Rodzaje literackie

* EPIKA

  1. Obecność narratora (osoby wypowiadającej się w utworze literackim);
  2. Bohaterowie, fabuła, akcja.
  3. Opisy, charakterystyka, dialogi.

Gatunki literackie:

Nowela - niewielki, zwięzły utwór epicki pisany prozą; fabuła noweli zawiera jeden wątek, akcja odznacza się mocno zaznaczonym punktem kulminacyjnym (który zmienia losy bohatera) i wyraźnym, dobitnym zakończeniem; czas akcji noweli obejmuje niewielki okres życia głównej postaci

„Janko muzykant” Henryk Sienkiewicz

„Siłaczka” Stefan Żeromski

Opowiadanie

Powieść

„Syzyfowe prace” Stefan Żeromski

Anegdota

Bajka - krótka, najczęściej wierszowana opowiastka ze zwierzęcymi postaciami (wśród postaci zdarzają się ludzie, rośliny i przedmioty). Świat przedstawiony konstruowany jest na zasadzie kontrastu, jej fabuła przekazuje morał - pouczenie, przestrogę, wskazówkę życiową.

Epos - epopeja - utwór wierszowany, często ogromnych rozmiarów, tematem są najczęściej losy jakiejś zbiorowości, np. narodu, reprezentowanej przez niezwykłe, wybitne postacie. Ważny jest czas epopei - to często przełomowy, ważny okres w dziejach ukazywanej zbiorowości,

„Iliada” i „Odyseja” Homera,

„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza

Legenda - wywodząca się ze wczesnego średniowiecza, opowieść Przypowieść życiu świętych lub innych niezwykłych postaci, Przypowieść legendzie autentyczność miesza się Przypowieść elementami fantastyki Przypowieść cudowności

„Legendy Arturiańskie”

Mit

Przypowieść - utwór narracyjny, którego cała kompozycja wyraźnie podporządkowana jest przekazaniu jakiejś myśli. Czytelnik dociera do poznania owej myśli przez odczytanie alegorii i symbolu. Świat przypowieści nie musi być realistyczny.

  1. przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na nie same, lecz jako przykłady uniwersalnych prawideł dotyczących ludzkiej egzystencji
  2. fabuła uschematyzowana i uboga w realia
  3. utwór narracyjny
  4. gatunek literatury moralistycznej
  5. właściwa interpretacja wymaga odczytania alegorycznego lub symbolicznego sensu

Przypowieść o synu marnotrawnym

Przypowieść o miłosiernym samarytaninie

* LIRYKA

  1. Podmiot liryczny.
  1. Nastrojowość.
  2. Występowanie środków artystycznych.

Gatunki literackie:

Elegia

Fraszka - krótki utwór wierszowany, zwykle żartobliwy, oparty na zaskakującym pomyśle, zawierający pointę

Hymn

Oda

Pieśń

Sonet - składa się z 14 wersów podzielonych na 4 zwrotki; dwie pierwsze są czternastowersowe i mają charakter opisowy; dwie ostatnie (trzywersowe) mają charakter refleksyjny lub nasycone są uczuciami

„Żegluga” Adama Mickiewicza

Tren

Psalm

* DRAMAT

  1. Przeznaczony do wystawiania na scenie;
  2. tekst podzielony na role, sceny, akty. (Zmiana sceny następuje z chwilą odejścia lub pojawienia się któregoś z bohaterów)
  3. Postacie charakteryzują się same poprzez działanie, wypowiedzi.
  4. Monolog, dialog - składniki tekstu głównego
  5. Obecność didaskaliów. (Tekstu pobocznego)

Gatunki literackie:

Komedia

  1. Zawiera elementy humoru słownego, postaci i sytuacji
  2. Postacie silnie skontrastowane
  3. Komedia szydzi z wad ludzkich
  4. Zawikłana intryga (pojawiają się zaskakujące zwroty)
  5. Podzielona na 4 części: ekspozycję, rozwój akcji, punkt zwrotny i rozwiązanie akcji

 „Skąpiec” Moliera

MIESZANE:

Ballada - wierszowana opowieść o niezwykłych, często fantastycznych zdarzeniach, o których opowiada narrator - obserwator.

Satyra