Każda niepotrzebna pomoc

jest przeszkodą w rozwoju

M. Montessori

Maria Montessori urodziła się we włoskiej wiosce Chiarawalle, dnia 31 sierpnia 1870 roku. Ukończywszy szósty rok życia, wstąpiła do rzymskiej szkoły publicznej, gdzie panował tradycyjny ład i metody nauczania. Montessori atmosferę panującą w tej szkole określiła jako bezruch oraz tłumienie wszelkich przejawów aktywności u uczniów, a w swojej krytyce szkoły, utożsamiła ją z symbolem "szkolnej ławki". Po skończeniu szkoły średniej, podjęła naukę na studiach medycznych, które ukończyła z wyróżnieniem - była pierwszym lekarzem i jednocześnie kobietą we Włoszech.

W 1897 roku, Montessori zaczęła pracować w Klinice Psychiatrycznej na Uniwersytecie Rzymskim. W trakcie tej praktyki, zwracała ona szczególną uwagę na upośledzone umysłowo dzieci; cały czas przebywały one w zamkniętych pokojach, gdzie starały się czymś się zająć (np. bawiąc się resztkami chleba). Na podstawie zaobserwowanego zachowania, Montessori doszła do wniosku, iż wszystkie dzieci posiadają pewną wewnętrzną siłę, które stymuluje ich rozwój i aby się mogła ona uaktywnić, wystarczy stworzyć tym dzieciom odpowiednie warunki. Swoje pierwsze wnioski uzupełniała wiedzą czerpaną z pracy Marca Gasparda Itarda oraz jego ucznia, Edwarda Sequina na temat pedagogiki specjalnej jak również doświadczeniami z swojej praktyki medycznej oraz z pracy z dziećmi umysłowo upośledzonymi. Kolejnym wnioskiem było stwierdzenie, iż problem rozwoju i kształcenia dzieci z upośledzeniem umysłowym jest bardziej natury pedagogicznej niż medycznej, a więc dzieci te wymagają jedynie właściwych oddziaływań wychowawczych, a więc specjalnych metod pracy nad ich rozwojem.

Montessori, będąc aktywnym członkiem i działaczem w Narodowej Lidze Wychowania Dzieci Upośledzonych Umysłowo, która to w 1890 r. założyła w Rzymie Instytut Medyczno-Pedagogiczny Kształcenia Nauczycieli dla Opieki i Wychowania Dzieci Umysłowo Upośledzonych - została kierownikiem owej placówki. Ta posada stanowiła dla niej niepowtarzalną okazję do eksperymentowania w zakresie nowatorskiego zastosowania materiałów dydaktycznych z pracy Itarda i Sequina. W tym samym czasie opracowała ona także swoją metodykę nauczania czytania i pisania. Później, ten okres czasu scharakteryzowała Montessori w następujący sposób: byłam bardziej zajęta niż nauczycielka ludowa oraz zupełnie pozbawiona wakacji, uczyłam dzieci od 8 rano do 7 wieczorem; te dwa lata praktyki były moim pierwszym i właściwym tytułem do pedagogiki.

Chwilę po rozpoczęciu przez Montessori nauki według nowatorskich zasad, okazało się, iż jej uczniowie, a więc dzieci upośledzone umysłowo - zaczęli osiągać wyniki w nauce wyższe od normalnych dzieci, co według niej było rezultatem właśnie zastosowania odmiennych metod pracy dydaktycznej. Cały ten proces wytłumaczyła ona w następujący sposób: dzieciom upośledzonym ułatwiono rozwój, podczas gdy normalne dzieci były przez swoich nauczycieli krępowane i unicestwiane; gdyby zastosowane przez Montessori wychowanie specjalne zostało również zastosowane wobec dzieci normalnych - owy cud by zniknął, gdyż przepaść dzieląca dzieci niepełnosprawne od normalnych, nie byłaby nigdy wypełniona. Kiedy wszyscy podziwiali postępy moich idiotów, ja rozmyślałam nad przyczynami, które mogły zatrzymać zdolnych uczniów szkół miejskich na tak niskim poziomie napisała później Montessori. Wyniki swojej pracy dotyczącej związków pedagogiki z medycyną, zaprezentowała ona w 1902 roku na II Międzynarodowym Kongresie Pedagogicznym, gdzie zawarła również treści dotyczące nowatorskiego zastosowania metody Sequina.

