Jak napisać wywiad
Wywiad zapewne kojarzy ci się ze światem mediów. Słusznie! Znajdziesz go w prasie, radiu, telewizji i w Internecie. Ponadto wspomniany rodzaj tekstu funkcjonuje także jako gatunek literacki w postaci wywiadu-rzeki, który jest obszerną rozmową, zazwyczaj z osobą publiczną (politykiem, pisarzem, artystą), wydaną w formie książki. Umiejętność pisania wywiadu przyda ci się nie tylko na lekcji języka polskiego. Być może w przyszłości zdecydujesz się, aby zostać dziennikarzem, a na razie możesz spróbować przeprowadzić wywiad do szkolnej gazetki, jeśli taka działa w twojej szkole. Przygotowanie wywiadów wzbogaci twój światopogląd, pomoże spojrzeć na świat z innej perspektywy i nauczy sprawnego wnioskowania.
Wywiad to zaplanowana rozmowa między dziennikarzem a osobą, która ma do przekazania ciekawe informacje, opinie lub doświadczenia. Celem wywiadu jest przybliżenie odbiorcy poglądów tej osoby na określony temat. Zapis wywiadu ma formę pytań i odpowiedzi, które należy odpowiednio zredagować i przedstawić w czytelnej formie.
Przygotowując się do wywiadu, musisz dowiedzieć się jak najwięcej o swoim rozmówcy, w zakresie, w którym będziesz prowadzić rozmowę. Dzięki temu łatwiej będzie ci postawić ciekawe pytania i dowiedzieć się więcej na interesujący cię temat. Prowadząc wywiad, musisz pamiętać o tym, że najważniejsze jest zdanie twojego rozmówcy. Twoją rolą jest wysłuchanie tego, co druga strona ma do powiedzenia. Nie wchodź w dyskusję i nie komentuj. Pamiętaj o otwartości i uprzejmości wobec swojego gościa.
Pamiętaj, że wywiad nie jest tym samym co dialog. Ten drugi to po prostu rozmowa co najmniej dwóch osób, naturalna wymiana myśli. Dialogi spotkasz w dramatach, powieściach, opowiadaniach i w innych gatunkach literackich. Obie strony są w równorzędne, nie ma jednej strony prowadzącej. W wywiadzie widać z kolei wyraźny podział na osobę zadającą pytania (dziennikarza, pisarza) i tą, która udziela odpowiedzi. Ta druga często występuje w roli autorytetu, toteż forma tej rozmowy jest zazwyczaj bardziej oficjalna. Różnica między wywiadem i dialogiem jest również taka, że pierwszy najczęściej zostaje opublikowany (w formie artykułu, książki lub audycji), a drugi może owszem wystąpić jako część utworu drukowanego, ale równie dobrze może dotyczyć codziennej sytuacji, w której rozmowa nie zostaje w żaden sposób udokumentowana.
W ramach ćwiczeń możesz przeprowadzić krótką rozmowę z kimś z rodziny lub kolegą. Zapisz pytania i odpowiedzi, a potem spróbuj z tego zrobić wywiad w formie pisemnej. Zobaczysz, ile trzeba przemyśleć, by tekst był ciekawy i przejrzysty. W ten sposób możesz doskonale ćwiczyć swój warsztat.
