Spis treści:

Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie 

W starożytnym Egipcie przygotowanie się do śmierci było najważniejszym celem. Jeszcze za życia ludzie organizowali sobie grobowiec i zobowiązywali bliskich do odprawienia odpowiedniego pogrzebu i kultu pośmiertnego. Wynikało to z wierzeń starożytnych Egipcjan, według których życie na ziemi trwa tylko krótką chwilę, zaś to w zaświatach – wieczność. O godny pochówek dbali nie tylko najbogatsi, ale i ci z najniższych warstw społecznych. Jakie obrzędy i procesy pośmiertne należało wykonać wokół zmarłego? 

  • Mumifikacja 

To usunięcie z ciała wody, a często także mózgu i organów wewnętrznych, by zabezpieczyć je przed rozkładem. Ze względu na gorący klimat Egiptu, sprzyjający szybkiemu rozkładowi ciała, przystępowano do niej już w dniu śmierci. Zmarły był przewożony do pracowni balsamistów – tam przygotowywano go do pogrzebu.  

Takie pracownie znajdowały się zwykle poza miastem, na powietrzu, by wiatr rozwiewał nieprzyjemny zapach. Ciało kilkukrotnie polewano gorącą żywicą, która miała je utwardzić i zlepić oraz nie dopuścić, by do jego wnętrza przedostała się wilgoć. Miejsce oczodołów wypełniano lnianymi gałgankami, a każdą część ciała owijano bandażami. 

  • Pogrzeb 

Ciało zmarłego kładziono do sarkofagu, a potem umieszczano na specjalnych saniach, które były ciągnięte przez woły. W ostatniej drodze do grobowca zmarłemu towarzyszyła cała procesja: najbliższa rodzina, urzędnicy państwowi, kapłani, muzycy oraz tancerki i płaczki. Przy grobowcu należało wykonać różne rytuały, z których najważniejszym był rytuał otwarcia ust. Mumię ustawiano pionowo, a kapłan dotykał oczu, uszu, nosa oraz ust zmarłego. Tym sposobem „ożywiał” je, aby zmarły mógł widzieć, słyszeć, oddychać i jeść. Następowało wówczas ponowne połączenie ciała i duszy człowieka, rozdzielonych w momencie śmierci. 

Co ciekawe, wraz z człowiekiem często mumifikowano również jego zwierzęta – psy, koty, sokoły, a nawet krokodyle. Wszystko po to, aby towarzyszyły zmarłemu, gdy odrodzi się w zaświatach. 

  • Pogrzeb Faraona 

A co z najważniejszą osobą w państwie, bogiem na ziemi, czyli faraonem? Jeśli chodzi o sam rytuał, pogrzeb władcy odbywał się w takim samym schemacie jak każdego bogatszego członka społeczności. Był natomiast – co oczywiste – dużo bardziej okazały.  

Kluczową różnicą w chowaniu faraonów było natomiast miejsce pochówku. Najbiedniejsi byli zmuszeni chować swoich bliskich w piasku, faraonowie zaś już za życia budowali sobie monumentalne grobowce – piramidy składające z dwóch części. Pierwszą była zlokalizowana pod ziemią komora grobowa, w której składano zmumifikowane ciało wraz z całym wyposażeniem: tronem, złotem, biżuterią, naczyniami, etc. Drugą zaś była komora, do której przynoszono ofiary dla zmarłego. Obie te części łączyły tzw. „ślepe wrota”, symbolizujące wejście do świata umarłych oraz więzi między żywymi a umarłymi. 

Przeczytaj również: Fakty historyczne, o których nie słyszałeś

Wierzenia starożytnych Egipcjan 

Badacze twierdzą, że w starożytnym Egipcie czczono około 800 bóstw. Wśród nich kluczową rolę pełnili bogowie związani ze śmiercią i życiem pozagrobowym: Ozyrys i Anubis. Egipcjanie wierzyli, że dusza ludzka odradza się w zaświatach. Aby jednak do nich dotrzeć, musi przebyć pełną niebezpieczeństw drogę, która kończy się przez sądem Ozyrysa – boga śmierci i odrodzenia. Bóg Anubis prowadził zmarłego na sąd, gdzie ten w obecności 42 sędziów musiał przyznać, że nie popełnił złych uczynków.  

Jak to sprawdzić? Egipscy bogowie mieli na to sposoby! Dowodem na niewinność i prawdomówność zmarłego był rytuał ważenia serca, uznawanego za Egipcjan za siedzibę duszy. Na jednej szali umieszczano serce zmarłego, na drugiej strusie pióro – symbol prawdy. Jeżeli serce było lekkie jak piórko, zmarły mógł dostąpić życia wiecznego. Jeśli było ciężkie od grzechów i przeważało nad piórem – wówczas zmarłego zjadał potwór i nieszczęśliwiec ginął bezpowrotnie. 

Najnowsze odkrycia archeologów

Starożytny Egipt wciąż pozostaje nie do końca odkryty. Całe zespoły badaczy pracują nad tym, aby na światło dzienne wydobyć jak najwięcej artefaktów, które mogą powiedzieć jeszcze więcej na temat tej starożytnej cywilizacji.  

Do najnowszych i najbardziej spektakularnych odkryć ostatniego czasu należy odnalezienie kompletnej i doskonale zachowanej mumii podczas wykopalisk w Sakkarze. Jest to prawdopodobnie najstarsza mumia odnaleziona dotąd w Egipcie – badania wykazały, że proces mumifikacji zmarłego miał miejsce około 4300 lat temu. Na mumię, ukrytą na głębokości 20 metrów i przykrytą 5-tonowym kamieniem, trafiono kilkaset metrów od piramidy Dżesera, w miejscu zwanym Gisr el-Mudir. Badacze stwierdzili, że to nie tylko najstarsza, ale także najpiękniejsza mumia, jaką widzieli – w całości pokryta złotem, z opaską na głowie i drogocenną biżuterią na piersi. To świadczy o tym, że prawdopodobnie zmarły był bardzo bogaty. 

Dzięki wierzeniom starożytnych Egipcjan i monumentalnym grobowcom, które stawiali sobie najbogatsi, dzisiaj mamy możliwość dogłębnego poznania tej cywilizacji. Doskonale zachowane ciała, w pełni wyposażone grobowe, do których wciąż docierają kolejne naukowe ekspedycje, pozwalają na dokładną analizę czasów sięgających niemal 5 tysięcy lat wstecz. 

Przeczytaj również: Skarby na dnie mórz i oceanów. Odkrycia podwodnych archeologów

Oprac. Redakcja

Źródła: national-geographic.pl, ciekawostkihistoryczne.pl, polityka.pl, bryk.pl 

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników znajdziesz tutaj:

Historia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika do języka polskiego

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręcznik do historii