Wkrótce, powołano we Włoszech "Instituto Romano die Beni Stabili", którego zadaniem miała być modernizacja oraz gruntowny remont domów rodzin zamieszkałych w dzielnicy robotniczej. Program ten zakładał również resocjalizację samych mieszkańców oraz opiekę nad dziećmi pozostawionymi bez opieki, dlatego też we wszystkich modernizowanych domach, na parterze, zorganizowano placówki na kształt świetlicy - przedszkola. W instytucjach tych zostali zatrudnieni nauczyciele i lekarze, nad których pracą kontrolę sprawował odpowiednio przygotowany kierownik, którego to stanowisko chętnie przyjęła Maria Montessori, określając swoją instytucję wychowawczą mianem Case dei Bambini (Domy Dziecięce).

Pierwsze przedszkole o nazwie Case dei Bambini otworzono w 1907 r., gdzie Montessori spędzała niemal każdą, wolną od pracy na uniwersytecie oraz praktyki lekarskiej chwilę. Swoją placówkę zaczęła powoli wyposażać w specjalne meble (które dostosowane były do potrzeb dzieci) oraz pomoce Itarda i Sequina, jak również w materiały stworzone według jej własnego projektu, a które wcześniej stosowane były w psychologii eksperymentalnej. Przyjmowane do pracy w instytucie opiekunki, przygotowywała Montessori osobiście w zakresie pracy z dziećmi przy użyciu sprowadzonych przez nią pomocy; bardzo ważną zasadą było nie narzucanie czegokolwiek podopiecznym, gdyż według niej drogą do rozwoju dzieci miał być zarówno brak jakichkolwiek ograniczeń jak i obowiązków. Głównym celem Montessori było poznanie reakcji dzieci, w czym nie mogły jej przeszkadzać inni pracownicy instytutu.

Już po kilku tygodniach takiej pracy z dziećmi, zaobserwować można było znaczące zmiany w ich zachowaniu; wykazywały one coraz większe zainteresowanie materiałem dydaktycznym, który to wybierały chętniej i częściej niż normalne zabawki. Pewnym przełomem w pracy M. Montessori było odkrycie przez nią zjawiska, które nazwała "polaryzacją uwagi", którego wywoływanie stało się głównym celem pracy z dziećmi.

Z czasem, opracowany przez Montessori materiał dydaktyczny był coraz bardziej udoskonalany, a zestaw pomocy wzbogacony został o pomoce do innych przedmiotów nauki, takich jak: geografia, gramatyka, matematyka i wiele innych. W trakcie przeprowadzanych obserwacji, Montessori odkryła, iż jej dzieci przejawiają zafascynowanie ciszą, a więc również ją włączyła do swojego programu, nazywając te zajęcia "lekcją ciszy". Jako jedną z obowiązujących w pracy z dziećmi zasad, wprowadziła ona zasadę swobodnego wyboru materiałów dydaktycznych jak również całkowitą dowolność miejsca oraz czasu pracy. W placówce Montessori nie stosowano jakichkolwiek kar czy nagród, a czynności nauczycieli zostały ograniczone na rzecz samodzielności dzieci; prowadzono natomiast naukę czytania, pisania i podstawy matematyki. Coraz większe sukcesy nowej placówki spowodowały wzrastające zainteresowanie, które doprowadziło do powstawania kolejnych placówek.

