W swojej pracy chcę przedstawić "rynek finansowy", stąd też zaprezentuję każdemu podstawowe zagadnienia tj.: czym jest rynek finansowy, w jaki sposób działa a także sporo innych rzeczy (m.in. nt. rynku pieniężnego) dotyczących właśnie tego rodzaju rynku.

Rynek finansowy, jego podmioty oraz instrumenty:

Warunkiem koniecznym do rozwoju gospodarczego jest bez wątpienia inwestowanie. Do tego konieczny jest pewny kapitał finansowy. Może on pochodzić np. z oszczędności. W tym przypadku zachodzi potrzeba zastosowania mechanizmu, dzięki któremu można przesunąć w pewnym okresie czasu dostępnych środków przeznaczonych na oszczędności na rzecz środków na inwestycje. By było to możliwe niezbędne są:

1. Inwestor rzeczowy: inwestujący przede wszystkim w urządzenia maszyny oraz czynniki produkcji itd. Cel tych inwestycji to produkcja różnego rodzaju dóbr (towarów).

2. Inwestor finansowy: użycza odpowiedniej ilości kapitału potrzebnego inwestorowi rzeczowemu otrzymując w zamian określone korzyści np. wynagrodzenie.

3. Pośrednik: ułatwia zawarcie transakcji.

Inwestor rzeczowy w celu realizacji swojego przedsięwzięcia potrzebuje określonej ilości kapitału, na dany czas oraz za dogodną cenę. Jak już wspomniałem kapitał ten może udostępnić posiadający pewne zasoby (oszczędności) inwestor finansowy. Lecz uzyskanie porozumienia w kwestii wyżej wymienionych cech charakterystycznych dla kapitału indywidualnego obu inwestorów w rzeczywistości jest skomplikowane.

W takiej sytuacji łatwiej skorzystać z pomocy pośrednika, który zajmie się transformacją środków inwestora indywidualnego do postaci (formy) żądanej przez inwestora rzeczowego. Pośrednikiem może być jakakolwiek instytucja finansowa. Aby dokonać takiej transformacji, używa on odpowiednich do tego narzędzi. To właśnie rynek finansowy grupuje w sobie szereg narzędzi, dzięki którym możliwe jest dostosowanie zasobów w postaci oszczędności na postać kapitału należącego do inwestora finansowego a następnie na kapitał w postaci potrzebnej inwestorowi rzeczowemu np. pieniądze. Rynek finansowy to termin abstrakcyjny, określający sposób ciągłego zawierania i realizowania różnego rodzaju transakcji. Nie określa natomiast jakiegoś miejsca w sensie dosłownym, ale procesy kupna - sprzedaży kapitału w zamian za określone korzyści w postaci: kosztu lub wynagrodzenia, powstałych dzięki oprocentowaniu.

Wyróżniamy dwa podstawowe piony rynku finansowego. Kryterium przynależności do określonego bloku stanowi czas zwrotu pożyczonego kapitału. Są to:

1. Rynek pieniężny: przeprowadza się na nim operacje finansowe o krótkim terminie realizacji. Termin zwrotu pożyczonego kapitału wynosi maksymalnie jeden rok kalendarzowy. Ten typ rynku finansowego dotyczy przede wszystkim: rynku lokat międzybankowych, rynku krótkoterminowych papierów wartościowych oraz pożyczek i kredytów krótkoterminowych.

2. Rynek kapitałowy: przeprowadza się na nim operacje finansowe o dłuższym terminie realizacji. Termin zwrotu pożyczonego kapitału przekracza jeden rok kalendarzowy. Ten typ rynku finansowego dotyczy przede wszystkim: rynku średnio oraz długoterminowych papierów wartościowych a także średnio- jak również długoterminowych pożyczek i kredytów.

W obrębie rynku finansowego zarówno pieniężnego jak też kapitałowego stosunkowo spore znaczenie posiadają obecnie operacje na rynku walutowym. Rynek walutowy obejmuje takie operacje finansowe jak: wymiana 1 waluty na jakąś inną a także modelowanie kursów poszczególnych walut względem siebie. Jest to rynek o zasięgu międzynarodowym. Dzięki niemu jest możliwy m.in. swobodny przepływ kapitału pomiędzy różnymi rynkami o zasięgu regionalnym a także między poszczególnymi krajami.

