1. Przygotowania do wojnya. niemiecka dyplomacja dążyła do międzynarodowej izolacji Polskib. Niemcy zorganizowali prowokacje, których celem było zrzucenie winy za wybuch wojny na Polskę – np. prowokacja gliwickac. polski plan obrony przewidywał przyjęcie bitwy granicznej, a następnie odwrót na linię Wisły2. Początek działań wojennycha. atak niemiecki nastąpił 1 IX 1939 r. bez wypowiedzenia wojnyb. symbolem poświęcenia polskich obrońców stały się:– obrona Poczty Polskiej w Gdańsku– obrona Westerplatte– bitwa pod Mokrą– obrona Wizny („polskie Termopile”)3. Największą bitwą kampanii wrześniowej była bitwa nad Bzurą, stoczona pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby przez połączone oddziały Armii „Poznań” i Armii „Pomorze” w dniach od 9 do 22 września.4. 17 IX 1939 r. wschodnią granicę Rzeczypospolitej przekroczyły oddziały radzieckiej „Armii Czerwonej”a. Polska nie była przygotowani do wojny na dwóch frontach – wschodnią granicę osłaniały głównie oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP)b. Wódz Naczelny Edward Rydz-Śmigły wydał rozkaz o niepodejmowaniu walki z „Armią Czerwoną”c. mimo to niektóre oddziały podjęły walkę np. w Wilnie i Grodnie5. 17 IX 1939 r. prezydent władze polskie z prezydentem Ignacym Mościckim przeniosły się do Rumunii6. Ostatnie punkty oporua. 28 IX 1939 r. skapitulowała Warszawa – prezydent Warszawy Stefan Starzyński został rozstrzelany przez Niemcówb. do 2 X 1939 r. trwała obrona Helu, którą dowodził kontradmirał Józef Unrugc. ostatnia bitwa kampanii wrześniowej została stoczona w pierwszych dniach października pod Kockiem przez Samodzielną Grupę Operacyjną „Polesie” pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga.7. Przyczyny klęski a. przewaga militarna wojsk niemieckichb. osamotnienie Polski, której nie wsparli sojusznicyc. zastosowanie przez Niemców nowatorskiej strategii Blitzkriegu1. Ekspansja ZSRSa. wojna zimowa (30 XI 1939-13 III 1940 r.)– Związek Radziecki wysunął wobec Finlandii żądania terytorialne, które zostały odrzucone– atak Armii Czerwonej na Finlandię – 30 XI 1939 r.– twardy opór wojsk fińskich w oparciu o linię Mannerheima– zakończenie wojny w marcu 1940 r. – Finlandia traci 10% terytoriumb. włącznie do ZSRS Litwy, Łotwy i Estonii2. Atak niemiecki na kraje skandynawskie – 9 IV 1940 r.a. atak na Danię spowodowany był dążeniem Niemiec do opanowania cieśnin prowadzących na Bałtyk– rząd duński podpisał natychmiastową kapitulacjęb. atak na Norwegię spowodowany był dążeniem Niemiec do opanowania portów norweskich– Niemców wsparli norwescy faszyści pod przywództwem Vidkuna Quislinga– wojska norweskie podjęły walkę z najeźdźcą mimo kolaboracji Quislinga– Norwegia otrzymała pomoc państw zachodnich – w walkach o Narvik uczestniczyła polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich3. Podbój Francji przez III Rzeszęa. atak niemiecki na Francję nastąpił 10 V 1940 r. b. wojska niemieckie uderzyły przez Ardeny i ominęły silnie ufortyfikowaną Linię Maginotac. pokonane wojska angielskie zostały wycofane przez port w Dunkierced. Francja podpisała kapitulację 22 VI 1940 r.– do Niemiec została wcielona Alzacja i Lotaryngia– zachodnia część Francji znalazła się pod okupacją niemiecką– z obszarów południowo-wschodnich Francji utworzono marionetkowe państwo ze stolicą w Vichy, na którego czele stanął Philippe Pétaine. gen. Charles de Gaulle utworzył w Wielkiej Brytanii Komitet Wolnej Francji4. Bitwa o Anglię a. po kapitulacji Francji nastąpił atak lotniczy na Anglię– lotnicza bitwa o Anglię trwała od 10 VII do 31 X 1940 r.– obroną Anglii kierował nowo wybrany premier Winston Churchillb. mimo przewagi liczebnej niemiecka Luftwaffe została odparta przez Royal Air Force (RAF)5. Wojna na Bałkanacha. do sojuszu z Niemcami przystąpiły Węgry, Rumunia i Bułgariab. 