W 1910 roku Maria Montessori zrezygnowała ze wszystkich swoich zajęć (również z prawa do wykonywania zawodu lekarza) i zajęła się jedynie doskonaleniem swojej metody. Według niej, wychowanie w ogólnym ujęciu miało dwa podstawowe cele:

  • cel biologiczny - wspieranie naturalnego rozwoju dziecka
  • cel społeczny - przygotowanie dziecka do życia w społeczeństwie

Dlatego też wychowanie według niej stanowiło szczególny rodzaj pomocy niesionej dzieciom w osiąganiu przez nich swojej niezależności; to trwająca od samego urodzenia pomoc w psychiczno - duchowym rozwoju dziecka. Zatem, centralnym punktem koncepcji pedagogicznej Montessori było samo dziecko wraz z jego rozwojem w jak najbardziej korzystnych warunkach, nie zaś system zaplanowanych działań wychowawcy w stosunku do dziecka. Jednak, mimo iż w centrum rozważań pedagogicznych było dziecko, to punkt wyjścia dla nich stanowił świat dorosłych; Montessori poddała ostrej krytyce relacje zachodzące między dorosłymi i dziećmi. Jeszcze na początku XX wieku, dzieciństwo było uważane jako etap przejściowy, prowadzący do dorosłości, natomiast Montessori uważała już dziecko za pełnoprawną istotę ludzką, a w samym dzieciństwie upatrywała ona źródeł kreatywnego i prospektywnego rozwoju. Dorośli są przepełnieni wadami, takimi jak duma, pycha czy gniew, więc dla wychowywania niezbędna miała być autentyczna ich odnowa, a więc niejako nawrócenie wyrażające się w zmianie myślenia o dziecku i samym sobie. Konieczna jest również ich moralna, wewnętrzna przemiana, gdyż dorosły podejmujący się wychowania, powinien dokonać pewnej samokrytyki oraz samooceny swoich wad, poprzez co możliwe jest wyzbycie się przez niego owej dumy, pychy czy gniewu. Wychowawca musi również być skromnym, co pozwoli mu na odnalezienie miłości, która stanowi podstawową energię dla rozwoju człowieka oraz całego świata.

Pedagogika Montessori

Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori, umożliwia dzieciom ich wszechstronny rozwój fizyczny i duchowy, kulturowy i społeczny oraz wspiera ich spontaniczną i twórczą aktywność. Głównymi celami tej pedagogiki są:

  • pomoc w rozwoju indywidualnych cech osobowości
  • pomoc w formowaniu prawidłowego charakteru
  • pomoc w zdobywaniu wiedzy
  • pomoc w zdobywaniu umiejętności szkolnych
  • pomoc w kształtowaniu postawy współdziałania

Wymienione cele realizowane są poprzez:

  • rozwój samodzielności oraz wiary w swoje siły
  • kształtowanie szacunku do porządku oraz pracy
  • wypracowanie zamiłowania do ciszy
  • kształtowanie umiejętności pracy indywidualnej i zbiorowej w atmosferze ciszy
  • osiąganie koncentracji na wykonywanym zadaniu
  • wypracowanie opartej na samokontroli postawy posłuszeństwa
  • uniezależnienie od nagród
  • kształtowanie postawy wzajemnej pomocy (bez rywalizacji)
  • kształtowanie szacunku dla pracy innych osób
  • rozwój indywidualnych zdolności oraz umiejętności współpracy
  • osiąganie spontanicznej samodyscypliny, która wynika z dziecięcego posłuszeństwa oraz umiłowania do otoczenia

Wśród głównych zasad stosowanych w koncepcji pedagogiki według Montessori wymienić można:

  • uczenie poprzez działanie - wiedza oraz praktyczne umiejętności zdobywane są poprzez własną aktywność dzieci, która zachodzi w odpowiednim środowisku wychowawczym przy udziale nauczycieli Montessori
  • samodzielność - dotyczy ona zarówno wyboru rodzaju, miejsca, czasu jak i formy pracy przy jednoczesnym zachowaniu określonych reguł społecznych; dzieci rozwijają swoje indywidualne zdolności oraz uczą się realnie oceniać swoje umiejętności
  • koncentracja - dla wyćwiczenia dokładności i wytrwałości dzieci wykorzystywane są określone rodzaje ćwiczeń
  • lekcja ciszy - dzieci uczą się w trakcie cichych zajęć indywidualnych oraz grupowych
  • porządek - dzieci przestrzegają zasady porządku w swoim otoczeniu i działaniu
  • społeczne reguły - dzieci w różnym wieku są łączone w grupy, co sprzyja wymianie ich wzajemnych umiejętności, ponadto uczą się one przestrzegać pewnych reguł, takich jak: nie rań innych, nie niszcz czy nie przeszkadzaj innym
  • obserwacja - stanowi ona klucz dorosłych do świata dziecka; Nwychowawca powinien z pełnym szacunkiem i uwagą obserwować postępy oraz trudności dziecka; być jego przewodnikiem
  • indywidualny tok rozwoju - każde dziecko musi być przyjęte w serdeczny sposób, znaleźć odpowiednią uwagę i opiekę ze strony nauczyciela; dzieci pracuję w swoim tempie według własnych możliwości