Integralny element rynku finansowego stanowi również rynek papierów wartościowych. Mianem papierów wartościowych określa się dokumenty potwierdzające posiadanie przez określoną osobę praw majątkowych z tytułu nabycia udziałów lub akcji.

Istotną rzeczą dotyczącą trybu transformacji kapitału, odbywającej się w obrębie rynku finansowego stanowi rozgraniczenie rynku pierwotnego od rynku wtórnego.

W obrębie rynku pierwotnego transakcje dotyczą rzeczywistych kapitałów a na rynku wtórnym odbywa się zamiana podmiotu posiadającego dane prawa majątkowe (np. sprzedaż mieszkania, samochodu itd.), powstałych wcześniej w obrębie rynku pierwotnego.

Mechanizm funkcjonowania rynku pierwotnego: sprzedawca oferuje potencjalnym nabywcom tylko i wyłącznie nowe produkty!

Mechanizm funkcjonowania rynku wtórnego: w obrocie znajdują się tylko i wyłącznie produkty pochodzące z rynku pierwotnego (mówiąc najprościej - używane). Znaczenie tego rynku jest niebagatelne, gdyż wiele podmiotów nie posiada wystarczającej ilości środków by mieć dostęp do towarów oferowanych na rynku pierwotnym. Rynek wtórny skupia zdecydowanie większą ilość uczestników niż rynek pierwotny. Dotyczy to większości dziedzin.

Funkcje a także podmioty występujące na rynku pieniężnym:

Rynek pieniężny zaopatruje w kapitał krótkoterminowy takie podmioty jak: banki, podmioty gospodarcze, osoby fizyczne oraz prawne, niezbędny do bieżącego funkcjonowania. Stanowi on mechanizm transformacji pieniądza należącego do banków komercyjnych w pieniądz, należący do Banku Centralnego. Zabezpiecza banki komercyjne przed niewypłacalnością i tym samym możliwością upadłości. Jest jednocześnie rynkiem rezerw kasowych całego systemu bankowego oraz gospodarki finansowej skarbu państwa. Rynek pieniężny to także obszar, na którym spotykają się popyt pieniądza wraz z jego podażą, konfrontacja podmiotów posiadających nadmiar pieniądza oraz takich, które odczuwają jego brak lub niedobór. Na tym rynku pieniądz traktowany jest w kategorii towaru i ma przypisaną określoną, wewnętrzną wartość swojej jednostki.

Zasadnicze funkcje, spełniane przez rynek pieniężny to przede wszystkim:

1. krótkoterminowe regulowanie (wyrównywanie) płynności finansowej poszczególnych banków poprzez odprowadzenie nadwyżki lub dopełnienie niedoboru środków finansowych powstałej na skutek operacji dokonanych przez klientów danego banku.

2. Zabezpieczenie niezbędnych rezerw finansowych przez banki.

3. Średnioterminowe zagwarantowanie sobie przez instytucje finansowe (banki) najkorzystniejszego bilansu ryzyka względem dochodu dzięki zmierzaniu w kierunku zniwelowania ryzyka terminowego oraz ryzyka procentowego powstałego w wyniku operacji dokonanych przez klientów jak również optymalizacji zysku w wyniku modyfikacji struktury aktywów.

4. Określenie wielkości procentu, obejmującego krótkoterminowe a także średnioterminowe transakcje z klientami.

5. Przygotowanie dla potrzeb Banku Centralnego środowiska oraz instrumentów, dzięki którym może on stymulować koniunkturę, oddziałując przede wszystkim na ilość "masy pieniężnej" - uprawianie polityki na rzecz otwartego rynku a także utrzymania obowiązkowej rezerwy finansowej.

Dzięki istnieniu tego rynku pieniądz jest transferowany z miejsca, gdzie znajduje się go zbyt wiele do miejsca, gdzie jest zgłaszane na niego zapotrzebowanie. Odbywa się to poprzez udzielania pożyczek, kredytów albo przez zbycie papierów wartościowych. Operacje w obrębie rynku pieniężnego przeprowadzają m.in.:

1. Banki.

2. Państwo.

3. Jednostki samorządu terytorialnego.

4. Podmioty gospodarcze.

5. Towarzystwa ubezpieczeniowe.

6. Osoby fizyczne.

Każdy z podmiotów przeprowadzających transakcje może występować jako kredytodawcy albo kredytobiorcy. Najważniejszym podmiotem rynku pieniężnego jest Bank Centralny. Jego zadaniem jest przede wszystkim prowadzenie polityki pieniężnej państwa, za pomocą której stymuluje on: wielkość podaży na pieniądz oraz koszty kredytów.

Główne narzędzia rynku pieniężnego:

W obrębie rynku pieniężnego operacje dokonywane są głównie jako pożyczki, kredyty, transfer albo jako czasowa transakcja obejmująca papiery wartościowe, jednak nie następuje ich dosłowne przemieszczenie, ponieważ są one przechowywane w postaci depozytów.

Najistotniejsze narzędzia rynku pieniężnego to przede wszystkim:

1. Pożyczki i kredyty udzielane w obrębie międzybankowego rynku pieniężnego.

2. Bony pieniężne oraz bony skarbowe.

3. Operacje na tzw. otwartym rynku.

4. Bony komercyjne.

A oto najpowszechniej znane kursy z londyńskiej giełdy:

1. LIBOR, pełna nazwa brzmi: London Interbank Offered Rate: jest to średnia arytmetyczna na podstawie której banki określają swoją gotowość do sprzedaży własnych nadwyżek na londyńskiej giełdzie.

2. LIBID, pełna nazwa brzmi: London Interbank Bid Rate: jest to średnia arytmetyczna na podstawie której banki określają swoją gotowość do zapłaty na londyńskiej giełdzie za nabywany depozyt a także frankfurckiego FIBOR jak też FIBID.

Biorąc pod uwagę kryterium długości terminu udzielenia pożyczki a także przyjęcia lokaty jak również terminu dostarczenia środków finansowych wyróżniamy następujące transakcje:

1. O/N, pełna nazwa brzmi: "overnight", czyli "przez noc": dotyczy jednego dnia, pieniądze zostają przekazane w dniu dokonania transakcji natomiast zwrot następuje w kolejnym dniu bezpośrednio po dokonaniu transakcji (do ustalonej przez strony godziny).

2. T/N, pełna nazwa brzmi: "tom/next": dotyczy jednego dnia, pieniądze zostają przekazane drugiego dnia po dokonaniu transakcji. Istnieje również opcja tzw. prolongaty na kilka kolejnych dni - pożyczkodawca ma prawo do zerwania porozumienia w ciągu dnia poprzedniego.

3. S/N, pełna nazwa brzmi: "spot/next": dotyczy jednego dnia, dzięki niemu dokonuje się planowania dokonania transakcji; pieniądze przekazywane są w ciągu 2 dni od momentu zawarcia transakcji; może jednak dotyczyć także okresów: jednotygodniowych - 1W, dwutygodniowych - 2W; 2, 3, 6 oraz 9 - miesięcznych: 1M, 2M, 3M, 6M, 9M jak też roczne - 1R.

W naszym kraju w stosunku do międzybankowych depozytów w złotówkach bierze się następujące wskaźniki:

1. WIBOR, pełna nazwa brzmi: "Warsaw Interbank Offered Rate": jest to średnia cena po jakiej bank wyraża chęć udzielenia kredytu lub pożyczki oraz oprocentowanie na jakim banki są gotowe do udzielenia pożyczek lub kredytów innym instytucjom finansowym (bankom).

2. WIBID, pełna nazwa brzmi: "Warsaw Interbank Bid Rate": jest to średnia cena po jakiej bank wyraża chęć dokonania zapłaty za nabyty depozyt oraz roczna wartość stopy procentowej po jakiej banki są gotowe zapłacić za otrzymane środki w postaci depozytu od jakiejś innej instytucji finansowej (banku).

Powyższe wskaźniki ustala się począwszy od III 1993 r. Dziś są średnią arytmetyczną określonych stawek, które przesyła siedemnaście współdziałających banków.

Przykładowe wartości WIBID oraz WIBOR na dzień 05 listopada 2001 roku:

Termin WIBID WIBOR

O/N 16,38 17,89

T/N 16,45 18,05

1W 15,02 16,87

1M 14,21 14,70

3M 13,54 14,03

6M 12,54 13,09

9M 12,05 12,74

1R 11,66 12,21

Bony pieniężne są to krótkoterminowe papiery wartościowe, posiadające dane nominały oraz termin wykupu. Instytucją zajmującą się ich emisją jest Bank Centralny (inaczej Narodowy Bank Polski). W naszym kraju sprzedaż tego typu bonów Narodowy Bank Polski zapoczątkował w roku 1990 po transformacji ustrojowej. Głównym zadaniem tej emisji było scalenie krótkoterminowych środków finansowych "płynnych" banków. Środki te z uwagi na pewne administracyjne obostrzenia akcji kredytowej, nie mogły zostać użyte w celu udzielania pożyczek i kredytów. Sprzedaż tych bonów prowadzona była na aukcjach mających miejsce co tydzień w formie przetargu, z dyskontem. Nabywcami stawały się podmioty oferujące najniższy poziom stopy dyskontowej. Powyższe bony były oczywiście zbywalne oraz w każdej chwili emitent, czyli Narodowy Bank Polski mógł je odkupić.

Bony skarbowe są to papiery wartościowe, które emituje Ministerstwo Finansów natomiast Narodowy Bank Polski odgrywa rolę agenta takiej emisji, tzn. gwarantuje ich obsługę (m.in. wykup). Tego typu bon daje możliwość wzięcia przez państwo krótkoterminowych kredytów/pożyczek, zaciąganych w obrębie rynku pieniężnego.

Operacje w obrębie otwartego rynku są tak jak również bony narzędziem wpływania Narodowego Banku Polskiego w stosunku do rynku pieniężnego. Posiada on możliwość zakupu jak też sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych - głównie państwowych - zazwyczaj w postaci bonów skarbowych.

Transakcje (operacje) przeprowadzane w obrębie otwartego rynku oddziałują na "masę pieniądza", znajdującego się w powszechnym obiegu:

1. Nabycie papierów wartościowych: zwiększa ilość aktywów Banku Centralnego a także zwiększa ilość pieniądza, znajdującego się w powszechnym obiegu.

2. sprzedaż papierów wartościowych: dokonywana z portfela Banku Centralnego w konsekwencji przyczynia się do zmniejszenia ilości jego aktywów, czyli zmniejszenia ilości pieniądza, znajdującego się w powszechnym obiegu.

W naszym kraju operacje w obrębie otwartego rynku przybrały formę cotygodniowych aukcji. W tego typu aukcjach mogą brać udział wyłącznie banki, które na mocy umowy zawartej z Narodowym Bankiem Polskim są dealerami na rynku pieniężnym. Przetarg może przybrać następującą formę:

1. Ilościowy: Bank Centralny ustala stałą stawkę na zakup natomiast banki ustalają wysokość kwot, które są gotowe za tą daną stawkę Bankowi Centralnemu sprzedać.

2. Procentowy: Banki Komercyjne ustalają stawki procentowe, po których są skłonne dokonać transakcji natomiast Narodowy Bank Polski w granicach przyjętej przez siebie samego kwoty pozwala na sprzedaż, rozpoczynając najpierw od banków oferujących najwyższą ze stawek.

Narodowy Bank Polski posiada możliwość złączenia transakcji nabycia papierów wartościowych wraz z ustaleniem warunków na jakich zostaną odkupione w danym terminie. W takiej sytuacji mówimy o tzw. operacjach warunkowych tj.: repo oraz reverse repo:

1. Operacje "repo": jest to zakup zwrotny, czyli zakup dokonany przez Narodowy Bank Polski od banków komercyjnych bonów skarbowych łącznie z obowiązkiem dokonania ich nabycia w danym przez siebie czasie. Przedmiot wystawiany do przetargu stanowi różnica wartości deklarowanych ze strony banków cen nabycia oraz sprzedaży.

2. Operacje "reverse repo": jest to sprzedaż zwrotna, czyli sprzedaż bankom komercyjnym od Narodowego Banku Polskiego bonów wraz z obowiązkiem ich wykupu przez Bank Centralny w czasie przez niego ustalonym. Jako kryterium selekcji oraz wyboru ofert brana jest wielkość deklarowanej ze strony banków stopy oprocentowania na środki Narodowego Banku Polskiego w zamian za okres czasu, na który Bank Centralny dokonał sprzedaży bonów.