Nowela H. Sienkiewicza pt. "Janko Muzykant", spełnia doskonale swoje reguły gatunkowe. To krótki jednowątkowy utwór, opowiadający o losach biednego wiejskiego chłopca. W założeniu ma ona zdemaskować warunki życia i sposób traktowania dzieci z ubogich rodzin w XIX wieku.
Bohater od dnia urodzin nie mógł cieszyć się dobrym zdrowiem. Był, słaby, chuderlawy, podatny na choroby i złe traktowanie przez otoczenie. Mimo złych rokowań na przyszłość, przykrych opinii i diagnoz bohater dożył dziesięciu lat. Pozwoliła mu na to między innymi miłość do muzyki, której poświęcał każdą wolna chwilę. Na tle innych wiejskich dzieci taka postawa nie spotykała się jednak z akceptacją. Skazywał ona bohatera na drwiny i szyderstwa. Tym czasem Janko muzykę słyszał wszędzie, dawał mu ona natchnienie
i jedyne radości. Dochodziła do niego nawet od strony boru, podczas wypasu bydła, nie pozwalając się skupić na wyznaczonym zadaniu. Za te chwile zapomnienia spotykały go kary, często cielesne. Jedna z nich zaważyła na tragicznym losie chłopca.
Pewnego dnia Janko zauważył piękne skrzypce w kredensie możnego pana. Od tej pory nie mógł przestać
o nich myśleć. Pragnął dotknąć tego obiektu fascynacji. W końcu nie wytrzymał pokusy i zakradł się do owego domu. Gdy już sięgał po skrzypce, zbudził się lokaj i złapał intruza. Następnego dnia zaprowadzono chłopca przed bezwzględny sąd. W ramach kary za przewinienie skazano Janka na baty od miejscowego Stacha. Tka kara niestety była nie do wytrzymania dla chorego i słabego chłopca. W konsekwencji stała się ona karą śmierci, ponieważ po kilku dnia bohater pożegnał się z życiem. Błahe przewinienie, pogoń za marzeniem stały się przyczyną zakatowania chorego i biednego dziecka.
Wydźwięk noweli jest wzruszający i skłania do refleksji nad losem dzieci z biednych rodzin. Często bowiem posiadają one wzniosłe marzenia i talenty, które są ignorowane bądź marnowane. Giną bezmyślnie karane przez dorosłych, są bite, niezrozumiane i niedoceniane. Powinniśmy tę książkę traktować jako przestrogę, wątek skłaniający do refleksji i wyciagnięcia wniosków na przyszłość.
