I. Unia Lubelska (1569) – Przyczyny i Przebieg

1. Główne Przyczyny Unii:

 * Wygasanie dynastii Jagiellonów: Śmierć Zygmunta Starego (1548) i brak męskiego potomka u Zygmunta Augusta (król od 1548) stworzyły zagrożenie dla dotychczasowego związku Polski i Litwy.

 * Zagrożenie ze wschodu (Wojna z Moskwą): Władcy litewscy potrzebowali militarnego wsparcia Korony Polskiej w wojnach z rosnącym w siłę Wielkim Księstwem Moskiewskim.

 * Dążenie polskiej szlachty do ścisłej unii: Chęć rozszerzenia przywilejów szlacheckich oraz włączenia ziem wschodnich (ukraińskich) do Korony.

 * Sytuacja wewnętrzna na Litwie:

   * Magnateria litewska (zwolennicy luźniejszego związku): Bali się utraty znaczenia i majątków na słabo zaludnionym wschodzie, skłaniając się do zacieśnienia unii, aby poprawić własną pozycję.

   * Średnia szlachta litewska (zwolennicy ścisłej unii): Popierała ścisłe połączenie w zamian za równe prawa z polską szlachtą.

2. Przebieg:

 * Dotychczasowa unia (zawarta w Krewie, 1385) była unią personalną (wspólny władca, ale osobne państwa i urzędy).

 * Sejm w Lublinie w 1569 r. miał burzliwy przebieg. W odpowiedzi na opór litewskich magnatów, król Zygmunt August dokonał inkorporacji (włączenia) części ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego (Podlasia, Wołynia i Ukrainy) do Korony Polskiej.

 * Zmuszeni litewscy magnaci powrócili na sejm.

 * Ostatecznie 1 lipca 1569 r. podpisano w Lublinie akt Unii Lubelskiej.

II. Skutki Unii Lubelskiej

1. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narobów:

 * Utworzono jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów (RON).

 * Była to unia realna, a nie tylko personalna.

2. Wspólne Elementy Państwa:

 * Wspólny władca: Wybierany wspólnie przez Polaków i Litwinów.

 * Wspólny Sejm i Senat (wspólna polityka zagraniczna i skarb).

 * Wspólna waluta.

3. Odrębne Elementy Państwa (pozostałości):

 * Odrębne wojsko.

 * Odrębne sądy i urzędy (choć obsadzane według wspólnych zasad).

 * Odrębne statuty litewskie.

4. Terytorialne:

 * Włączenie do Korony Polskiej rozległych ziem: Wołynia, Podlasia i Ukrainy.

III. Charakterystyka Rzeczypospolitej Obojga Narodów

1. Wielkość i Ludność (na podstawie mapy i tekstu):

 * Zajmowała obszar blisko 800 tys. km².

 * Liczyła ponad 7 milionów mieszkańców.

2. Państwo Wielonarodowe i Wielowyznaniowe:

 * Oprócz Polaków (stanowili ok. połowę ludności) i Litwinów, zamieszkiwali ją także:

   * Rusini/Ukraińcy, Białorusini (najliczniejsi obok Polaków i Litwinów),

   * Żydzi, Niemcy, Ormianie, Tatarzy.

 * Grupy te mówiły różnymi językami, wyznawały odmienne religie i pielęgnowały własne zwyczaje.

 * Wzajemne poszanowanie i tolerancja były niezbędne dla rozwoju kultury.

3. Obraz Jana Matejki – Unia Lubelska (1869):

 * Obraz upamiętnia 300. rocznicę Unii.

 * Przedstawia króla Zygmunta II Augusta przyjmującego przysięgę możnowładców polskich i litewskich.

 * Wśród postaci są:

   * (1) Zygmunt II August (król Polski i Wielki Książę Litewski)

   * (2) Jan Uchański (arcybiskup gnieźnieński, prymas)

   * (3) Mikołaj "Rudy" Radziwiłł (główny przeciwnik unii, który opuścił Lublin)

   * (4) Poseł, który ma składać przysięgę

Krótka Oś Czasu:

 * 1385 r. – Unia w Krewie (unia personalna).

 * 1569 r. – Zawarcie Unii Lubelskiej (unia realna).

 * 1569 r. – Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Podsumowanie:

Unia Lubelska stworzyła jedno z największych i najbardziej zróżnicowanych państw ówczesnej Europy, opierające się na unii realnej (wspólne najwyższe organy władzy) z zachowaniem odrębności w zakresie wojska, sądownictwa i administracji. Była to odpowiedź na zagrożenie moskie

wskie oraz wynik dążeń szlachty do zrównania praw.