Zwróć uwagę na najważniejsze zasady rządzące wywiadem
Przygotowując się do wywiadu, musisz pamiętać o kilku ważnych zasadach, jakimi rządzi się ten rodzaj tekstu:
- wybór rozmówcy — wybierz osobę, która ma coś ciekawego do powiedzenia na temat, który Cię interesuje. Może to być nauczyciel, sportowiec, artysta, podróżnik, naukowiec lub ktoś z twojego otoczenia, kto ma ciekawe doświadczenia;
- przygotowanie pytań — przygotuj listę pytań przed rozmową. Pytania powinny być otwarte, czyli takie, które wymagają rozbudowanej odpowiedzi, zamiast krótkiego „tak” lub „nie”. Pytania otwarte pozwalają rozwijać wypowiedź, wprowadzać do niej pewną dynamikę i warstwę fabularną, a pytania zamknięte niewiele wnoszą i zubożają wywiad. Na przykład: „Co skłoniło Pana/Panią do wyboru takiej ścieżki kariery?” zamiast „Czy lubi Pan/Pani swoją pracę?”;
- kultura rozmowy — podczas wywiadu bądź uprzejma/y i słuchaj uważnie odpowiedzi. Nie przerywaj rozmówcy i pozwól mu swobodnie wypowiedzieć się na zadane pytania. Zadawaj pytania dodatkowe, jeśli coś wymaga doprecyzowania (właśnie dlatego musisz wcześniej dowiedzieć się czegoś o swoim rozmówcy i jego poglądach oraz doświadczeniach. Pomoże Ci to w zadawaniu pytań dodatkowych w razie potrzeby). Zachowaj dystans adekwatny do tematu rozmowy i twojej relacji z rozmówcą. Zadbaj o oficjalny i profesjonalny ton twoich pytań. Na początek przywitaj się i podziękuj za spotkanie, a na końcu wyraź wdzięczność za rozmowę;
- graficzny zapis wywiadu — po przeprowadzeniu rozmowy, przepisz ją w formie pytań i odpowiedzi. Zadbaj o czytelność tekstu, stosując odpowiednie formatowanie, aby już przy pierwszym spojrzeniu na twój tekst widać było, gdzie znajdują się pytania, gdzie odpowiedzi. Zadane pytania możesz pogrubić w edytorze tekstu (bold), a odpowiedzi zostawić napisane normalną czcionką. Pierwszą wypowiedź twojego rozmówcy poprzedź jego imieniem i nazwiskiem z dwukropkiem, a kolejne oznacz tylko inicjałem z kropkami.
Słowniczek pojęć
Dla przypomnienia kilka definicji, które będą pomocne w lepszym zrozumieniu jak napisać wywiad:
- pytania otwarte – pytania, które wymagają rozbudowanej odpowiedzi, np. „Co sprawia Ci największą radość w tym, co robisz?”;
- pytania zamknięte – pytania, na które można odpowiedzieć krótko: „tak” lub „nie”, np. „Czy lubisz gotować?”;
- redakcja tekstu – proces poprawiania i przygotowywania tekstu do publikacji, obejmujący m.in. korektę błędów i formatowanie.
Przydatne zwroty
Przygotowując pytania do wywiadu, możesz użyć takich sformułowań jak:
„Co skłoniło Pana/Panią do…”
„Jakie były największe wyzwania w…”
„Czy mógłby/mogłaby Pan/Pani opowiedzieć o…”
„Jakie ma Pan/Pani plany na przyszłość w związku z…”
Przykład poprawnie napisanej treści
Poniżej znajdziesz przykład wywiadu, jaki możesz przeprowadzić ze swoim nauczycielem języka polskiego, ale jeśli nieco zmodyfikujesz pytania, wówczas taką rozmowę możesz odbyć z każdym innym pedagogiem:
Tytuł: Pasja, która stała się zawodem – wywiad z nauczycielem języka polskiego
Prowadzący: Dzień dobry, dziękuję, że zgodził się Pan na rozmowę.
Nauczyciel: Dzień dobry, cieszę się, że mogę podzielić się swoimi doświadczeniami.
P.: Co skłoniło Pana do tego, aby zostać nauczycielem języka polskiego?
N.: Od zawsze fascynowała mnie literatura i język. Już w szkole średniej pomagałem kolegom w nauce, co sprawiało mi dużą satysfakcję. Postanowiłem połączyć pasję z pracą zawodową.
P.: Jakie były największe wyzwania na początku kariery?
N.: Na początku trudno było mi dostosować metody nauczania do różnych grup uczniów. Z czasem nauczyłem się, jak angażować ich do pracy podczas lekcji i dostosowywać materiały do ich potrzeb.
P.: Co sprawia Panu największą radość w pracy?
N.: Największą radość sprawia mi widok uczniów, którzy z czasem zaczynają interesować się literaturą i rozwijają swoje umiejętności językowe. Pobudzanie pasji w młodych ludziach zawsze daje mi ogromną satysfakcję. Dzięki temu widzę sens w mojej pracy.
P.: Dziękuję za rozmowę.
N.: Dziękuję również. Było mi bardzo miło.
