POJĘCIE INFLACJI
Inflacja w dawnych czasach występowała dosyć rzadko i zwykle była związana ze szczególnymi zdarzeniami, takimi jak wojny czy poważne kryzysy. Występowała tylko w okresach ożywienia koniunktury gospodarczej. Teoretycznie inflacja łączona była z nadmierną emisją pieniądza papierowego a to powodowało jego deprecjację, czyli spadek cen towarów i usług. Po II wojnie światowej inflacja została uznana za stały element procesów gospodarczych w państwie.
Inflacja jest to proces wzrostu cen w gospodarce narodowej w danym okresie czasu połączony z dużą utratą wartości pieniądza. Występuje wówczas duży wzrost podaży pieniądza i szybkości obiegu pieniądza w gospodarce. Inflacja najczęściej liczona jest rok do roku lub miesiąc do miesiąca. Wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu bazowego jest wyrażany procentowo i nazywany jest stopą inflacji. Współczynnik ten pokazuje zmianę poziomu cen.
Proces inflacyjny określany jest jako trwały wzrost ogólnego poziomu cen uwzględniając zmiany jakości towarów w pewnym czasie i jest negatywną cechą rozwoju.
RODZAJE INFLACJI
Przyjmując za podstawę tempo wzrostu cen inflację dzielimy na:
- inflację pełzającą (nie przekracza 5% rocznie) charakteryzującą się niewielkim wahaniom cen z roku na rok, nie jest groźna dla gospodarki. Inflację tą można kontrolować;
- inflację kroczącą (oscyluje w granicach 5 - 10% rocznie) oczekiwania inflacyjne prowadzą do określonych zachowań podmiotów gospodarczych i umacniają ten proces. Inflację tą można przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach, zaczyna wymykać się spod kontroli;
- inflację galopującą (przekracza 20%) - jest bardzo niebezpieczna dla procesów wzrostu gospodarczego ponieważ przyczynia się do bardzo szybkiego tempa wzrostu cen w bardzo krótkim okresie czasu, powoduje zahamowanie systemów motywacyjnych oraz zahamowanie wzrostu gospodarczego. Inflacja ta wywołuje dużą ekspansję pieniądza na rynek;
- hiperinflację - powstaje często z inflacji galopującej, następuje szybka (często z dnia na dzień) utrata wartości pieniądza i gwałtowny wzrost cen. Powodowana jest zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy.
W zależności od przyczyn wywołujących zjawiska inflacyjne wyróżnia się inflację popytową, inflację podażową (kosztową) oraz inflację strukturalną.
Inflacja popytowa pojawia się wtedy gdy jest za dużo pieniądza w obiegu w stosunku do wielkości produkcji przy określonych cenach w danym czasie. Nazywana jest także inflacją pieniężną. Powodem jej powstania mogą być nadmierne wydatki państwa, które nie mają odzwierciedlenia w dochodach (inflacja budżetowa), zbyt duża kreacja pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa) lub nadmierny w porównaniu do wzrostu produkcji wzrost płac (inflacja płacowa).
Inflacja podażowa (kosztowa) - dochodzi do niej, gdy rosną ceny surowców, co zwiększa koszty produkcji i ceny. Do wzrostu kosztów produkcji może dojść, gdy nastąpi wzrost cen, np. węgla, ropy naftowej (np. z powodu wojny), ograniczenie dostaw surowców rolnych (np. z powodu nieurodzaju).
Inflacja strukturalna występuje z powodu zmiany struktury gospodarczej danego kraju w pewnym okresie czasu. Producenci nie odpowiadają na zmianę popytu. Niedostosowanie struktury podaży do struktury popytu powoduje wzrost cen.
PRZYCZYNY INFLACJI
Różne są przyczyny występowania inflacji, ale najczęściej skupiają się one na zależności podaży pieniądza i poziomu cen. Może też wynikać z nieuzasadnionych podwyżek płac. Inflację powoduje nadmiar pieniądza na rynku w stosunku do ilości oferowanych produktów. Konsumenci zwiększają swoje wydatki chcąc uchronić swoje pieniądze przed utratą ich wartości, podczas gdy producenci nie zmieniają realnego poziomu produkcji gdyż jest on określany przez warunki produkcji. Zwiększenie popytu powoduje wzrost cen, który w fazie końcowej doprowadza do równowagi na rynku pieniężnym.
