprawiedliwić, autor podaje ważne powody swojej decyzji: jego przyjaciel to człowiek, który „potrafi wszystko zrozumieć”, a poza tym przebywa we Francji, gdzie szaleje wojna i trzeba dodać mu otuchy. W końcu decyduje się jednak na dedykację:

„Leonowi Werth

kiedy był małym chłopcem”.

Narrator-pilot został zmuszony do awaryjnego lądowania na Saharze. W trakcie naprawy samolotu zobaczył tajemniczego jasnowłosego chłopca, który przedstawił się jako mieszkaniec asteroidy B-612 i zażyczył sobie, aby pilot narysował mu baranka. Tak zaczęła się ich przyjaźń. Mały Książę opowiedział pilotowi o wizytach na różnych planetach, o uczuciach do jego róży, o przyjaźni z lisem, oraz o spotkaniu ze złowrogim wężem. Według Małego Księcia „dorośli są bardzo dziwni” - nie potrafią się cieszyć światem, wciąż coś obliczają, albo okłamują sami siebie. Niektórzy pogrążają się nawet w nałogach, jak Pijak - mieszkaniec jednej z planet. Tylko pilot okazał się dorosłym, który potrafi myśleć i odczuwać jak dziecko.

W końcu nadszedł moment rozstania - Mały Książę udał się do węża, który miał go ukąsić, a wtedy bohater mógł się przenieść na swoją planetę. Narrator wciąż wspomina spotkanie z Małym Księciem, pod wpływem którego odzyskał umiejętność patrzenia na świat oczami dziecka, które widzi i rozumie więcej niż dorośli.

Mały Książę to książka wyjątkowa ze względu na bogactwo treści. Zwykło się ją określać jako powiastkę filozoficzną: zawiera wiele sentencji na temat miłości, przyjaźni, wrażliwości, odpowiedzialności. Pisarz pokazał różnicę między sposobem odbierania świata przez dzieci i dorosłych. Ukazał niepowtarzalną dziecięcą wrażliwość, niewinność, czystość uczuć, umiejętność rozumienia rzeczy trudnych, która paradoksalnie zanika u dorosłych.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Prolog - wspomnienia pilota z dzieciństwa.
  • Awaryjne lądowanie na Saharze.
  • Spotkanie z Małym Księciem.
  • Opowieści chłopca o jego planecie, wrażeniach z podróży międzygwiezdnych oraz o pobycie na Ziemi.
  • Wspólna wędrówka w poszukiwaniu wody.
  • Dotarcie do studni.
  • Naprawa silnika.
  • Rozstanie Małego Księcia z pilotem.
  • Epilog - tęsknota za przyjacielem, przebywającym znowu na odległej planecie.

 

„Quo vadis”, Henryk Sienkiewicz

Akcja powieści rozgrywa się w latach 63-66 n.e., zaś epilog przypada na rok 68, jest to data śmierci cesarza rzymskiego - Nerona.

Miejscem akcji większości wydarzeń powieściowych jest Rzym a w nim dzielnice zamieszkane przez bogaczy, gdzie znajdują się: willa Petroniusza, dom Winicjusza, pałac Nerona, amfiteatr, Cyrk Nerona i jego ogrody; dzielnica biedoty - Zatybrze. Niektóre wypadki mają miejsce w Ancjum - miejscowości położonej nieopodal Rzymu.

 

  • Streszczenie krótkie:

Rzym za panowania Nerona. Młody rzymski żołnierz, Marek Winicjusz, przypadkiem poznaje piękną Ligię, brankę wojenną wychowywaną w domu Plaucjuszów jak córka. Zakochuje się w niej i pragnie ją zdobyć. Ligia jednak wyznaje nową religię - jest chrześcijanką. Nie zgadza się zostać kochanką Winicjusza. Ucieka prosto z uczty u Nerona i ukrywa się przed zepsutym patrycjuszem w domu ubogich chrześcijan. A Marek jej uparcie szuka. Postanawia odbić Ligię siłą, ale to mu się nie udaje. Zostaje ranny. Ku jego zdumieniu chrześcijanie nie tylko się na nim nie mszczą, ale troskliwie się nim opiekują i leczą go. Ligia również okazuje mu swoją dobroć. Marek wreszcie poznaje, co to jest prawdziwa miłość.

