Wskazówki ogólne na temat technik pisania
Formalnie rzecz biorąc, tekstem jest nie tylko wypowiedź pisemna, ale również ustna. W niniejszym dziale skupimy się jednak na pisaniu różnego typu tekstów i zasadach, jakimi należy się kierować, aby pisać poprawnie.
Pisząc jakikolwiek tekst, musisz pamiętać o tym, że słowo pisane znacząco różni się od języka mówionego. Wprawdzie naturalną tendencją języka jest dążenie do uproszczeń, ale pisząc, w większości przypadków, musisz zrezygnować ze swobodnego tonu i skrótowego języka, którego używasz na co dzień. Co więcej, musisz zwrócić uwagę na technikę wypowiedzi i dostosować ją do określonego rodzaju tekstu, np. naukowego, publicystycznego czy użytkowego. Podsumowując:
- Język tekstu.
- Pisząc, używaj języka literackiego, a nie potocznego.
- Dostosuj zasób słownictwa do rodzaju tekstu oraz odbiorcy.
- Unikaj powtórzeń. Jeśli masz problem ze znalezieniem odpowiedniego synonimu, sięgnij po słownik wyrazów bliskoznacznych.
- Zwróć uwagę na poprawność językową tekstu, ortografię i interpunkcję. Nawet najpiękniejszy styl nie obroni błędów!
- Używaj epitetów. Dzięki nim wzbogacisz swój tekst i nadasz mu literackiej lekkości. Oczywiście zachowaj umiar w ich ilości. Epitety przydają się przede wszystkim w dłuższych formach tekstu.
- Jeśli piszesz na komputerze, pamiętaj, że słowniki wbudowane w edytory tekstu czasem się mylą. Sprawdzaj ortografię również samodzielnie.
- Jeśli piszesz odręcznie, zwróć uwagę na staranne i czytelne pismo. Pisz na brudno i dopiero ostateczną wersję przepisz na czysto.
- Struktura tekstu.
- Każdy rodzaj tekstu posiada charakterystyczną dla siebie strukturę, którą należy zachować.
- Dłuższe formy tekstu najczęściej składają się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia, jednakże każda ma cechy charakterystyczne, o których należy pamiętać podczas redakcji tekstu.
- Krótkie formy tekstu takie jak np. zaproszenie, życzenia, gratulacje itp., oparte są na szablonie charakterystycznym dla danego gatunku, którego należy się trzymać.
- Testy formalne (np. podanie) również mają strukturę, która musi pozostać zachowana.
- Wiele rodzajów tekstów wymaga zastosowania konkretnych zwrotów i form grzecznościowych.
- Używaj zarówno zdań pojedynczych, jak i również złożonych, ale uważaj na te drugie. Zbyt długie zdania wielokrotnie złożone mogą stać się niezrozumiałe dla odbiorcy lub nieczytelne.
- Jeśli używasz cytatów, pamiętaj o umieszczeniu przypisów, w których wskażesz źródło. Możesz także określić je w treści (poziom ponadpodstawowy).
- Jeśli korzystasz z książek lub czasopism, wskaż je w bibliografii lub wykazie źródeł (poziom ponadpodstawowy i ostatnie klasy szkół podstawowych).
- Edycja i estetyka tekstu.
- Dziel tekst na akapity. Jeśli piszesz na komputerze, pamiętaj o odpowiednim ustawieniu marginesów. Jeśli piszesz ręcznie – zastosuj wcięcie w tekście na początku każdego akapitu.
- Pisząc na komputerze, pamiętaj o poprawnej edycji tekstu, wyjustowaniu, interliniach i odpowiednim umieszczaniu znaków przestankowych. Zapamiętaj, że kropkę, przecinek i średnik stawia się bezpośrednio po słowie (bez spacji), nawias i cudzysłów należy umieszczać bezpośrednio przed pierwszym słowem i bezpośrednio po ostatnim (znów bez spacji), a przed i po myślniku używa się spacji, chyba że mamy do czynienia ze słowem, w którym myślnik stanowi łącznik dwóch cech o tej samej wadze (np. biało-czerwony).
