Motyw - element występujący w danym utworze, bądź przewijający się przez cały utwór, utwory. Jeśli motyw pojawia się w różnych tekstach literackich mówimy o motywie wędrownym.

Motywy mitologiczne

- wędrówka bohatera, życie jako wędrówka - motyw, który pojawił się w "Odysei", a następnie stał się wielkim toposem, który występuje w takich arcydziełach, jak "Boska Komedia" Dantego, w licznych utworach J. Kochanowskiego, w polskich dramatach romantycznych ("Nie boska komedia"); jest tom również niezwykle popularny motyw baśniowy;

- motyw niezwykłej odwagi: Herakles, Tezeusz.

- motyw matki opłakującej dziecko - Niobe

- motyw miłości do samego siebie - narcyzm - Narcyz

- motyw miłości silniejszej niż śmierć - Orfeusz i Eurydyka

- motyw wierności - Penelopa

Motywy biblijne

- motyw cierpienia - Hiob

- motyw niewinnej ofiary - historia Abrahama i Izaaka; ofiara Chrystusa

- motyw matki bolesnej - Matka Boska opłakująca syna

- Bóg i szatan - dwie przeciwstawne siły, dualistyczna koncepcja wszechświata, w którym w opozycji do siebie stoją dobro i zło

- motywy apokaliptyczne - motyw totalnej katastrofy, motyw zagłady wartości, zagłady danego narodu, wreszcie motyw Sądu Ostatecznego

- motyw marności świata doczesnego

- motyw piekła, czyśćca, nieba

Podobnie jak mitologiczne, również motywy biblijne są wykorzystywane w utworach literackich kolejnych epok kultury.

- motyw matki bolesnej - poezja II wojny światowej, średniowieczne "Żale Matki Boskiej pod krzyżem"

- motyw Boga i szatana: sonety Sępa-Szarzyńskiego, "Faust" Goethego

- motyw niezawinionego cierpienia: mesjanizm w III cz. "Dziadów"

- motyw sądu ostatecznego w "Hymnach" J. Kasprowicza

- motywy apokaliptyczne w literaturze okresu II wojny światowej, zwłaszcza w poezji T. Gajcego i K. K. Baczyńskiego; w "Piosence o końcu świata" Cz. Miłosza

- motywy zaświatów (piekło, czyściec, raj) - "Boska komedia" Dantego

- motywy wiary, nadziei, miłości - trzech cnót ewangelicznych: poezja Cz. Miłosza ("Wiara", "Nadzieja", "Miłość"), "Modlitwa Pana Cogito" Herberta

- motyw Hioba, motyw cierpienia: "Spokój" T. Nowaka, "Idziemy" L. Staffa, "Drugie szczęście Hioba" - cykl A. Kamieńskiej

- motyw marności - metafizyczna poezja epoki baroku, zwłaszcza wiersze D. Naborowskiego.