Spis treści:
- Pisanki bez malowania. Jaki kolor może mieć jajko?
- Naturalne pisanki. 5 niezwykłych jaj bez dodatku barwników
Pisanki bez malowania. Jaki kolor może mieć jajko?
Zaglądając do wytłaczanki, łatwo zauważyć, że poszczególne jajka różnią się od siebie kolorem. Jedne są całkiem białe, inne kremowe, albo jeszcze ciemniejsze, wpadające w brązowe odcienie. To jednak tylko mały wycinek całej palety barw, które mogą przybierać jajka.
Zanim przejdziemy do kolorów, które mogą przybierać te "tymczasowe inkubatory" musimy wiedzieć, co odpowiada za zabarwienie skorupki. Kluczowe znaczenie ma tu genetyka – w zależności od gatunku czy rasy ptaka, możemy spodziewać się innych jajek. Często jednak różnice mogą pojawiać się między dwoma jajkami od kur tego samego gatunku, a nawet między dwoma jajkami od tego samego ptaka. Oprócz genów znaczenie mają też inne czynniki – dieta, wiek kury, czy jej zdolność do absorpcji wapnia (głównego budulca skorupek).
Substancje barwiące – te naturalne, jak i sztuczne – nazywamy pigmentami. W przypadku jajek, niezależnie od gatunku ptaka, w grę wchodzą dwa pigmenty:
- protoporfiryna – odcienie czerwono-brązowe;
- oocyjanina – odcienie zielono-niebieskie.
Wszystkie ptaki są biologicznie przystosowane do wykorzystywania obu tych barwników, co nie zmienia faktu, że wiele z nich ogranicza się tylko do jednego. Tak jest w przypadku typowych, kurzych jaj na sklepowych półkach, w których obecna jest tylko protoporfiryna. Wynika to z faktu, że zdecydowana większość ras hodowanych w Polsce kur wykorzystuje tylko ten barwnik. Podobnie jest zresztą na całym świecie, co nie oznacza, że od tej reguły nie ma wyjątków.
Jednym z nich jest rasa kur, która w 1914 roku trafiła z Chile do Ameryki Północnej – rasa Araukana. Jaja tych ptaków są niebieskie (ci, którzy radzą sobie z kolorami nieco lepiej niż autor tekstu, mówią o kolorze turkusowym). Jeszcze więcej możliwości pojawia się po skrzyżowaniu ras, w których dominują różne pigmenty – w USA takie krzyżówki nazywa się zbiorczo Easter-eggers (kury wielkanocne).
Połączenie dwóch wymienionych wyżej substancji barwiących może dać całą gamę przeróżnych kolorów w zależności od proporcji, w jakich trafiły do skorupki na etapie jej formowania. Brązowy i niebieski daje różne odcienie zielonego. Możliwe są też kombinacje skutkujące jajami w kolorze bladożółtym, a nawet... różowym.
Sprawdź się: QUIZ ornitologiczny. Rozpoznasz ptaki wracające z ciepłych krajów?
Jeśli w kurniku zamieszkują przedstawiciele kilku różnych pod tym względem ras, przygotowanie pisanek ograniczy się do umycia podebranych bezpośrednio przed wielkanocnym śniadaniem jajek.
Naturalne pisanki. 5 niezwykłych jaj bez dodatku barwników
Kury kurami, ale świat ptaków to znacznie więcej gatunków i jeszcze więcej niezwykłych jaj. Przy okazji warto pamiętać, że składają je nie tylko skrzydlaci potomkowie dinozaurów, ale również ryby, gady, płazy, owady i oczywiście dwaj wyjątkowi przedstawiciele ssaków – dziobak i kolczatka australijska.
Wracając do ptaków, te 5 przykładów świetnie obrazuje różnorodność jajek, jakie można znaleźć w ptasich gniazdach.
Drozd amerykański
Jaja tego gatunku to prawdopodobnie najbardziej znany przykład "naturalnych pisanek". Samice składają zwykle od 3 do 5 intensywnie niebieskich jaj. Kolor jest tak niespotykany, że doczekał się swojej własnej nazwy, a nowojorska firma Tiffany zastrzegła go nawet jako swój znak towarowy (w 1998 roku, po ponad 100 latach używania koloru w swoich akcjach marketingowych).
Emu
Jaja emu to świetny przykład na to, że wyjątkowy może być nie tylko kolor, ale także wielkość i tekstura. Ich długość przekracza 10 centymetrów, a skorupa przybiera barwę od ciemnozielonej, po niemal całkowicie czarną (z wyraźnymi białymi plamkami).
Nurzyk
Ten spory ptak morski dodaje kolejny wymiar różnorodności jajek – kształt. Forma stożka ma zapobiegać ich staczaniu z pochyłych przybrzeżnych skał, na których składają je samice. Unikalne nakropienia pozwalają matce na identyfikację swoich jaj.
Tinamus (kusacz) duży
Gatunek naturalnie występuje w Ameryce Środkowej i Południowej. Dorosłe osobniki osiągają rozmiary niewielkiego indyka (lub sporego bażanta). Składane przez samice jaja wyróżniają się połyskiem i oczywiście kolorem – zielonym, niebieskim, seledynowym, a czasem nawet zbliżonym do fioletu.
Siewka złota
Na koniec zostawiliśmy kolor najbardziej szlachetny – złoty.
O ile kura raczej nie zniesie złotego jajka, o tyle właśnie tej barwy można dopatrywać się w gniazdach siewki złotej. Ptak, który zamieszkuje przede wszystkim północne rejony Europy, składa jaja w kształcie zbliżonym do tych wysiadywanych przez nurzyki. Podobne jest też nakropienie, jednak kolor zdecydowanie mocniej wpada w odcienie żółtego, czasem na tyle intensywnego, że bez większego nadużycia można mówić o "złotych jajach".
Źródła: www.agrilifetoday.tamu.edu; www.allaboutbirds.org; www.theguardian.com; www.lighthouse.mq.edu.au; backyardpoultry.iamcountryside.com; www.bryk.pl
Marcin Szałaj
Czytaj także:
Tajemnice tetrapodów. Węże i ptaki to czworonogi?
Dlaczego ptaki wirują, czyli czym jest murmuracja
Niedziela Palmowa. Rekordowe palmy wielkanocne wysokie jak drzewa