- Stosuj cudzysłów, jeśli w swoim tekście umieszczasz cytat.
- Jak pisać dobre teksty?
- Pisz samodzielnie i ćwicz pisanie różnych form, nie tylko do szkoły.
- Czytaj literaturę piękną. Dzięki niej znacznie łatwiej będzie Ci samodzielnie redagować zdania poprawne stylistycznie.
- Próbuj szukać informacji w książkach. Jeśli korzystasz z sieci, wybieraj wiarygodne źródła informacji i sprawdzone portale edukacyjne.
- Nie ufaj… sztucznej inteligencji. AI nie tylko popełnia błędy językowe i stylistyczne, ale także myli fakty.
- Długie formy tekstów lubią cytaty. Warto zapamiętać kilka fragmentów z ulubionych lektur, aby użyć ich później w swoich wypracowaniach.
- Przeczytaj swój tekst kilka razy. Najlepiej wróć do niego następnego dnia po zakończeniu pisania.
- Daj przeczytać swój tekst komuś innemu – np. rodzicowi lub rodzeństwu. Czasem czytając coś po raz kolejny, nasze oczy mogą nie zauważyć błędów.
Zwróć uwagę na…
…temat. Od tego musisz zacząć. Uważnie przeczytaj polecenie i temat, na który masz zbudować swoją wypowiedź. Jeśli na typ etapie popełnisz błąd – cały tekst może nadawać się do kosza. W związku z tym:
- Uważnie czytaj polecenie, w którym może być zawarta wskazówka odnośnie do rodzaju tekstu, jaki należy wykorzystać w danym przypadku.
- Jeśli w poleceniu nie ma mowy o rodzaju i gatunku tekstu, wówczas tytuł powinien podpowiedzieć Ci, po jaki sięgnąć.
- Kilkakrotnie przeczytaj temat tekstu do napisania. Czytaj uważnie i ze zrozumieniem.
- Zwróć uwagę na poprawność faktów. Znajomość materiału, o którym piszesz, jest kluczowa. Uważaj na pomyłki w imionach i miejscach. Jeśli masz wątpliwości, lepiej sprawdź źródła informacji.
- Ułóż plan tekstu. Zanim zaczniesz pisać, spokojnie zastanów się na tym, co chcesz zawrzeć w swoim tekście.
- W przypadku dłuższych form tekstu zazwyczaj musisz zacząć od postawienia tezy. Zastanów się nad jej słusznością.
- Przemyśl swoje argumenty i staraj się trafnie dopasować do postawionej przez siebie tezy.
- W zakończeniu podsumuj całość i zadbaj o jasne przedstawienie wniosków.
- Zwróć uwagę na spójność tekstu. Każdy tekst powinien mieścić się w ramie schematu charakterystycznego dla swojego rodzaju i gatunku, ale też musi stanowić zamkniętą i zrozumiałą całość.
- Zawsze słuchaj wskazówek swojego nauczyciela i stosuj się do jego wymagań.
Słowniczek pojęć
Zwracając uwagę na technikę pisania, trzeba pamiętać, że teksty będą się od siebie różnić ze względu na funkcję komunikacyjną i rodzaj tekstu:
- Teksty informacyjne – znajdują się w nich konkretne informacje oparte na faktach i stanowiące suchą relację (np. artykuł prasowy, instrukcja, relacja z wydarzenia).
- Teksty publicystyczne – przedstawiają konkretne informacje ujęte w subiektywny sposób (np. felieton, recenzja, reportaż).
- Teksty naukowe – są rzeczowe, obiektywne i opierają się na źródłach oraz badaniach (np. referat).
- Teksty użytkowe – służą celom praktycznym, formalnym i codziennym (np. podanie, regulamin, życzenia, gratulacje).
- Teksty literackie – to teksty prozą lub wierszem posiadające walory wypowiedzi artystycznej o estetyce wywołującej emocje czytelnika (np. wiersze, opowiadania, powieści). Niektóre wypracowania mogą mieć charakter tekstów literackich (np. opowiadanie, opis).
