Formizm - definicja
Formizm to termin oznaczający jeden z awangardowych kierunków w sztuce i literaturze polskiego dwudziestolecia międzywojennego, łączący i rozwijający wybrane cechy nurtów takich jak europejski futuryzm, ekspresjonizm czy kubizm, a także sztuki prymitywnej.
Rozwój formizmu datuje się na lata 1917-1922. Pierwsi przedstawiciele formizmu, czyli działający w Krakowie malarze i plastycy, początkowo określali się jako Ekspresjoniści Polscy. Formizm przygotował grunt pod polski futuryzm, który zaistniał w późniejszych latach.
Formizm - założenia programowe, cechy
Głównym autorem programu formizmu był Leon Chwistek, krakowski malarz i krytyk sztuki, ale także filozof i matematyk. Założenia formizmu oparł na stworzonej przez siebie filozoficznej teorii "wielości rzeczywistości", która rozróżniała cztery typy rzeczywistości (popularna, fizyczna, rzeczywistość wrażeń oraz rzeczywistość wyobrażeń, czyli wizjonerów) odpowiadające czterem stylom malarstwa (prymitywizm, realizm, impresjonizm i futuryzm, który określił jako formizm).
Program formizmu odnosił się nie tylko do sztuk plastycznych, ale także literatury, zwłaszcza poezji, wiodące założenia formizmu to:
- estetyzm jako najwyższa wartość sztuki
- dominacja formy nad treścią
- sztuka miała unikać utylitaryzmu (użyteczności), powinna być autoteliczna, czyli być wartością samą w sobie, bez konieczności odwoływania się do rzeczywistości
- formizm podkreślał, że rzeczywistość jest zmienna (wariabilizm), zmieniają się także prądy artystyczne
- widoczną cechą formizmu było korzystanie z takich środków wyrazu jak deformacja, geometryzacja, kontrast, stylizacja na prymitywizm, luźne skojarzenia, eksperyment językowy
Formizm - przedstawiciele
Przedstawicielami formizmu obok Chwistka byli założyciele grupy Ekspresjonistów Polskich - Tytus Czyżewski oraz bracia Zbigniew i Andrzej Pronaszko, także Konrad Winkler, August Zamoyski i inni. Przez pewien czas z ruchem formizmu był związany Stanisław Ignacy Witkiewicz.
Komentarze (0)