Niestety nad zakochanymi gromadzą się czarne chmury. Neron jest tak znudzony, że wymyśla okrutną rozrywkę - rozkazuje spalić Rzym, by zobaczyć prawdziwy pożar i móc skomponować taką pieśń, jak Homer Iliadę. Tak się też dzieje. Marek, będący wówczas z dworem Nerona w Ancjum, powraca zrozpaczony, że Ligii stało się coś złego. Kiedy się wreszcie spotykają, apostoł Piotr udziela mu chrztu.

O podpalenie Rzymu zostają oskarżeni chrześcijanie. Z rozkazu Nerona giną w męce na arenach rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, biorąc udział w okrutnych scenach z mitologii. Męczenników błogosławi z wyżyn amfiteatru Paweł z Tarsu. Wreszcie na arenę dostaje się wraz z Ursusem uwięziona jakiś czas wcześniej Ligia. Neron urządził sobie kolejną zabawę, tym razem kosztem Winicjusza. Ligia została przywiązana do rogów straszliwego tura germańskiego, a zadaniem Ursusa jest ją uratować. To prawie niemożliwe, a jednak potężnemu słudze Ligii udaje się skręcić turowi kark. Ligia zostaje uratowana, a zakochani dostają się pod opiekę rzymskiego ludu, wobec którego nawet Neron jest bezsilny.

W finale powieści ginie sam Neron, przeświadczony o tym, że świat traci niepospolitego artystę.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Winicjusz przybywa do swego przyjaciela Petroniusza, opowiada mu o swoim zachwycie piękną Ligią, wychowanką Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny.
  • Obydwaj udają się do domu Plaucjusza. Winicjusz wyznaje Ligii uczucie, ale dziewczyna jest chrześcijanką i nie chce zostać kochanką Marka.
  • Petroniuszwpada na pomysł: ponieważ Ligia jest rzymską zakładniczką, podsuwa Neronowi myśl, aby wezwał ją na swój dwór.
  • Ligia na uczcie u Nerona. Marek próbuje ją uwieść. Poppea postanawia, że Ligia zostanie niewolnicą Winicjusza. W drodze do jego domu Ursus uwalnia dziewczynę i razem uciekają.
  • Aktestrofuje Marka, uświadamia mu wielkość charakteru i pochodzenie Ligii, którą on traktował dotąd jak zwykłą niewolnicę.
  • Winicjusz pragnie za wszelką cenę odnaleźć Ligię. Eunicesprowadza Chilona Chilonidesa, który podejmuje się dowiedzieć, gdzie dziewczyna przebywa.
  • Chilon przynosi wiadomość, że Ligia jest chrześcijanką. Udaje przed Ursusem chrześcijanina i nakazuje mu zabić Glaukosa jako prześladowcę wiernych nauce Chrystusa.
  • Chilon i Winicjusz na spotkaniu chrześcijan. Słuchają kazania św. Piotra. Odnajdują Ligię. Śledzą ją i docierają do domu, w którym mieszka wraz z innymi chrześcijanami. Winicjusz chce porwać Ligię, ale do akcji znowu wkracza Ursus.
  • Ranny Winicjusz pozostaje pod opieką chrześcijan i Ligii. Zmienia się. Nauka chrześcijan staje mu się coraz bliższa. Oboje z Ligią wyznają sobie miłość. Św. Piotr błogosławi Ligię i Marka.
  • Neron podróżuje, udaje się do Ancjum. Winicjusz znajduje się w orszaku cezara.
  • Dwór cezara w Ancjum. Winicjusz i Petroniusz towarzyszą Neronowi. Pewnego dnia posłaniec przynosi straszną wieść: Rzym stanął w ogniu.
  • Zagłada miasta. Zrozpaczony Winicjusz poszukuje Ligii. Okazuje się, że udało się jej przeżyć pożar. Marek przyjmuje chrzest.
  • Za namową Tygellina Neron, z którego rozkazu spłonęło miasto, uznaje chrześcijan za winnych pożaru. Rozpoczynają się prześladowania wyznawców Chrystusa.
  • Petroniusz popada w niełaskę. W najbliższym otoczeniu Nerona wiodą prym Tygellini Chilonides.
  • Ligia wraz z innymi chrześcijanami zostaje uwięziona w więzieniu Mamertyńskim. Winicjusz odwiedza ukochaną. Planuje jej ucieczkę, niestety plan zawodzi, ponieważ kilka godzin wcześniej zostaje wraz z Ursusem przeniesiona do więzienia Eskwilińskiego. Ligia choruje. W końcu żegna się z Markiem, prosząc, by nie porzucał wiary chrześcijańskiej.
  • W amfiteatrach odbywają się mrożące kreww żyłach widowiska - chrześcijanie zostają wydani na pastwę dzikich zwierząt. Mnożą się ich masowe ukrzyżowania.
  • Winicjusz zostaje grabarzem, żeby być bliżej Ligii. Rozpacz doprowadza go na skraj obłędu. Spotyka się z Ligią.
  • Żywe pochodnie w ogrodach cezara. Glaukosprzebacza Chilonowi, który publicznie ujawnia, że to Neron jest podpalaczem Rzymu i matkobójcą.
  • Chilon nawraca się. Św. Paweł udziela mu chrztu i rozgrzeszenia. Po długich mękach Grek umiera śmiercią męczennika.
  • Ligia na arenie. Przed śmiercią ratuje ją Ursus. Na widok jego bohaterstwa widownię ogarnia euforia. Na żądanie tłumu Neron niechętnie uwalnia Ligię i Ursusa. Marek Winicjusz odzyskuje ukochaną.
  • Św. Piotr na prośbę wiernych opuszcza Rzym, w drodze spotyka Chrystusa i pod wpływem jego słów wraca, aby opiekować się chrześcijanami, wkrótce umiera na krzyżu, św. Paweł zostaje ścięty na drodze do Ostii.
  • Terror na dworze cezara, ginie coraz więcej jego dworzan, m.in. Seneka. Petroniusz i Eunice popełniają samobójstwo.
  • Bunt żołnierzy przeciw Neronowi. Cezar znajduje się poza Rzymem, dopiero groźba utraty tronu skłania go do powrotu. W Rzymie Neron zostaje zmuszony do popełnienia samobójstwa, pomaga mu w tym Epafrodyt.