28 X 1940 r. Włochy zaatakowały Grecję, ale zostały odparte – Grecja upadła dopiero po włączeniu się do wojny Niemiec (kwiecień 1941 r.)c. pod uderzeniem Niemiec upadła również Jugosławia1. 3. Atak Niemiec na ZSRS1. Adolf Hitler zdecydował się zaatakowanie ZSRR mimo podpisanego wcześniej paktu o nieagresji (pakt Ribbentrop-Mołotow)2. Atak niemiecki nastąpił 22 VI 1941 r. bez wypowiedzenia wojny (plan „Barbarossa)3. Do grudnia 1941 r. wojska niemieckie odnosiły sukcesy dzięki zaskoczeniu i strategii Blitzkriegu4. powstrzymanie niemieckiej ofensywy przez Armię Czerwonąa. Józef Stalin ogłosił Wielką Wojnę Ojczyźnianą – mobilizacja do walki całego narodub. władze radzieckie przeprowadziły ewakuację fabryk do azjatyckiej części ZSRSc. NKWD zmuszano żołnierzy do walki przy pomocy terrorud. Rosjanom obronę ułatwiła pogarszająca się pogoda, która zahamowała postępy Wehrmachtue. Rosjanie przerzucili na front oddziały z Dalekiego Wschodu i w grudniu przeprowadzili kontruderzenie pod Moskwą5. Niemcy nie wykorzystali wrogości narodów podbitych przez ZSRS (np. Ukraińców) i nie pozyskały ich do wspólnej walki ze Związkiem Sowieckim6. Symbolem pełnej poświęcenia walki z najeźdźcą była obrona Leningradu, która trwała od września 1941 r. do stycznia 1944 7. Bitwa o Stalingrada. do bitwy o Stalingrad doszło podczas niemieckiej ofensywy na Kaukazb. zacięta i krwawa bitwa o Stalingrad trwała 23 VIII 1942 do 2 II 1943 r.c. 2 II 1943 r. dowodzone przez Friedricha von Paulusa wojska III Rzeszy i jej sojuszników skapitulowałyd. w bitwie stalingradzkiej wojska osi straciły 1,5 mln żołnierzy, a Armia Czerwona – 1,2 mln1. 4. Polityka okupacyjna III Rzeszy1. Zróżnicowanie polityki okupacyjnej III Rzeszya. Niemcy prowadzili stosukowo łagodną politykę okupacyjną wobec podbitych narodów Europy Północnej i Zachodniejb. wobec narodów Europy Środkowej, Wschodniej i Żydów prowadzili politykę eksterminacji– dążyli do wyludnienia obszaru, który miał stanowić Lebensraum – „przestrzeń życiową” dla Niemców– Żydów i Słowian uważali za „podludzi”, których należy po części wyniszczyć, a po części zniewolić– celom polityki eksterminacyjnej służył tzw. Generalny Plan Wschód opracowany przez szefa SS Heinricha Himmlera2. Polityka niemiecka wobec Żydówa. ludność żydowska została umieszczona w gettach, gdzie bytowała w nieludzkich warunkachb. w trakcie działań wojennych masowych mordów na ludności żydowskiej dokonywały tzw. Einsatzgruppen (np. w Babim Jarze koło Kijowa)c. plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” przyjęty na konferencji w Wannsee (styczeń 1942 r.) oznaczał wymordowanie ludności żydowskiejd. Holokaust to masowa zagłada Żydów, której nadano również nazwę „Szoah”e.w celu dokonania masowej zagłady ludności żydowskiej Niemcy utworzyli tzw. obozy zagłady w:– Chełmie nad Nerem, Bełżcu, Sobiborze, Treblince, Majdanku, Auschwitz-Birkenauf. postawy wobec Holokaustu– niektóre rządy kolaborujące z Niemcami i sojusznicze uczestniczyły w zagładzie Żydów (np. Vichy i Norwegia)– niektóre rządy kolaborujące z Niemcami i sojusznicze odmówiły udziału w zagładzie Żydów (np. Dania)– w Polsce powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”– osoby wydające ukrywających się żydów nazywano szmalcownikami3. Ruch oporu w okupowanej Europiea. ruch oporu polegał na działaniu zorganizowanych grup, podejmujących walkę z okupantemb. w Jugosławii działała silna partyzantka pod przywództwem Josipa Broz-Tityc. we Francji działał ruch oporu Résistanced. w Polsce powstało Polskie Państwo Podziemne, którego bojowy trzon stanowiła Armia Krajowae. na froncie wschodnim na zapleczu armii niemieckiej działały radzieckie oddziały partyzanckie.