Chociaż Jacek Soplica i Andrzej Kmicic są postaciami literackimi stworzonymi w dwóch diametralnie różniących się od siebie, zarówno pod względem spojrzenia na naturę człowieka, jak i świata, który go otacza, epokach: romantyzmie i pozytywizmie, to można w uczynkach, jakie popełniają, i w cechach składających się na ich charaktery dopatrzyć się wielu podobieństw i analogii. Oczywiście, istnieją również różnice.
Obydwaj po części są bohaterami romantycznymi, jednakże ani Soplica nie jest typowym przedstawicielem tego okresu, ani tym bardziej Kmicic. Łączy ich przede wszystkim sposób, w jaki przeżywają swoją miłość. To ona stanowi czynnik, który powoduje i wpływa na ich wszelkie działania, a ponieważ obydwaj mają porywcze charaktery, to dzieje ich porywów serca tu i tu mają burzliwy przebieg. Analogiczny jest również ich stosunek do ojczyzny, którą kochają, ale nie zawsze postępują zgodnie z jej interesem. Powoduje to wiele zawirowań na ich ścieżkach życiowych, ale, z drugiej strony, dzięki temu dużo się uczą. Zawsze też z konsekwencją dążą do realizacji celu, który sobie wyznaczyli. Ale nade wszystko są to postacie, których charaktery w czasie trwania akcji utworu przechodzą wielką metamorfozę.
Można powiedzieć, że ich młodość upływała pod wspólnym mianownikiem. Obydwaj byli zawalidrogami i awanturnikami skorymi do bitki, co mocno rzutowało na opinię, jaka mieli o nich inni. Jacek Soplica zakochawszy się w Ewie, córce stolnika, potrafił okiełznać swój bujny temperament, niestety odmowa, jakiej doznał z ust ojca dziewczyny, gdy poprosił o jej rękę, doprowadziła go na skraj upodlenia. Zaczął pić na umór i wdawać się coraz to nowe awantury. Po zajściu pod zamkiem Horeszków do miana pijanicy dochodzi mu tytuł zdrajcy. Jacek nie ma już czego szukać wśród swoich.
Dość podobnie układają się losy młodego Kmicica. On także nikomu nie ustępuje z drogi. Gdy jednak poznaje Oleńkę postanawia się zmienić. Niestety jego gwałtowny charakter bierze górę, gdy dowiedziawszy się, że jego kompani zostali zabici, wywiera swą pomstę na rodzie Butrymowiczów, odpowiedzialnych za ich śmierć. Pali Wołmontowicze, siedzibę rodową tej familii. Ten czyn spotyka się jednak z dezaprobatą dziewczyny, która nie chce mieć nic do czynienia z takim kawalerem. Podobnie jak Jacek Soplica okazuje się więc Kmicic nieszczęśliwym kochankiem, jakkolwiek okoliczności ich niepowodzeń miłosnych są różne.
Obydwaj bohaterowie po okresie "błędów młodości" zmieniają się. Jacek Soplica staje się: księdzem Robakiem, natomiast Andrzej Kmicic: anonimowym szlachcicem Babiniczem.
Soplica uciekłszy z kraju, po długiej tułaczce przywdziewa habit mnisi. W ten sposób chce odpokutować swoje grzechy. W ramach ekspiacji podejmuje się również roli emisariusza i działacza niepodległościowego. Podobnie Kmicic. Ten zawalidroga staje się gorącym patriotą i obrońcą ojczyzny. To dzięki jego odwadze wielkie działa szwedzkie przestały grozić murom Jasnej Góry. To on ratuje życie królowi Janowi Kazimierzowi. Wreszcie to on jest jednym z bohaterów powstania przeciw Szwedom.
Obydwaj bohaterowie dzięki swym czynom zmazują swe wcześniejsze przewiny. Jednakże ich losy kończą się odmiennie. Jacek Soplica umiera nie wyjawiwszy nikomu poza Sędzią i Gerwazym kim naprawdę jest. Odchodzi zatem z tego świata jako anonimowy bohater wielkiej sprawy. Z Kmicicem rzecz ma się inaczej. Wraca do Lubicz, gdzie wszyscy patrzą na niego wilkiem. Ale dzięki przeczytanemu podczas mszy świętej listowi od króla Jana Kazmierza, sławiącemu czyny niedawnego awanturnika, jego sytuacja ulega diametralnej odmianie. Staje się bohaterem, a Oleńka wyznaje mu teraz, że go kocha. Można zatem przypuszczać, że jego dalsze losy to dzieje "człowieka poczciwego", który spędza swe życie na gospodarowaniu majątkiem i cieszy się drobnymi przyjemnościami dnia powszedniego. Jackowi Soplicy nie było dane tego zaznać.
