Kraina w Kratę przyciąga turystów. Skąd wzięła się jej nazwa?

Można tam podziwiać wyjątkową pomorską architekturę. Etnografowie interesowali się stolicą Krainy w Kratę już w PRL-u. Skąd wzięła się niezwykła nazwa? Co można tam zobaczyć dziś? Kiedy jest najlepsza okazja, aby spróbować pomorskiej gęsiny?

Spis treści:

Skąd nazwa Kraina w Kratę?
Etnografowie interesowali się tym miejscem już w PRL-u
Swołowo – stolica Krainy w Kratę
Na szlaku Krainy w Kratę

Skąd nazwa Kraina w Kratę?

W 1995 roku w Słupsku odbyła się wystawa fotograficzna „Kraina w Kratę”. Na zdjęciach podziwiano piękno tradycyjnej architektury pomorskiej wsi. Budynki o ryglowej konstrukcji ze smołowanymi belkami i białymi wypełnieniami tworzą charakterystyczną czarną kratę na jasnym tle. Warto wiedzieć, że w ten sposób zdobiono również dwory i budynki użyteczności publicznej, a nawet kościoły. Był to dominujący element krajobrazu pomorskiej wsi w XVIII i XIX wieku.

Nazwa wystawy fotograficznej szybko się przyjęła i dziś Kraina w Kratę to lokalna marka turystyczna. Rozciąga się na obszarze wzdłuż pasa nadmorskiego i dochodzi nawet do 50 km w głąb lądu. Taką zabudowę można zobaczyć we wspomnianym Słupsku, ale także w Darłowie czy Ustce. Jednak to nie one uchodzą za jej stolicę.

Przeczytaj również: Kraina Otwartych Okiennic, czyli wakacje na Podlasiu. Jakie atrakcje oferuje?

Etnografowie interesowali się tym miejscem już w PRL-u

Około 15 km od Słupska znajduje się wieś Swołowo. Pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą z XIII wieku, bo wtedy znalazła się we władaniu joannitów. Pozostawała pod nim przez dwa stulecia.

Zanim architektura wsi pojawiła się na zdjęciach, które prezentowano podczas wystawy fotograficznej w latach 90. XX w., tym miejscem interesowali się etnografowie. Działo się to już w PRL-u. Jednak komunistycznym władzom nie podobał się pomysł ratowania spuścizny po niemieckich mieszkańcach. Pod koniec XX wieku media informowały o pomorskiej wsi, jako idealnym miejscu dla miłośników turystyki kulturowej. Jednak trzeba było czasu, aby potencjał Krainy w Kratę został wykorzystany.

Przeczytaj również: Polska Arkadia. Idealna na weekend w plenerze i romantyczny spacer

Swołowo – stolica Krainy w Kratę

Gdy patrzy się na wieś Swołowo z lotu ptaka, można dostrzec, że kształtem przypomina elipsę. Środkiem wsi płynie strumień, a przy centralnym placu znajduje się kościół pw. Najświętszej Maryi Panny. Pierwotnie była to gotycka budowla, dziś raczej przypomina duńskie lub szwedzkie kościoły. Jednak nie z tego jest znana niewielka pomorska wieś.

Wieś Swołowo zyskała miano stolicy Krainy w Kratę, bo można tam zobaczyć kilkadziesiąt budowli tego typu. Za najbardziej reprezentatywne są uważane zagrody czworoboczne. Kiedyś należały do zamożniejszych mieszkańców, np. sołtysa. Typowy jest dla nich budynek bramny, który ma jeden lub dwa przejazdy. W takiej zagrodzie można zobaczyć też budynek mieszkalny, zabudowania gospodarcze, a czasem dom chlebowy czy budynki, w których mieszkali pracownicy dniówkowi.

Swołowo_Kraina w Kratę — W stolicy Krainy w Kratę... / fot. autor: Henryk Bielamowicz, licencja: CC BY-SA 4.0

Wiele budynków pochodzi jeszcze z XIX wieku. Choć zdarzają się też pozostałości starszych budowli, świadczą o tym np. wewnętrzne szkieletowe ściany. Często wiadomo, kto w nich mieszkał. Zachowały się m.in. napisy na belkach nad wrotami podwórzy.

Swołowo — Etnografowie interesowali się tą architekturą już w PRL-u / fot. autor: Henryk Bielamowicz, licencja: CC BY-SA 4.0

Można też wybrać się do Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie, aby zobaczyć wystawy stałe w zagrodach. Jedną z nich jest „Czworoboczna zagroda Albrechta”. Pozostawała ona w rękach tej rodziny od połowy XVII wieku. Ostatni gospodarze – Gerard i Herda Albrechtowie z córką – musieli opuścić ją po zakończeniu II wojny światowej. Podobnie jak w przypadku innych mieszkańców wsi, ich miejsce zajęli osadnicy z różnych rejonów Polski.

W innej zagrodzie można zobaczyć dom zagrodnika, chlebowy czy kuźnię. Co roku w sierpniu Forum Kowalskie organizuje tam imprezę plenerową. Na długi weekend od 9 do 11 listopada 2024 r. zaplanowano inne duże wydarzenie. Będzie można obejrzeć rękodzieło, posłuchać muzyki i przede wszystkim spróbować lokalnego przysmaku, bo jak przekonują organizatorzy „na św. Marcina najlepsza pomorska gęsina”.

Przeczytaj również: Kraina Wygasłych Wulkanów i mofeta w Małopolsce. Gratka nie tylko dla geologów

Na szlaku Krainy w Kratę

Większość budynków na terenie Krainy w Kratę powstało przed 1945 rokiem. Dlatego do dziś zachowała ona swój unikatowy charakter. Dr inż. architekt Elżbieta Szalewska wskazuje, że w pasie nadmorskim od Łeby po Darłowo jest ok. 1,5 tys. takich budowli. Można je zobaczyć np. w: