Impresjonizm to kierunek, który rozwinął się w ostatnim trzydziestoleciu wieku XIX i na początku wieku XX w malarstwie i rzeźbie. Jego celem było jak największe zbliżenie się do natury oraz osobiste utrwalanie obserwowanych zjawisk. Malarze rozpoczęli studia nad krajobrazem w naturalnym oświetleniu i obserwowali zmiany tonów barwnych w zależności od pory dnia i kąta padania światła. Tematem głównym był pejzaż i martwa natura i trzeba było namalować je tak, jak dostrzegało się w danej w chwili, biorąc pod uwagę zamgloną i rozedrganą warstwę powietrza oraz wykluczając zarówno lokalny kolor, jak również głęboką czerń cienia, który w impresjonistycznym malarstwie był utrwalany w odcieniach błękitu. Rolę prekursorską w stosunku do nowego kierunku odegrała twórczość malarska Williama Turnera i Johna Constable'a oraz osiągnięcia artystów Szkoły Barbizońskiej, malujących głównie w plenerze. Efektem kontaktów ze sztuką Wschodu, a zwłaszcza z japońskim drzeworytem, było odrzucenie przez impresjonistów perspektywy linearnej i zaznaczanie głębi obrazu jedynie przy pomocy barwy. Ulubioną malarską techniką stała się nowa metoda dywizjonizmu, która polegała na rozbiciu plamy barwnej na mniejsze i drobniejsze, będące głównymi kolorami widma słonecznego, kładzione czystymi, nie mieszanymi farbami. Efektem wizualnym jest tzw. melanż optyczny, czyli wrażenie, że z pewnej odległości plamy o dużej świetlistości i intensywności są jednolite. Impresjoniści chętnie korzystali z fotografii, technicznych wynalazków i odkryć naukowych. Nie byli związani z żadną ideologią ani religią.
Claude Monet (1840-1926)
Od tytułu malarskiego dzieła tego francuskiego artysty "Impresja - wschód słońca", pochodzi nazwa nowego kierunku. Obraz ten ukazuje widok portu w Hawrze i pierwotnie nosił tytuł znacznie prostszy. Został on zmieniony podczas przygotowań artystów do pierwszej wspólnej wystawy. Felietonista Louis Leroy opublikował w pisemku satyrycznym żartobliwą recenzję z tej wystawy, nazywając ją Wystawą Impresjonistów. To co w zamiarze miało być drwiną, w niedługim czasie stało się uznaną oficjalnie nazwą nowego stylu w malarstwie, a dzieło Moneta zyskało sobie rangę powszechnie rozpoznawalnej wizytówki tego kierunku. Płótno to skupia w sobie najistotniejsze cechy impresjonistycznego malarstwa: próbę uchwycenia chwilowego, przelotnego wrażenia, oddanie własnych subiektywnych odczuć artysty, a nie prawdy obiektywnej o rzeczywistości, rozjaśnienie i rozświetlenie obrazu drgającymi refleksami słońca, przez co przedmioty zatracają swój rzeczywisty kolor lokalny na rzecz jednostkowo postrzeganej palety barwnej, zależnej od rodzaju i intensywności oświetlenia. Monet był najbardziej konsekwentnym przedstawicielem impresjonizmu i uczestniczył w większości wystaw impresjonistów. Jego poszukiwania malarskie polegały na nieustannych studiach koloru i światła i ich wzajemnych zależności. Efektem tych eksperymentów było dojście do zasady dywizjonizmu, którą stosował w swoich obrazach do końca życia. Tematem jego prac są przede wszystkim pejzaże. Plenerowe malarstwo jest jasne, bez brązów i czerni i panuje w nich rozświetlona atmosfera. Pod koniec życia artysta wyciągnął wnioski z własnych odkryć, co doprowadziło do odejścia od zasad impresjonizmu i szukania syntezy. Zaczął malować cykle obrazów o jednym temacie ("Nenufary", "Katedra w Rouen"), ale ukazane o różnych porach dnia, roku i w różnorodnym oświetleniu. Jego kompozycje barwne przez zniwelowanie konturu i modelunku zbliżyły się niemal do malarstwa abstrakcyjnego.
Niektóre obrazy : seria "Stogi", seria widoków Londynu, seria "Wenecja", seria "Topole", "Taras nadmorski w Hawrze".
Auguste Renoir (1841-1919)
Był malarzem związanym z impresjonizmem francuskim, chociaż własnym stylem zdecydowanie wykroczył poza jego założenia. W latach młodzieńczych zajmował się ozdabianiem wachlarzy i porcelany. Na jego wczesną twórczość miały wpływ dzieła Courbeta, a także weneckiego malarstwa renesansowego i francuskiego XVIII wieku. Malował w tym czasie realistyczne kompozycje utrzymane w ciemnej tonacji barwnej. W okresie impresjonistycznym tworzył głównie sceny figuralne, portrety, martwe natury i pejzaże utrzymane w pastelowym, jasnym kolorycie, zwłaszcza w różach i błękitach. Jego malarstwo dematerializuje świat rzeczywisty, nadaje mu bajkową lekkość. Powierzchnia płótna jest rozbita na wielokolorowe plamy refleksów świetlnych. Po odbytych podróżach do Włoch, artysta odchodzi od impresjonizmu i narzuca sobie dyscyplinę malarską, dążąc do uporządkowania kompozycji, określonego konturu i modelunku oraz stosując chłodny koloryt. Po tym okresie "cierpkiej maniery" maluje głównie zmysłowe akty kobiece o dojrzałych kształtach, utrzymane w gamie ciepłych czerwieni. Później następuje okres "masy perłowej", w którym Renoir maluje głowy kobiece i dziewczęta na tle krajobrazu w subtelnych różowo-czarnych odcieniach. Jego obrazy stają się coraz bardziej "rzeźbiarskie", a paleta barwna ograniczona jest do tonów delikatnych, przede wszystkim błękitnych szarości. Fascynuje go bryła, czyste i pełne formy. Pod koniec życia tworzył głównie rzeźby. Zostawił również liczne rysunki i grafiki.
Niektóre dzieła : "Śniadanie wioślarzy", "Wielkie kąpiące się", "Huśtawka", "Odaliska", "Akt blondynki z piwnymi oczami", "Zbieranie małży".
Edgar Degas (1834-1917)
Kolejnym wielkim reprezentantem impresjonizmu, ze względu na postawę artystyczną i technikę, a jednocześnie jednym z założycieli nowego kierunku jest Edgar Degas. Przez całe życie jednak poszukuje własnej drogi w malarstwie. Jego impresjonizm miesza się z realizmem. Stosuje różne techniki: rysunek węglem, ołówkiem, kredką, litografię, pastele, olej oraz akwarelę. Degas odkrywa nowe tematy, porzuca wielkie sceny historyczne, a interesuje się współczesnym życiem Paryża. Ulubionymi jego tematami były konne wyścigi, zakulisowe życie teatru i baletu, skromne warsztaty pracy prasowaczek oraz zanurzone w półmroku sklepy modystek. Ukazywał kobietę zarówno jako istotę ulotną i zwiewną w tańcu, ale również wykonującą proste, codzienne czynności. Artystę urzeka przypadkowość uchwyconego ruchu, inspiruje go fotografia, a jego malarskie kompozycje przypominają często kadry fotograficzne. W jego twórczości zawsze rolę dominującą odgrywa rysunek, a jej cechą charakterystyczną są śmiałe skróty perspektywiczne i nowatorskie ujęcia kompozycyjne i przestrzenne. W jego układach postać główna często zepchnięta jest na brzeg obrazu lub przecięta ramą. Artysta inspiruje się także sztuką japońską i stosuje asymetrię, pustce przeciwstawia skupione układy figuralne, używa płowych szarości i przypadkowości. Jego obrazy z późnego okresu, przedstawiające tancerki oraz cykl kobiet w kąpieli, odznaczają się wspaniałą gamą barwną, bogactwem plastycznej materii i niezwykłym światłem. Stworzył wiele wybitnych dzieł: seria "Praczek", seria "Prób baletu" i "Klas tańca", "Absynt", "Dziewczyna kłaniająca się publiczności", serie "Tancerek", "Prasowaczki", "Na wyścigach", "Place de la Concorde".
Inni znani impresjoniści tworzący na Zachodzie: Camille Pissaro, Alfred Sisley, a także Auguste Rodin - jeden z najznakomitszych francuskich rzeźbiarzy.
W 1889 roku, czyli w stulecie Rewolucji Francuskiej, została w Paryżu otwarta Wystawa Powszechna, której budzącą powszechny podziw wizytówką była wieża inżyniera Eiffla, żelazna konstrukcja wzniesiona właśnie z tej okazji. Znaczącym działem tej ogromnej imprezy były pokazy sztuki francuskiej i innych krajów, którym towarzyszyły liczne indywidualne pokazy organizowane w galeriach. W Galerie George Petit, została otwarta wystawa obrazów Claude Moneta, która pokazywała dorobek artysty z dwudziestu ostatnich lat. Wystawę tą obejrzeli dwaj młodzi warszawscy artyści, którzy odwiedzili wówczas Paryż, Józef Pankiewicz i Władysław Podkowiński. Ekspozycja dzieł Moneta wywarła na nich ogromne wrażenie i stała się drogowskazem w dalszej drodze twórczej. Po powrocie z Francji do Warszawy, twórcy zaprezentowali swój malarski dorobek na wystawie w Hotelu Europejskim w styczniu 1890 roku oraz w marcu tegoż roku w salach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Pokazy tych obrazów zostały ostro skrytykowane, co spowodowało zakaz wystawiania następnych impresjonistycznych dzieł w salonach Zachęty. Rozgorzała wówczas szeroka prasowa dyskusja, która trwała kilka lat. Głos w niej zabrali niemal wszyscy ówcześni krytycy sztuki. Pośród licznych negatywnych głosów, nie brakowało jednak także głosów zwolenników impresjonizmu. Po spowodowanym nowościami szoku, zjawisko impresjonizmu w sztuce polskiej zaczęto wnikliwie analizować, co przyczyniło się do zwiększenia grona osób uznających nowe trendy w dziełach polskich malarzy impresjonistów. Krótki czas panowania impresjonizmu, skończył się w Warszawie wraz ze śmiercią Władysława Podkowińskiego. I mimo, że moda impresjonistycznego malowania opanowała na dobre wiele malarskich pracowni, to w Warszawie po roku 1895 nie dokonano żadnych poważniejszych odkryć artystycznych.
Impresjonizm wywarł również wpływ na inne dziedziny sztuki, a mianowicie na muzykę i literaturę przełomu wieku XIX i XX. W muzyce kierunek był reprezentowany m.in. przez Maurycego Ravela i Klaudiusza Debussego, a w Polsce przez Karola Szymanowskiego. W literaturze cechy impresjonizmu możemy zaobserwować w utworach Paula Verlaine`a, a także w utworach polskich literatów: Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.
