Terapia Gestalt - cechy charakterystyczne

Terapia Gestalt ma na celu poszerzenie świadomości. Poszerzenie to obejmuje nie tylko sferę intelektualną, ale przede wszystkim sferę emocji i odczuć odbieranych przez zmysły: wzroku, słuchu, smaku, węchu. Ma ona rozwijać wiedzę o przyczynach naszych aktualnych problemów, ale głównie o tym, co dzieje się w naszczam ciele i jak to wpływa na emocje. Terapia ta skoncentrowana jest na tak zwanym "tu i teraz". Bowiem wszystkie doświadczenia, te z przeszłości oraz te z przyszłości, są przez nas przeżywane w teraźniejszości. Dlatego dobrze zdając sobie z tego sprawę, możemy "tu i teraz" właściwie kierować swoim życiem.

Założenia teoretyczne terapii

Każdy organizm zdąża do osiągnięcia pełnej sprawności i funkcjonalności, czyli dopełnienia całości. Wszystkie aspekty ludzkiego życia, takie jak poznawanie, uczucia, emocje, myślenie, są zorganizowane w figury - całości. Podstawowym dążeniem tych figur, tzw. Gestaltów, jest zasada pregnacji. Polega ona domykaniu, dopełnianiu, uzupełnianiu braków. Niedomknięte figury, czyli niezaspokojone potrzeby itp., są motywem działań każdego organizmu. Przykładowo- głód jest taką niedomkniętą figurą, która nakłania nas do jej domknięcia, czyli szukania pokarmu, spożycia go, strawienia i zasymilowania.

Organizm funkcjonuje dzięki samoregulacji, która zmierza do zachowania równowagi, przez domykania kolejnych figur. Procesem samoregulacji kieruje zasada dominującej potrzeby (tzw. figury w tle). Polega ona na tym, iż jedna dominująca figura decyduje o działaniach jednostki. Pozostałe nie mają większego znaczenia. Stan ten trwa do czasu, gdy dominująca figura zostanie dopełniona. Wówczas inna zajmuje jej pozycję, stając się dominującą.

Otoczenie każdej jednostki stanowi pole środowiska. Jednostka posiada własne granice, dzięki którym wyodrębnia się z otoczenia. Kontakt graniczny stanowi proces ingerencji w harmonie jednostki. Jest on jednak niezbędny do jej właściwego funkcjonowania. Związany jest on z etapem selekcji, zachowaniem potrzebnych elementów oraz odrzuceniem negatywnych. Obrazuje to proces spożywania pokarmu, tzw. agresja dentalna. Jest on początkowo rozdrabniany, substancje odżywcze zostają wchłonięte, a substancje zbędne i toksyczne- wydalone. Jednostką kieruje proces samoregulacji, w oparciu o proces kontaktu i wycofania oraz asymilacji i eliminacji.

Człowiek stanowi funkcjonalną całość. Kieruje ona sztucznie wyodrębnionymi częściami ciała. Organizm całościowo wpływa na otoczenie, oraz całościowo reaguje na jego ingerencję. Wymaga to różnego poziomu energii. Za integrujące działanie organizmu odpowiada świadomość ( z ang. awareness). Umożliwia ona stałą orientację w otoczeniu oraz w organizmie i zachodzących w nich zmianach. Świadomość obejmuje trzy strefy: bodźce zewnętrzne, myśli oraz pobudzenie, tj. emocje, doznania wewnątrzcielesne. To ona zapewnia stan równowagi, kierując organizmem, do podejmowania właściwych działań. Oczywiście dotyczy ona tylko teraźniejszości.

Cykl samoregulacji składa się ze stałych elementów. Zaliczamy do nich: zaistnienie potrzeby ( czyli niedomkniętej figury), która wpływa na nasze zachowanie, mobilizację energii, działania ukierunkowane na zamkniecie figury, kontakt z otoczeniem, zaspokojenie potrzeby, wycofanie się figury w tło i zastąpienie jaj inną.

Świadomość własnego Ja, powstaje podczas kontaktu z drugim człowiekiem. Jest to specyficzny rodzaj kontaktu z otoczeniem. Powstaje relacja Ja-Ty. Tożsamość tworzy się na granicy kontaktu Ja-Ty. Dochodzi do zmian w podmiocie, partnerze i relacji.

Wolność jest rozumiana jako świadomość odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Koncepcja zaburzeń

W oparciu o wyżej przedstawione teoretyczne założenia, można opisać koncepcje zaburzeń. Ich przyczynę możemy odnaleźć w zbyt dużej ilości niedomkniętych figur, jak na przykład sytuacje z przeszłości, które nie zostały jeszcze zakończone. Pochłaniają one dużo energii oraz ograniczają wolność, kierując zachowaniem człowieka.

Podstawą wszystkich zaburzeń jest zakłócony proces samoregulacji. Dochodzi do zachwiania równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Powstają nowe figury, które także nie są domykane. Powoduje to, iż organizm nie jest w stanie się od nich uwolnić. Wpływa to na zaburzenie procesu samoregulacji. Stan ten jest nazywany impasem.

