W wieku XVI praktycznie całość krajów europejskich opierała się na koniunkturze produkcji rolniczej. Wzrost gospodarczy towarów i pieniądza, przyrost majątkowy sfery mieszczańskiej, zmiany stanów demograficznych, skutkowały większym zapotrzebowaniem na żywność. Mimo, iż statystyki zmian cenowych w kraju przedstawiały niezmienny przyrost cenowy i płacowy każdej dziedziny produkcji, to największy ruch w kwestii przyrostu odnotowano wśród produktów zbożowych, a najsłabszy zaś cechowały produkty rzemieślniczo-konsumpcyjne, takie jak buty, sukna czy płótna.
Widoczna była także różnica pomiędzy głównymi rynkami krajowymi, czyli Kraków i Gdańsk, a ruchem cenowym Amsterdam w kwestii ceny zboża.
Sprzyjające koniunkturze nie była tylko główna przyczyna występujących zmian gospodarczych. Duży wpływ miała także umocniona pozycja polityczna grupy szlacheckiej w stanowym schemacie ustroju, dzięki któremu łatwiej było zapewnić sobie grunt pod folwarki oraz tanią siłę roboczą.
Zarówno w Europie Środkowej, jak i w Polsce, wyrazem tego typu efektywnej gospodarki stanowił rozwój budowy folwarków pańskich. Łatwość wykorzystania bezpłatnej, pańszczyźnianej roboty chłopa przy rolnictwie produkcyjnym, z głównym naciskiem na zboże, było skutkiem osiągniętych przez szlachtę przywilejów.
U nas folwarki były spotykane od dłuższego czasu. Na terenach wiejskich spotykane były nieduże folwarki produkcji konsumpcyjnej, które opierały się na wynajmie niż pańszczyźnie. Druga połowa XV w. była początkiem starań szlacheckich o powiększanie pańszczyzny na terenach wsi dziedziczących, w rezultacie czego w pierwszej połowie wieku XVI osiągała ona czasem stan 1 do 2 dni tygodniowo z łanu. Cały XVI wiek był okresem, w którym folwark był inwestycją bardzo dochodową. Szlachcie posiadającej jedną wieś w połowie XVI wieku, odnotowywał 80 - 90% dochodów z samego folwarku. Rocznie właściciel z 1 łanu czyli dzisiejszych 16 ha, pola uprawnego osiągał zysk w granicach 35 - 55zł, podczas gdy z tej samej powierzchni lecz roli chłopskiej dostawał jedynie 2,5 - 3,5zł.
