Ikar jako postać ponadczasowa.

Ikar to mitologiczna postać często uznawana za ponadczasową i aktualną w każdej sytuacji. Co przyczyniło się do tego? Co spowodowało, ze pojedynczy bohater mitu zyskał taka renomę?

Na początek warto przypomnieć w skrócie mit o Dedalu i Ikarze. Dedal był wybitnym ateńskim budowniczym, architektem, mechanikiem i rzeźbiarzem. Oskarżony o zbrodnię uciekł na Kretę. W związku z tym, że Dedal był geniuszem i wielkim wynalazcą, król Krety Minos nie zamierzał wypuścić go ze swojego kraju. Dedal wykonał dla władcy kilka projektów, ale nie godził się na uwięzienie. Uwięziony wynalazca skonstruował z piór o wosku sztuczne skrzydła i przy ich pomocy chciał wraz z synem Ikarem uciec z niewoli. Przed startem ojciec ostrzegł chłopca, że konieczne jest utrzymanie odpowiedniej wysokości. W innym wypadku grozi katastrofa - przy byt małej wysokości - pióra nasiąkną morską wilgocią i przestaną spełniać swoją rolę, przy zbyt dużej natomiast - słoneczny żar roztopi wosk i skrzydła się rozpadną. Ikar tak zachwycił się wolnością i swobodą lotu, że pomimo przestróg i nawoływań poleciał zbyt wysoko. Słońce rozpuściło spoiny skrzydeł a nieszczęsny lotnik spadł i zginął. Ojciec nie mógł wrócić po niego i pomóc, gdyż sam by spadł. Wyspę, niedaleko której uderzył w może zwano przez to Ikarią.

Dzisiaj można zrozumieć ten mit na kilka sposobów. Wyjaśnienie pierwsze - jako przestrogę przed upajaniem się wolnością na przekór rad ludzi starszych i bardziej doświadczonych; drugie - jako ostrzeżenie przed zjawiskami i działaniami, które mogą wydawać się piękne i przyjemne, lecz tak naprawdę są niebezpieczne i zgubne. Trzecim, którym warto się dokładniej zająć, jest bunt.

Współcześnie bunt kojarzy się przede wszystkim z młodymi ludźmi oraz ich nieposłuszeństwem. Młodzi buntują się przeciw wszystkiemu - starszym, rodzinie, szkole, wszelkim zasadom. Czasem taki bunt ma prawdziwe podłoże światopoglądowe, lecz częściej jest po prostu efektem przekory i nieposłuszeństwa. Dlatego nie każdego buntownika pragnącego wolności można porównać do Ikara. Z drugiej strony - bunt nie zawsze musi skończyć się porażką i tragedią. Bunt może okazać się również drogą w kierunku spełnienia marzeń.

Literackie opisy i nawiązania do lotu i śmierci Ikara zwykle zgadzają się z mitologicznym pierwowzorem. Warto zastanowić się, co popchnęło Ikara do jego postępku. Jedni twierdzą, że wykazał obojętność wobec rad ojca. Inni przychylają się do twierdzenia, że zbuntował się raczej przeciw naturze. W końcu lot był przeżyciem z granicy marzenia, kojarzył się z uwięzionemu dotąd człowiekowi z nieograniczoną wolnością. To właśnie szczęście przepełniające chłopaka spowodowało, że stał się nieostrożny i nie posłuchał rad doświadczonego ojca, który w końcu najlepiej znał ograniczenia ich "środka lokomocji".

Literatura obfituje w postacie buntowników. Bohater powieści "Buszujący w zbożu" Jerome'a Davida Salingera noszący imię Holden również jest buntownikiem dla idei. Jego bunt skierowany jest przeciw niedoskonałościom świata, złym ludziom i własnej rodzinie. Okoliczności (zwłaszcza śmierć młodszego brata) sprawiają, że bohater traci zaufanie do ludzi z wyłączeniem młodszej siostry. W końcu zostaje wyrzucony ze szkoły, ocieka z domu i nie chce więcej widzieć swoich rodziców.

Często Ikar oznacza idealistę. Motyw taki obecny jest u młodych pokoleń poetów, prekursorów romantyzmu i pozytywizmu. Buntują się, bo nie podoba im się świat i literatura, jakie istnieją, maja lepsze pomysły. Nie przyjmują oni do wiadomości możliwości klęski, lecz ją ponoszą. Takim bohaterem jest na przykład doktor Judym z "Ludzi bezdomnych" - jako idealista nie ocenia właściwie sytuacji i przegrywa. Podobnie Kordian, bohater dramatu Juliusza Słowackiego - chciał stworzyć spisek i zabić gubernatora, ale okazał się zbyt słaby.

W wierszu "Wciąż o Ikarach głoszą" Ernesta Brylla widzimy porównanie dwóch postaw - irracjonalistycznej Ikara i racjonalistycznej Dedala. Pierwsza jest piękna i ulotna, ale poeta opowiada się za trwałością i przydatnością pierwszej. W imię wartości nie można postępować bezsensownie, dlatego Dedal dobrze zrobił nie lecąc synowi na ratunek. Ikar jako idealista nie przejmował się zasadami i rozsądkiem, dlatego poniósł klęskę.

Bunt młodości nie dostarczał tematyki jedynie literaturze. Obecny był również w sztuce i muzyce.

Obraz "Upadek Ikara" Pietera Bruegela można zinterpretować jako ostrzeżenie, że bunt i ucieczka w marzenia mogą źle się skończyć. Pokazuje też, że ludzie nie zauważają ważnych wydarzeń dziejących się wokół nich, bo są zbyt zajęci codziennymi sprawami.

Jeśli chodzi o muzykę, to za buntowników miano wszystkich prekursorów nowych gatunków muzycznych, poczynając od Elvisa Presleya a na dzisiejszych twórcach hip - hopu kończąc. Jednak muzyczny bunt może być czasem podziwiany. Tak było w przypadku płyty "Muzyka przeciwko rasizmowi" nagranej w 1998 roku przez różnych artystów.

Bunt wydaje się naturalną skłonnością człowieka ujawniającą się w czasie jego młodości. Najczęściej człowiek buntuje się przeciw światu i normom. Czasem taki buntownik może uświadomić wady "systemu" i tym samym stać się może motorem pozytywnych zmian. Nie warto jednak zapomnieć, że Ikar pokazał także, że warto czasem posłuchać doświadczenia oraz że piękno i wolność mogą być złudne. I to właśnie decyduje o ponadczasowości tej postaci.