SKUTKI INFLACJI
Inflacja jest zjawiskiem niepożądanym zwłaszcza dwu i więcej cyfrowa, ponieważ jest bardzo niebezpieczna dla gospodarki danego kraju. Może wymknąć się spod kontroli rządu i Banku Centralnego i przekształcić się w hiperinflację. Wpływa destabilizacyjnie na gospodarkę kraju i osłabia stosunki społeczno-polityczne.
Skutki inflacji w gospodarce narodowej mają zdecydowanie pejoratywny wpływ na jej funkcjonowanie. Dotyczą one sfery ekonomicznej, społecznej, psychospołecznej jak również politycznej. Część skutków inflacji można przewidzieć, ale nie zawsze się to udaje ze względu na globalny charakter ich oddziaływania. Inflacja nieprzewidziana jest groźniejsza dla gospodarki danego kraju niż inflacja, która jest przynajmniej w pewnym stopniu przewidziana. Z inflacji mogą skorzystać jedynie te jednostki, które wcześniej ją przewidzą.
Negatywne skutki inflacji:
- zakłóca procesy gospodarcze;
- wywołuje niechęć wśród przedsiębiorców do podejmowania inwestycji;
- zmniejsza zainteresowanie kredytami;
- prowadzi do dewaluacji waluty krajowej;
- zakłóca system finansowy całego kraju (negatywny wpływ na rynek papierów wartościowych);
- powoduje spadek płac realnych;
- obniża poziom życia w społeczeństwie.
Niewielka inflacja (pełzająca) może przynosić korzystne efekty ułatwiając renegocjację realnej wartości niektórych cen oraz płac. Taka inflacja jest nieunikniona w gospodarce a jej zwalczanie może prowadzić do recesji.
Reasumując, następstwem procesów inflacyjnych w gospodarce narodowej może być:
a. deprecjacja pieniądza, czyli spadek jego wartości (siły nabywczej), co przyczynia się do redukcji jego funkcji;
b. niezadowolenie społeczne wywołane spadkiem płac realnych;
c. wzrost stóp procentowych kredytów i oszczędności;
d. niechęć do podejmowania inwestycji;
e. niepewność, co do przyszłych zysków;
f. wzrost kosztów produkcji;
g. inwestowanie w wartości rzeczowe, prowadzące do prawidłowej alokacji kapitału;
h. nieprawidłowe decyzje inwestycyjne w konsekwencji prowadzące nawet do upadku przedsiębiorstwa;
i. nadmierny konsumpcjonizm.
MIERNIKI INFLACJI
Pomiaru wymiernych skutków inflacji dokonuje się za pomocą zbioru mierników.
Do najczęściej stosowanych mierników inflacji należą:
a. deflator produktu narodowego brutto
b. indeks cen dóbr konsumpcyjnych
c. indeks cen dóbr produkcyjnych
d. stopa inflacji
Deflator obejmuje zmiany wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym okresie czasu. Jest to wskaźnik procentowy wyrażający stosunek produktu narodowego brutto w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do produktu narodowego brutto w ujęciu realnym (ceny stałe)
gdzie:
- produkt narodowy brutto nominalny;
- produkt narodowy brutto realny
Indeks cen dóbr konsumpcyjnych (CPI) służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe mierząc przeciętny poziom cen dóbr i usług znajdujących się w typowym koszyku konsumowanym przez reprezentatywną rodzinę w danym okresie czasu. Jest to wskaźnik procentowy, który oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentatywnego koszyka dóbr w danym roku przez analogiczne wydatki w roku, który przyjęty jest za rok bazowy
=
gdzie:
- wydatki okresu bieżącego;
- wydatki okresu bazowego
Indeks cen dóbr produkcyjnych (PPI) jest miernikiem zmian cen płaconych przez producentów za czynniki produkcyjne, z wyjątkiem pracy. Pokazuje wpływ inflacji na przemysłowy sektor gospodarki.
Ograniczenie inflacji jest głównym priorytetem polityki gospodarczej państwa. Nie można dopuścić do tego, aby inflacja wymknęła się spod kontroli rządu. Państwo może ograniczyć inflację lub przeciwdziałać jej występowaniu poprzez odpowiednią politykę fiskalną - ograniczając deficyt budżetowy, oraz politykę monetarną - kontrolując emisję pieniądza przez Bank Centralny i kreację pieniądza kredytowego przez banki komercyjne.
BIBLIOGRAFIA:
Bogusław Czarny "Podstawy ekonomii"
Stefan Marciniak "Makro i mikro ekonomia podstawowe problemy"
Zenon Stachowiak
