Starożytność to w historii literatury czasy najdawniejsze. Wtedy to człowiek świadomie tworzył kulturę i cywilizację. Czasy te sięgają epoki neolitu i epoki brązu. Europa Południowa rozwijała się zwłaszcza w na przełomie V i IV wieku p.n.e. . Z w pełni wykształconą kulturą grecką mamy do czynienia w ostatnim tysiącleciu przed Chrystusem. Kultura Greków nie jest oczywiście najstarszą kulturą rozwiniętą i wykształconą świadomie przez człowieka. Należy przypomnieć chociażby świetnie rozwiniętą cywilizację Mezopotamii

i Egiptu, będące znacznie starszymi cywilizacjami. Jednak kultura stworzona przez starożytnych Greków miała ogromny wpływ i znaczenie dla rozwoju Europy. Upadek zachodniego Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku n.e. stanowi symboliczną datę końca epoki starożytności. Wtedy to Europa zaczyna podążać w innym kierunku rozwojowym. Kultura starożytnej Grecji jest fundamentem cywilizacji europejskiej. Starożytna Grecja nazywana jest kolebką filozofii, gdyż to tu narodziła się dziedzina, oznaczająca w języku greckim "umiłowanie mądrości". Filozofia przyrody, uprawiana przez filozofów jońskich próbowała odpowiedzieć na pytanie czym jest wszechświat. Następną była szkoła Pitagorasa, która stworzyła obowiązujące do dzisiaj zasady matematyczne, astronomiczne i geometryczne. Jednym z najsłynniejszych i najbardziej oddziałujących na myśl współczesnych ludzi był Sokrates. Nie pozostawił po sobie żadnego dzieła, jednakże jego mądrość spisywali uczniowie, m.in. Platon. Ogromne znaczenie dla myśli współczesnej miały też odkrycia i teorie Arystotelesa. Jest uważany za twórcę fizyki i metafizyki. Napisał także słynną Poetykę, do której odwołują się po dziś dzień historycy literatury, teatrolodzy, historycy i kulturoznawcy.

Ogromne znaczenie dla współczesnej i dawnej kultury mają i miały mity greckie. Istnieją bowiem dzieła sztuki, które pomimo upływu lat czy stuleci są dla odbiorcy zrozumiałe, wywierają na niego wpływ, zmieniają jego światopogląd czy też poszerzają horyzonty myślowe. Takie dzieła poruszają tematy uniwersalne, aktualne niezależnie od epoki, w której utwór powstał - zawsze istotne dla czytelnika. Pomimo upływu czasu, zmieniającej się rzeczywistości, rozwijającej się cywilizacji, niezmiennie trwają wartości, które zawsze będą nierozerwalnie związane z naturą człowieka. Dzieła takiego pokroju inspirują twórców. Wpłynęły one znacząco na kulturę europejską. Mity objaśniają tajemnice świata. Ich bohaterami są bogowie i herosi, a nie ludzie. Mity opisują wydarzenia i rzeczy święte dla człowieka, są dla niego wzorem. Odpowiadają na pytania nurtujące ludzkość od początku istnienia. Jednym z najbardziej podstawowych pytań człowieka jest pytanie jak powstał świat? Drugim równie ważnym jest problem skąd wziął się człowiek? Nurtujące jest także pytanie w jaki sposób narodziło się zło? Mity próbują dać odpowiedzi na te pytania.

Historie bogów i bohaterów kulturowych były i nadal są wykorzystywane w sztuce jako wątki literackie czy motywy malarskie. Przykładem może być mit o drugiej żonie Tezeusza - Fedrze. Stała się ona inspiracją dla Seneki, twórcy dramatu pt.: Fedra. Postać ta stanowiła inspirację nie tylko dla twórców renesansowych ale również dla współczesnych dramatopisarzy. J. B. Racine napisał dramat Fedra, który do dzisiaj wystawiany jest na deskach teatrów na całym świecie. Również współczesna angielska dramatopisarka Sarah Kane wykorzystała tę historię do napisania dramatu pod tym samym tytułem, którego fabuła przeniesiona została do rzeczywistości z końca dwudziestego wieku.