Dla pracy z dziećmi wykorzystywany jest oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych, zwany Materiałem Montessori, jest on:

  • prosty, precyzyjny oraz estetycznie wykonany
  • uwzględnia zasady stopniowania trudności
  • jest adekwatny do rozwojowych potrzeb dziecka
  • zawiera logiczny porządek ogniw tworzących ciągi tematyczne
  • posiada konstrukcję umożliwiającą samodzielną kontrolę błędów
  • posiada pewne ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko w jednym egzemplarzu

Materiał Montessori można podzielić na pięć następujących kategorii:

  1. materiały do ćwiczenia umiejętności z zakresu praktycznego życia (czynności takie jak samoobsługa, troska o środowisko, nauka zwyczajów i norm społecznych)
  2. materiał sensoryczny - rozwija on poznanie zmysłowe, pobudza aktywność umysłową dziecka
  3. materiał do nauki języka, matematyki, kultury oraz innych przedmiotów
  4. materiały artystyczne - są związane z muzyczną i plastyczną ekspresją dziecka oraz kształtowaniem jego zręczności
  5. materiały religijne (np. przypowieści biblijne)

Otoczenie, odpowiednio przygotowane do nauki dziecka, wspomaga jego harmonijny rozwój osobowości oraz sprawia, iż czuje się ono szczęśliwe i radosne, przez co szybko i chętnie się uczy. Warunki wychowawcze powinny respektować kolejne fazy zainteresowań dziecka, które są ściśle związane z jego rozwojem. Ponadto, wszystkie materiały dydaktyczne uporządkowane są tematycznie oraz łatwo dostępne dla dziecka (w zasięgu jego ręki). Nauczyciel pośredniczy między otoczeniem a dzieckiem, któremu pomaga samodzielnie odkrywać rzeczywistość.

Maria Montessori opracowała listę szczegółowo opisanych zasad, które stosowane są w jej koncepcji wychowania i nauczania:

Zasada swobodnego wyboru materiału w przedszkolu, wszelkie materiały są dla dzieci zawsze dostępne; są one ułożone według zagadnień, na półkach łatwo dostępnych dla wszystkich dzieci, które samodzielnie podejmują decyzję, z którymi materiałami chcą pracować. Odróżnić można dwa rodzaje wyborów dzieci:

→ wybór spontaniczny - ma miejsce, kiedy dziecko sięga po określony przedmiot pod wpływem zaciekawienia, które może wywołać np. jego atrakcyjny wygląd zewnętrzny; zainteresowanie to nie jest trwałe i charakteryzuje ono dzieci rozpoczynające montessoriańską edukację

→ wybór świadomy - jest on dokonywany przez dzieci, które znają już przeznaczenie danego przedmiotu, a więc wiedzą co można z nim zrobić oraz czemu on służy (informacje dotyczące sposobów wykorzystania określonych materiałów dydaktycznych, dzieci zdobywają w trakcie indywidualnej Lekcji Podstawowej)

Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy - według głoszonej przez Montessori reguły, iż wszystkie dzieci są nasze, dziecko nie musi pracować tylko w swojej grupie, lecz może ono przejść do innej grupy. Ponadto może ono pracować w którymkolwiek miejscu - może to być stół, podłoga, korytarz, parapet, taras czy też ogród; jednym słowem tam, gdzie samo ono zdecyduje oraz gdzie zezwalają mu na to pewne granice zdrowego rozsądku czy możliwości organizacyjne (oczywiście, wszystkie dzieci znajdują się pod ciągłą obserwacją nauczycieli). Poza tym, jeśli dziecko jest zajęte czymś ważnym - nie musi brać udziału w zajęciach grupowych.

