Zanieczyszczenie Bałtyku nie maleje. Czy unijny plan jego ochrony zadziała?

Wokół Morza Bałtyckiego leży 9 rozwiniętych rolniczo i uprzemysłowionych państw, które zamieszkuje łącznie około 80 milionów osób. Kraje te są producentami ogromnej ilości zanieczyszczeń, które nieustannie trafiają do wód Bałtyku. Co można zrobić, aby chronić polskie morze?

Spis treści:

Skąd pochodzą zanieczyszczenia Bałtyku?
Jak zanieczyszczenia trafiają do Bałtyku?
Ochrona Bałtyku – priorytety na lata 2021–2030
Ochrona Bałtyku – Bałtycki Plan Działań

Skąd pochodzą zanieczyszczenia Bałtyku?

Bałtyk jest jednym z najpłytszych i najbardziej zanieczyszczonych mórz świata. Jednym z jego głównych problemów jest nadmierny transport morski, którego natężenie z roku na rok rośnie. Statki transportowe są źródłem zanieczyszczeń powietrza, takich jak pyły czy spaliny, natomiast statki pasażerskie odpowiadają za ogromną ilość zrzucanych do wody ścieków.

Jakie jeszcze rodzaje zanieczyszczeń wpływają na katastrofalny stan Morza Bałtyckiego?

Substancje biogeniczne, takie jak związki azotu i fosforu oraz materia organiczna, pochodzące z rolnictwa (nawozy i hodowla zwierząt) oraz z przemysłu.
Substancje toksyczne, takie jak metale ciężkie (kadm, rtęć, ołów), oraz pestycydy pochodzące z przemysłu, oraz rolnictwa (chemizacja upraw i hodowli).
Zanieczyszczenia ropopochodne (ropa i jej pochodne), pochodzące z przemysłu (np. motoryzacyjnego), katastrof w żegludze i z portów.
Skażenia sanitarne, takie jak ścieki (pochodzące z gospodarki komunalnej) oraz odpady spożywcze, generowane przez przemysł.
Broń i odpady z II wojny światowej, znajdujące się na dnie – w Bałtyku spoczywają ogromne ilości broni konwencjonalnej oraz wraki statków, z których może wyciekać paliwo. Ponadto Morze Bałtyckie wybrano jako miejsce zatopienia amunicji wojennej po II wojnie światowej. Obecnie na dnie spoczywa około 65 000 ton amunicji chemicznej, zawierającej od 6 tys. do 13 tys. ton bojowych środków trujących.

Przeczytaj również: Co skrywa dno Bałtyku? Odpady jak tykająca bomba

Jak zanieczyszczenia trafiają do Bałtyku?

Bałtyk jest morzem epikontynentalnym, otoczonym 9 państwami, w których prężnie działa przemysł i rozwija się rolnictwo. Źródłem zanieczyszczeń jest więc oczywiście działalność człowieka.

Jakimi drogami do Bałtyku trafiają zanieczyszczenia?

Są zrzucane bezpośrednio z brzegu (np. ścieki trafiające bezpośrednio do morza, z pominięciem spływu rzecznego).
Są zrzucane wraz ze spływem rzecznym.
Powstają na morzu.
Są emitowane z atmosfery.

Przeczytaj również: Wodospad Niagara. Dlaczego płynie nim zielona woda?

Ochrona Bałtyku – priorytety na lata 2021–2030

Bałtyk ze względu na cieśniny ma bardzo słabą wymianę wody z Morzem Północnym i Atlantykiem. 30 lat – tyle czasu potrzeba, by wpuszczone do Bałtyku zanieczyszczenia z niego „wypłynęły”. Z tego względu nie można czekać, aż Morze Bałtyckie samoistnie się oczyści, trzeba zacząć działać.

Jakie działania są podejmowane, aby ochronić Bałtyk i naprawić to, co zostało zniszczone? Jeśli chodzi o spoczywającą na dnie morza broń z okresu I i II wojny światowej, 27 kwietnia 2021 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie broni chemicznej zatopionej w Bałtyku. Wzywa ona Unię Europejską do oczyszczenia Morza Bałtyckiego z wraków statków i broni chemicznej z okresu II wojny światowej.

Przeczytaj również: Czy na środku Bałtyku była kiedyś karczma?

Ochrona Bałtyku – Bałtycki Plan Działań

Aby uchronić polskie morze, w ramach prac Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku (Komisji Helsińskiej – HELCOM) został opracowany Bałtycki Plan Działań HELCOM (BSAP). Pierwszą wersję przyjęto w 2007 roku, jednak wielu założeń nie udało się zrealizować, dlatego zrobiono aktualizację planu. Jego treść przedstawia priorytety na lata 2021-2030.

BSAP podzielony jest na cztery segmenty z określonymi celami:

Bioróżnorodność – „Ekosystem Morza Bałtyckiego jest zdrowy i odporny”
Eutrofizacja – „Bałtyk niedotknięty przez eutrofizację”
Niebezpieczne substancje i odpady – „Morze Bałtyckie wolne od niebezpiecznych substancji i śmieci”
Działalność na morzu – „Zrównoważone działania na morzu”.

Jakie działania mieszczą się w ramach poszczególnych obszarów? Jest ich mnóstwo, a wszystkie są dokładnie opisane w dokumencie BSAP. Plan ma doprowadzić między innymi do tego, aby:

w Morzu Bałtyckim istniały zdrowe i żywotne populacje wszystkich gatunków rodzimych,
stężenia składników odżywczych w Bałtyku były zbliżone do naturalnych,
woda w Bałtyku została oczyszczona,
przywrócić naturalny zakwit glonów,
przywrócić w Bałtyku zdrowe życie morskie, co spowoduje, że wszystkie owoce morza będą nadawały się do jedzenia,
działalność na morzu w minimalnym stopniu zakłócała bioróżnorodność, hałas wynikający z działania człowieka w minimalnym stopniu wywoływał szkody w środowisku morskim.

Czy programy ochrony Bałtyku mają szansę zadziałać? Tak, jeśli obejmą swoim zasięgiem nie tylko Polskę, ale więcej krajów. Muszą być więc wdrażane przynajmniej na poziomie europejskim. Bałtyk potrzebuje pomocy człowieka w wyczyszczeniu tego, co z winy ludzi codziennie do niego wpada.