Innym przykładem może być obraz namalowany przez renesansowego malarza Botticellego pt.: Narodziny Wenus oraz rzeźba Berniniego Porwanie Prozerpiny. Bardzo często wykorzystywano też motyw dwunastu prac Herkulesa. Chociażby w kryminale Agathy Christie pt.: Dwanaście prac Herkulesa, w którym słynny detektyw Herkules Poirot rozwiązuje dwanaście zagadek kryminalnych. Na podstawie powieści kryminalnej powstał film i serial, co także świadczy o popularności tego motywu, wywodzącego się

z mitycznych opowieści. Jak zatem widać nie tylko dzieła sztuki wysokiej wykorzystują motywy mitologiczne.

Pomimo tego, że wymienione przeze mnie wątki opowieści mitycznych powstały kilka lub kilkanaście stuleci temu, nadal są aktualne i przemawiają do odbiorcy. Poruszają one problemy związane z bytem człowieka, z jego naturą, sytuacje bliskie każdemu z nas. Oprócz tego inspirowały wielu wybitnych twórców i przyczyniły się do powstania kolejnych dzieł sztuki. To również świadczy o ich uniwersalnej wymowie. Mit może przedstawiać zamierzchłe czasy, opowiadać o nie istniejącej już rzeczywistości, jednak porusza problemy,

z którymi człowiek zmaga się od początku swego istnienia. Może także istnieć we współczesnej kulturze jako szkielet - główny wątek fabularny dostosowany do epoki i jej realiów kulturowych, historycznych i politycznych.

Zapoczątkowane przez starożytnych kierunki filozoficzne, systemy polityczne czy prądy w sztuce są kontynuowane w nieco zmienionej do dnia dzisiejszego, jednakże idea pozostała ta sama. Współczesny człowiek zawdzięcza starożytności bardzo wiele, czasem nie zdając sobie z tego sprawy. To starożytni Grecy byli twórcami ustroju demokratycznego, teatrów, wielu dziedzin nauki i stylu w sztuce, który inspirował i nadal inspiruje twórców na całym świecie. Literatura renesansowa czerpała bardzo dużo z pism starożytnych filozofów i myślicieli, chociażby z Arystotelesa. W dobie renesansu, a potem baroku niemalże cała koncepcja poety

i poezji wywodziła się ze starożytności właśnie z pism Arystotelesa. Zwłaszcza z jego słynnej Poetyki. Również oświecenie zachwycało się unikalną kulturą i sztuką starogrecką. Inspiracje antykiem dostrzec można także w epokach późniejszych i to nie tylko w dziedzinie literatury. W epoce romantyzmu bardzo popularne były fryzury oraz stroje kobiece wzorowane na ideale starożytnym. Także wystrój ówczesnych wnętrz stanowił wyraźne nawiązanie do czasów antycznych. Moderniści oraz twórcy pierwszej połowy XX wieku chętnie sięgali po wzorce antyczne. Przykładem może być twórczość rosyjskich akmeistów, zwłaszcza Osipa Mandelsztama, Anny Achmatowej ale też polskich poetów, jak chociażby tych skupionych wokół grupy Skamander, której nazwa pochodziła od rzeki, opływającej Troję. Stefan Żeromski zatytułował swą powieść Syzyfowe prace, nawiązując do tego, że trudno było zaborcom zrusyfikować polską młodzież, stanowiło to pracę bezsensowną i daremną. Do motywów mitologicznych bardzo często sięgał także w swojej poezji Czesław Miłosz. Współcześni twórcy teatralni i filmowi chętnie sięgają po wątki mitologiczne, tworząc scenariusze. Mitologia funkcjonuje także w naszym codziennym języku. Związki frazeologiczne takie jak: syzyfowe prace, węzeł gordyjski, znaleźć się pomiędzy Scyllą i Charybdą czy puszka Pandory, stanowią nieodłączną część naszej rzeczywistości językowej.

Dlatego uważam, że ideały kultywowane przez starożytnych nadal są i mogą być cenne dla współczesnych ludzi. Posiadają bowiem wymowę uniwersalną, dotyczą każdego człowieka, poruszają problemy ważne i nadal aktualne. Sądzę też, że warto się przyjrzeć wizerunkowi starożytnego bohatera. Przez wiele stuleci postaci z epopei Homera były przykładem i wzorcem dla wojskowych i panujących. Wzorowali się na ich męstwie, honorowej postawie i waleczności. Sztuka i myśl filozoficzna starożytnej Grecji również wywarła ogromny wpływ i posiadała duże znaczenie dla kultury europejskiej. Jest to widoczne we współczesnej sztuce

i nauce.