 

„Latarnik”, Henryk Sienkiewicz

Akcja noweli rozgrywa się w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Czas akcji obejmuje wydarzenia od czasu przyjęcia przez Skawińskiego posady latarnika do opuszczenia przez niego Aspinwall; trwa kilka miesięcy.

Czas fabularny natomiast obejmuje również losy bohatera od 1830 r. Autor dla przedstawienia jego wcześniejszego życia posłużył się metodą retrospekcji - opisuje wcześniejsze losy Skawińskiego, cofając się w czasie.

Miejsce akcji to samotna wysepka leżąca niedaleko Aspinwall, koło Panamy.

 

  • Streszczenie krótkie:

Stary i zmęczony życiem Polak - Skawiński - obejmuje posadę latarnika w nadmorskim miasteczku Aspinwall. Ma za sobą burzliwe życie: w powstaniu listopadowym walczył o niepodległą Polskę, potem bił się wszędzie tam, gdzie walczono o wolność: w Hiszpanii, we Francji, na Węgrzech, w Stanach Zjednoczonych. Potem już nie potrafił ułożyć sobie życia, wciąż prześladował go pech. Liczy na to, że w zaciszu latarni morskiej już nic mu nie zagrozi. Pensję przesyła na konto Towarzystwa Polskiego. Za ojczyzną właściwie przestał tęsknić, ceni spokój. Dlatego wybiera Aspinwall i pracę latarnika, bo właśnie na latarni udaje mu się rozpocząć ciche, spokojne życie. Wiele rozmyśla i wspomina nie zaniedbując nigdy swoich obowiązków. Podziwia tropikalną przyrodę, zaprzyjaźnia się z odwiedzającymi jego latarnię ptakami.

Pewnego dnia oprócz zapasów żywności Skawiński otrzymuje paczkę z książkami. Jest wśród nich Pan Tadeusz A. Mickiewicza. Podczas lektury zapomina o tym, gdzie jest. Czuje się znowu w swojej ojczyźnie, za którą tak bardzo tęsknił. W końcu zapada w długi, mocny sen o Polsce.

Następnego ranka otrzymuje wiadomość, że przez jego zaniedbanie rozbiła się łódź. Dopiero wtedy uświadamia sobie, że nie zapalił latarni. Zostaje zwolniony z posady i musi wyruszyć na nowe drogi tułactwa, tym razem ma przy sobie cząstkę ojczyzny - Pana Tadeusza.

