Adam Mickiewicz twórczość poetycką rozpoczął w kręgu klasycystycznego racjonalizmu, pod wpływem Woltera i XVIII- wiecznej poetyki. Poeta debiutował "Zimą miejską" na łamach "Tygodnika Wileńskiego", pisząc filomackie wiersze programowe , a także "Odę do młodości" (1820). Pierwsze próby literackie Mickiewicza , które zyskały sobie popularność , to utwory powstałe w okresie młodzieńczej aktywności poety w Towarzystwie Filomatów oraz Towarzystwie Filaretów. Przełom przynosi I tom "Poezji" (1822), w którym Mickiewicz publikuje "Ballady i romanse", a we wstępie wywodzi poezję romantyczną z czasów średniowiecznych. II tom "Poezji" (1823) przynosi powieść poetycką "Grażyna" i "Dziadów II i IV" część. Podczas pobytu w Rosji Mickiewicz wydaje "Sonety" (1826) , "Konrada Wallenroda" (1828) i "Poezje" tom I i II (1829). Następnie powstały : "Dziady III" (1832), "Pan Tadeusz" (1834), "Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego" (1832). A także drobne wiersze, tłumaczenia, prace eseistyczne i prace publicystyczne.
"Ballady i romanse" ukazały się w 1832 roku w Wilnie. Zostały opublikowane w tomie I "Poezji", jest ich zaledwie 14 wierszy. Mickiewicz czerpał tematy z baśni i wierzeń ludowych. Obok obrazów realistycznych występują tu siły nadprzyrodzone, duchy i zjawy. Wszystko nasycone jest nastrojem grozy i tajemniczości. Mickiewicz maluje balladową scenerię, w którą wplata przypowieści wywiedzione z pieśni gminnej. Datę 1822 r. przyjmuje się za początek polskiego romantyzmu. "Ballady i romanse" Mickiewicza są praktyczną realizacją teoretycznych założeń romantyków, udowadniają wartość literatury romantycznej. Teksty są zaprzeczeniem zarzutów klasyków. Ballady podejmują rozważania natury moralnej. "Romantyczność" jest "manifestem programu" literatury romantycznej w Polsce. Ballada nie jest gatunkiem klasycznym. Wywodzi się z literatury ludowej, fabuła ballad pochodzi z ludowych opowieści. Wydarzenia są tu często nadprzyrodzone, wśród bohaterów ballad spotykamy widma, rusałki, duchy i diabły.
"Rybka" to ballada o zbrodni uwiedzenia. Wiejska dziewczyna, piękna lecz naiwna, została uwiedziona przez młodego panicza, który obiecywał jej małżeństwo. Jednak porzucił Krysię i ożenił się z kobietą równego sobie stanu, bogatą księżną. Efektem romansu Krysi z paniczem było nieślubne dziecko. Krysia z rozpaczy utopiła się w jeziorze , dziecko pozostawiła swemu wiernemu słudze. Stała się rybką, sługa przychodził na brzeg Świtezi, bo Krysia co wieczór wyłaniała się z toni jeziora , przemieniała w kobietę i karmiła niemowlę. Przestała się ukazywać , gdy pan i jego żona zaczęli pojawiać się nad brzegiem jeziora. Nigdy już nie wrócili, nigdy też nie powróciła Rybka. A pan z księżną zostali zamienieni w głazy. Czy to Rybka dokonała zemsty za odrzucenie jej przez panicza ? Mickiewicz ukazał tu zależność zbrodnia- kara, że nieprawość musi zostać ukarana. Zbrodnią było uwiedzenie Krysi, a karą- czyn Rybki. Panicz stosował wobec Krysi oszustwo i kłamliwe obietnice. Wierny sługa skojarzył z całą tajemniczą sprawą dwa nowe głazy, kara wprawiła go w zachwyt, tylko małżonka panicza nie była winna, może nie była świadoma dawnych grzechów i występków męża. Mickiewicz osądzał konflikty moralne z ludowego punktu widzenia, solidaryzował się z poczuciem sprawiedliwości ludu. Charakterystyczną cechą ballad jest właśnie ich ludowość, wprowadzony został nowy typ bohatera: człowieka pochodzącego z ludu. Mickiewicz ocenę konfliktów ludzkich ukazał z ludowego punktu widzenia, sympatia jest po stronie uwiedzionej Rybki. Poeta przedstawił poglądy na temat dobra i zła, ukazał, że nie ma zbrodni bez kary, a kara czeka człowieka łamiącego przysięgę. Motywy do ballad czerpał Mickiewicz z podań i pieśni ludowych. Poeta wypowiedział się na temat dobra i zła, a dyskusja o kodeksach etycznych jest wciąż aktualna.