Zasada swobodnego wyboru czasu pracy -zdaniem Montessori, nie można dokładnie określić, kiedy dane dziecko powinno się zajmować danymi tematami, przy jednoczesnym zachowaniu jego zainteresowania tymi czynnościami, ponieważ faz chłonności nie da się wywołać na drodze zewnętrznych oddziaływań. Oczywiście, w tradycyjnych szkołach, nauczyciel narzuca dziecku swoją wolę, jednak w placówkach Montessori, to właśnie dziecko informuje swoich przełożonych, że akurat teraz ma ochotę zajmować się danym materiałem dydaktycznym (np. nauką liter, wiązaniem sznurowadeł lub też nauką nazw kolorów). Dane dziecko zajmuje się wybrana przez siebie czynnością tak długo, jak długo uważa to za stosowne: minutę, godzinę lub tydzień, codziennie rano lub po podwieczorku raz w tygodniu czy też w innym czasie.

Zasada swobodnego wyboru formy pracy - lekcja podstawowa przeprowadzana jest z indywidualnie z każdym dzieckiem i dopiero później zaczyna ono samodzielną pracę. Dzieci wiedzą, iż mają one prawo do pracowania w ciszy oraz że nikt nie będzie im w tym przeszkadzać jak również mają one świadomość, iż nikt im nie będzie pomagać, dopóki ta pomoc nie będzie niepotrzebna. Każde dziecko samodzielnie wybiera sobie temat pracy i pracuje w czasie jakim mu wygodnie oraz tak długo jak tego potrzebuje (a więc dopóki praca ta będzie dla niego atrakcyjna sprawiając mu przyjemność). Zatem, jeśli w grupie znajduje się 30 dzieci, to każde z nich ma prawo robić coś innego, jeżeli natomiast dwoje czy troje dzieci chce robić coś wspólnie - to robią to wspólnie.

Zasada porządku - wszystkie przedmioty znajdujące się w przedszkolu mają swoje miejsce, tak więc muszą zostać odkładane tam, skąd zostały wzięte przez dzieci. Montessori jest zdania, iż dzieci kochają porządek, a porządek w otoczeniu jest równoznaczny z porządkiem w sercu.

Zasada ograniczenia - do przedszkoli prowadzonych według zasad pedagogiki Montessori, często kierowane są dzieci z różnych poradni, tylko ze względu na rzekomą "bezstresowość" stosowanej metody, w celu pozwolenia dzieciom na wszelką swobodę, co jest jednak wielkim nieporozumieniem, gdyż metoda pracy Marii Montessori nie jest metodą bestresową. Przebywające tu dzieci nie robią tego co tylko chcą oraz nie są dla nauczycieli partnerami - wszystkie elementy przedszkolnego życia podlegają tutaj pewnym ograniczeniom, regułom oraz zasadom postępowania (reguł tych jest bardzo wiele, np. każdy rodzaj materiału jest w tylko jednym egzemplarzu i musi być on stosowany zgodnie z przeznaczeniem; pracować można jedynie w miejscu przez siebie wybranym; jeśli dziecko nie poprosi o to - nie można mu w jakikolwiek sposób pomagać, ponadto nie wolno przeszkadzać sobie nawzajem i wiele, wiele innych. Metodę Montessori można natomiast nazwać metodą bezrepresyjną, ponieważ dzieci robią tylko to, czym są zainteresowane, oraz co nie przeszkadza innym.

Zasada izolowania trudności - jest to powszechnie znana zasada mówiąca, iż: dziecko pracujące z różową wieżą w celu poznania lub uporządkowania znanych już sobie pojęć związanych z wielkością (np. duży, mały, mniejszy niż, najmniejszy itp.) ma do swojej dyspozycji:

→ nauczyciela, wiedzącego jak oraz kiedy mu pomóc

→ różową wieżę

oraz nie zajmuje się ono kolorami, do których nauki służy inny materiał, czyli kolorowe tabliczki; również nie zajmuje się ono długością, grubością, temperaturą, wagą, dźwiękiem i innymi właściwościami, którym przypisane są odpowiednio inne materiały, takie jak: czerwone belki, butelki termiczne, brązowe schody, tabliczki baryczne, puszki szmerowe i inne.