Treścią noweli jest los jednego z polskich emigrantów, którzy po powstaniu listopadowym byli zmuszeni opuścić swoją ojczyznę na zawsze. Utwór powstał w Stanach Zjednoczonych w trakcie podróży Sienkiewicza po tym kraju. Ma wyraźnie charakter dydaktyczny: kontynuuje misję Pana Tadeusza, który w życiu starego latarnika odegrał tak ważną rolę.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Przyjazd Skawińskiego do Aspinwall, rozmowa z konsulem Falconbridge'em w sprawie przyjęcia do pracy w charakterze latarnika.
  • Wspomnienia nowego latarnika o przeżyciach i doświadczeniach całego życia.
  • Sumienne wykonywanie obowiązków, samotność i monotonia codziennych zajęć.
  • Przysłanie paczki z polskimi książkami.
  • Wyrwanie się z letargu, gwałtowna fala wspomnień z ojczystego kraju.
  • Zaniedbanie obowiązków.
  • Wyrzucenie z pracy.
  • Dalsza tułaczka.

„Balladyna”, Juliusz Słowacki

Akcja utworu rozgrywa się „za czasów bajecznych koło jeziora Gopło”. Są to więc czasy prasłowiańskie, w których występowała legendarna postać króla Popiela III. 

  • Streszczenie krótkie:

W skromnej chatce mieszka uboga wdowa wraz ze swymi dwiema pięknymi córkami: Aliną i Balladyną. Pierwsza z nich jest łagodna i kochająca, druga to egoistka, pragnąca bogactwa i władzy. Okazja do ich zdobycia nadarza się dla Balladyny wraz z nadejściem wiosny, kiedy budzi się wróżka Goplana, pani pobliskiego jeziora Gopło. Jest ona zakochana w Grabcu, a ten z kolei spotyka się z Balladyną. Aby temu zapobiec Goplana wysyła do chaty wdowy księcia Kirkora. Ten zamierza ożenić się z jedną z dziewczyn. Wdowa proponuje malinowy konkurs - która przyniesie pierwsza dzban malin, ta zostanie żoną Kirkora. Balladyna, wiedząc, że nie zwycięży, zabija swoją siostrę. Odbywa się huczne wesele i Balladyna zostaje żoną Kirkora i panią na jego zamku. Zabiera ze sobą matkę, ale szybko zaczyna ją ukrywać przed ludźmi, bo wstydzi się swojego chłopskiego pochodzenia. Podaje się za osobę z królewskiego rodu. Kiedy Kirkor wyrusza na wojnę, Balladyna przemyśliwa, jak pozbyć się męża i zasiąść na tronie. Wybiera jednego z rycerzy, von Kostryna, którego w sobie rozkochuje, a potem namawia, by pomógł jej zgładzić Kirkora. Potem, posługując się trucizną, pozbywa się także von Kostryna.

W końcu Balladyna zasiada na tronie. Jako prawowita królowa zaczyna odbywać sądy nad swoimi poddanymi i wydaje za każdym razem wyrok śmierci:

  • na mordercę von Kostryna (czyli na siebie),
  • na mordercę pięknej Aliny (czyli na siebie)
  • na wyrodną córkę, która źle obchodziła się z matką (czyli na siebie).

Po wydaniu ostatniego wyroku z nieba pada piorun i razi Balladynę, która ginie.

Balladyna to dramat o funkcjonowaniu na świecie dobra i zła. Bohaterki zostały opisane na zasadzie kontrastu: Alina to uosobienie dobra, Balladyna - zła. W świecie utworu zło zwycięża nad dobrem. Alina ginie, żoną Kirkora, księżną zostaje okrutna Balladyna. Ginie także jej mąż, szlachetny Kirkor, który chce zwrócić Pustelnikowi (a w rzeczywistości prawowitemu królowi Popielowi) koronę - symbol władzy. Dopiero w ostatniej scenie dobro odzyskuje władzę.

 

  • Plan wydarzeń:
  • Kirkoru Pustelnika - opowieść
  • Rada Pustelnika - Kirkor ma wybrać na żonę prostą, ubogą dziewczynę.
  • Goplana- rozkazy dla Skierki i Chochlika.
  • Malinowy konkurs.
  • Balladynazabija Alinę.
  • Krwawa plama na czole Balladyny.
  • Balladyna na zamku Kirkora - zamknięcie matki w wieży.
  • Balladyna - plany wobec Kostryna.
  • Do pałacu przybywa zaufany sługa Kirkora, Gralon, ze skrzynią, Balladyna wraz z Kostrynem zabijają go.
  • Kirkor u Pustelnika - obiecuje odnaleźć skradzioną przez Chochlika i Skierkę koronę Lecha.
  • Śmierć Kirkora.
  • Śmierć Kostryna.
  • Sąd nad zbrodniarzami - Balladyna w roli sędziego.
  • Śmierć Balladyny.