Zakłócona samoregulacja jest widoczna w kontakcie granicznym. Jego źródłem może być przykładowo karmienia dziecka pokarmem płynnym, gdy ma już ono wykształcone zęby, umożliwiające gryzienie. Powoduje to blokowanie naturalnej agresji z otoczeniem. Wśród zaburzeń kontaktu granicznego wyróżniamy:

* zaburzenia mięśniowo-motoryczne- polegające na uwięzieniu charakteru w mięśniowym pancerzu, ograniczeniu oddychania; powstaje to dysharmonia, ponieważ agresywna energia nie przedostaje się na zewnątrz (rozczepienie w ciele)

* mechanizmy obronne, które nie posiadają funkcji przystosowawczej są główną przyczyną patologii. Wyróżniamy 5 mechanizmów obronnych:

introjekcja- bierne i nieselektywne włączanie treści z otoczenia, bez ich prawidłowego pochłonięcia, rozdrobnienia i asymilacji. Dotyczy to różnych sądów, pojęć, autorytetów, wydarzeń, norm, itp. Te introjekty wiążą wiele energii i powodują przesunięcie w kierunku wewnętrznym, granicy osobowości, czyli własnego Ja, gdzie zostaje ona ściśnięta obcymi treściami;

projekcja- jest związana z wyrzuceniem, czyli wyprojektowaniem części samego siebie na zewnątrz, do środowiska. Powoduje to uprzedmiotowienie tych części własnego Ja. Organizm ich nie rozpoznaje jako własne.. Granica własnego ja jest przesunięta w kierunku otoczenia;

retrofleksja- to kierowanie agresji przeciw własnemu Ja, a nie we właściwym kierunku- na zewnątrz, do otoczenia. Objawia się to unikaniem zewnętrznej agresji, czyli kontaktu z otoczeniem, przez przyjęcie pozycji skulonej, ściśnięcie ciała oraz poczuciem winy prowadzące do samokarania i samobójstw;

defleksja- brak angażowania energii w otoczenie. Zostaje ona rozproszona, bez sensownego celu. Widoczny jest brak poczucia sensu istnienia i jakiejkolwiek egzystencji

konfluencja- dochodzi do zamazania granic miedzy otoczeniem a jednostką. Tożsamość zostaje zatracona, nie jest odróżniana od otoczenia. W etapie końcowym przechodzi w psychozę.

Zaburzenia występują także w obrębie świadomości. Wśród nich występują:

*zaburzenia sensoryczne- odcięcie od postrzegania i odczuwania

*zaburzenia ciała

*zaburzenia emocjonalne- blokują uczucia, przechodzą w nerwice

Możemy wymienić kilka warstw, które oddzielają człowieka możliwości doświadczania własnego Ja:

  1. warstwa frazesowa-cechuje ją codzienna wymiana nic nieznaczących gestów i słów, tzw. frazesów
  2. warstwa fałszywa- jest związana z odgrywaniem ról społecznych, przyjmowaniem maski manipulacyjnej
  3. warstwa fobijna - wyraża ona lęk przed faktycznym obrazem samego siebie, ból, żal, desperację i rozpacz, będące wynikiem utraty złudzeń na temat warstwy fałszywej
  4. warstwa impasu- brak energii, chęci zaangażowania, pustka
  5. warstwa implozji- przypływ energii kierunku wewnętrznym
  6. warstwa eksplozji- gwałtowny wybuch, rozluźnienie emocjonalne. Perlas wyróżnia cztery rodzaje eksplozji: radość, złość rozpacz i orgazm. Wpływ na wystąpienie odpowiedniego rodzaju eksplozji, ma przede wszystkim, rodzaj blokowanych uczuć
  7. warstwa autentyczna- własne ja wyłaniające się z mechanizmów, którymi rządzi nerwica

Częstą przyczyną zaburzeń jest niewłaściwy kontakt z otoczeniem, szczególnie z drugą osobą. Jest to związane z niewłaściwymi próbami sprowadzenia odbiorcy do pozycji "To", lub osobistemu wchodzeniu w taka pozycję. Dochodzi do zamazania granic jednostkowych oraz unikania kontaktu.

Osoba chora staje się nie brać odpowiedzialności za osobisty stan psychiczny. Powoduje to pogłębienie cierpienia i zmniejsza możliwość na jakąkolwiek zmianę. Zgonie z teoria Gestalt, decydowanie o samym sobie, wolność i równowagę, umożliwia tylko wzięcie odpowiedzialności za siebie "tu i teraz".

Wskazania do terapii

Terapia ta jest zlecana przez psychoterapeutów do leczenia zaburzeń psychosomatycznych oraz depresji, fobii i nerwic. Przynosi pozytywne efekty w zmniejszaniu nadmiernej lękliwości, paranoiczności i perfekcjonizmu. Służy tez jako metoda poznania samego siebie i rozwoju własnej osobowości.

W leczeniu histerii, psychozy a także uzależnień, nie ma ona dużego znaczenia. Jednak w połączeniu jej elementów z innymi metodami terapeutycznymi, jak na przykład analiza transakcyjna i podejście poznawcze, ma korzystne działanie.

Cele terapii:

* Samorealizacja w teraźniejszości "tu i teraz"

* Wytworzenie świadomości odpowiedzialności za samego siebie

* Wewnętrzne dojrzewanie jednostki

* Wewnętrzna spójność i integracja

* Usuwanie objawów

* Akceptacja własnego Ja

* Prawidłowe funkcjonowanie w otoczeniu

* Uniezależnienie się od otoczenia