Zasada transferu - pedagogika Montessori ma do zaoferowania najbogatszy, wśród wszystkich możliwych metod nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego - zestaw pomocy dydaktycznych, stanowiących tzw. Materiał Montessori. Każdy z nich stanowi ogniowo, które jest logicznie powiązane ze wszystkimi innymi długi łańcuch tematyczny; każde z ogniw zawiera cechy poprzednio wprowadzonego materiału oraz dodatkowo o jedną cechę więcej. Wszystkie wiadomości, kompetencje czy umiejętności opanowane w trakcie pracy z materiałem - przenoszone są przez dziecko na otoczenie. Właśnie to przenoszenie pewnych cech w obrębie materiału oraz umiejętności na otaczające środowisko stanowi zasadę transferu.

Zasada własnego działania i powtarzania - bardzo typowym zachowaniem dla nabywania nowych umiejętności przez dziecko, jest intensywne zwrócenie się w kierunku określonej dziedzinie oraz związany z tym - fenomen powtarzania (np. gaworzenie niemowlęcia stanowiące ćwiczenie mowy czy też powtarzanie pewnych ruchów, które rozwijają koordynację oka z ręką). Fenomen powtarzania jest również obecny w zabawie dzieci. W przedszkolach montessoriańskich dzieci nie realizują programu opartego na określonych założeniach, gdyż głównym założeniem jest takie, iż każde dziecko powinno się rozwijać zgodnie z programem, który wyznaczony jest przez jego zainteresowania, potrzeby, możliwości intelektualne i fizyczne itp. Jeżeli dane dziecko ma potrzebę powtarzania pewnej czynności, np. wchodzenia oraz schodzenia ze schodów - nauczyciel musi to zaakceptować, tak jak i wchodzenie na drabinę tylko po to, żeby z niej zeskoczyć.

Zasada samokontroli stanowi on tę zasadę, z którą najtrudniej jest się pogodzić nauczycielowi, ponieważ materiał montessoriański jest skonstruowany w sposób zezwalający dzieciom na samodzielne stwierdzenie, czy swoją pracę wykonały dobrze lub źle, a jeśli tak - to w którym się pomyliły i jak powinny to naprawić.

Rola nauczyciela

Nauczyciel montessoriański (tak jak i tradycyjny), dzięki swojej roli społecznej oraz kwalifikacjom, stanowi główną postać, od której zależne są wyniki instytucjonalnego kształcenia. Jego rola jest więc bardzo trudna oraz wymaga ona nie tylko odpowiedniego przygotowania merytorycznego jak i doskonałej znajomości materiału montessoriańskiego, lecz również musi on znać teoretyczne i praktyczne zagadnienia związane ze stosowaniem Metody Montessori oraz posiadać umiejętność tworzenia nowego materiału montessoriańskiego. Głównym przesłaniem stosowanej metody jest hasło stanowiące apel ucznia do nauczyciela:

Pomóż mi zrobić to samodzielnie

Właśnie to krótkie, sformułowane przez Marię Montessori zdanie, stanowi niejako kwintesencję wszystkich jej przemyśleń pedagogicznych, wyrażając dążenie dziecka do samodzielnego, nieskrępowanego rozwoju, przy właściwej pomocy nauczyciela, opierającej się na głębokiej i rzetelnej wiedzy na temat danego zjawiska. Nie jest więc rolą nauczyciela asystowanie w pracy dziecka czy też przewodniczenie mu - powinien on być natomiast dyskretnym obserwatorem poczynań wychowanka oraz powinien on zapewnić dziecku optymalne warunki rozwoju.

Nauczyciel powinien również wybrać dziecku najodpowiedniejszy mu materiał rozwojowy, wskazać jak właściwie się nim posługiwać oraz umiejętnie wycofać się, by pozostawiać dziecku swobodę wyboru zakresu aktywności, rytmu czy tempa pracy. Zatem, rolą nauczyciela jest pewne wyważenie między jego zaufaniem w siły rozwojowe dziecka, a jego wymaganiami wobec podopiecznego. Proces ten może przebiegać w bardzo harmonijny sposób, gdy prowadzi on do osiągania pożądanych efektów, w postaci ukształtowania twórczej i samodzielnej osobowości, przestrzegającej podstawowych norm moralnych.

Nauczyciel montessoriański nie ocenia swoich uczniów, gdyż istnieje ryzyko, iż zdawkowa ocena pracy dziecka może spowodować utratę jego zainteresowań dla czynności, którą zajmował się jeszcze przed chwilą z wielkim zaangażowaniem. Dzieci zajmują się różnymi czynnościami nie dla oceny, więc nauczyciel nie zdobędzie ich zaufania poprzez subiektywne oceny, często zależne od jego samopoczucia, gustu czy też przyjętych kryteriów staranności, natomiast zdobędzie je poprzez życzliwe zainteresowanie ich pracą. Uczeń popełniający w trakcie swojej pracy błąd, dzięki materiałowi ma on możliwość samodzielnej kontroli oraz jego korektę. Ponadto, błędy dzieci są tutaj traktowane jako informacje mówiące, iż nie jest jeszcze za wcześnie dla danego ucznia, by zajął się danym zagadnieniem, przy czym podjęcie decyzji dotyczącej odpowiedniego czasu, stanowi główną rolę nauczyciela (decyzja taka wynika z obserwacji ucznia).

lekcja podstawowa- stanowi podstawową formę pracy; uczeń dowiaduje się na niej o możliwych sposobach korzystania z materiałów dydaktycznych

lekcja trójstopniowa - ponieważ głównym celem zastosowania materiału edukacyjnego jest osiągnięcie przez dziecko stanu polaryzacji uwagi, realizacja tego zadania wymaga od pedagoga zastosowania systematycznej oraz konsekwentnej strategii postępowania.

uczenie nazwodbywa się w formie lekcji trzystopniowej:

  1. nauczyciel ukazuje relacje zachodzące między przedmiotem a daną nazwą oraz wskazuje na ten przedmiot, powoli i wyraźnie wymawiając jego nazwę, przez co pojęcie oraz czynność nadania nazwy zostają ze sobą mocno skojarzone (nazwa zostaje związana z danym przedmiotem)
  2. nauczyciel wymienia określoną nazwę, a dzieci przyporządkowują jej właściwy przedmiot poprzez podanie go, położenie na stole czy też przeniesienie w inne wskazane przez nauczyciela miejsce. Częste zmienianie poleceń wpływa na szybkie kojarzenie danej rzeczy z jej nazwą oraz na utrzymanie zainteresowania dzieci ćwiczeniami. Zajęcia takie muszą być jednak odpowiednio urozmaicone tak, by uwzględniały potrzebę ruchu u dzieci
  3. nauczyciel pokazuje dziecku określony przedmiot i pyta je nazwę tego przedmiotu, przez co uruchamia jego bierny zasób słownictwa; dziecko bierze więc w posiadanie zarówno nazwę jak i przedmiot. Stopień ten stanowi kontrolę poprzedniego oraz służy rozszerzaniu czynnego zasobu słów

Czego dziecko nie jest w stanie samo zrobić, musimy mu to dokładnie pokazać. Nie możemy dawać zbytecznej pomocy, ale też nie zaniechajmy tej koniecznej. Pedagogika M. Montessori nie tylko przetrwała do chwili obecnej, ale jest również szeroko rozpowszechniona, co może wskazywać na jej niezwykłe praktyczne zastosowania. Maria Montessori stworzyła mały dziecięcy świat, w którym to dzieci mogły uczyć się jak żyć, funkcjonować oraz samodzielnie sobie dawać radę, co w późniejszym wieku jest niezbędne. Trudno znaleźć jakieś rażące wady tej koncepcji, szczególnie iż znalazła ona takie zastosowanie w praktyce, przynoszą tak pozytywne rezultaty.

Bibliografia:

  • Mikosza M., Zrozumieć Montessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków 1998
  • http://www.montessori.pl/