Polityka ZSRR wobec Polaków na terenach okupowanych w latach 1939 - 1941
17 IX 1939r. ZSRR zaatakowało Polskę. 28 IX miał miejsce drugi pakt Ribbentrop - Molotow, który zmieniał granice strefy wpływów z pierwszego układu.:
- w zamian za Litwę, Stalin zrezygnował z terenów do Wisły; granicę ustalono na rzekach Bug i Narew
- Wołyń, Białoruś, Małopolska Wschodnia i Zachodnia zostały bezpośrednio wcielone do ZSRR
- wszystkim obywatelom, do niedawna polskim, przymusowo nadano obywatelstwo
radzieckie, w wyniku czego do Armii Czerwonej wcielono ok.150 tys. Polaków
Okupant sowiecki przygotował listy tzw. "elementów antysowieckich", na których widniały nazwiska Polaków należących przed wojną do partii politycznych, organizacji studenckich, policjantów, wojskowych, urzędników, duchownych, ziemian, kupców, bankierów itd. Ci wszyscy mogli zostać aresztowani pod fikcyjnym zarzutem, lojalności wobec Polski, która to miała być przestępstwo przeciwko rewolucji i ZSRR. Tak naprawdę Sowieci chcieli wymordować polska inteligencję i wojskowych.
- złapanych skazywano na długoletnie wyroki, odbywane w nieludzkich warunkach w obozach pracy zwanych łagrami, w głębi Rosji i daleko na północy (np. Kołyma, Workuta)
- w pierwszych latach wojny odbyły się cztery fale deportacji( luty, kwiecień, czerwiec 1940 roku, oraz czerwiec 1941), podczas których w głąb ZSRR zesłano kilkaset tysięcy Polaków; ludzie zostali zmuszeni do niewolniczej pracy w straszliwych warunkach, m.in. przy wyrębie lasów, w kołchozach, kopalniach; niektórych pozostawiono na pastwę losu, bez środków do życia
- transporty więźniów jechały kilka dni, były to zwykle bydlęce wagony, wiele osób umierało podczas drogi w okrutnych warunkach
- jeńców wojennych wziętych do niewoli rozdzielono: oficerowi trafili do obozów w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie, podoficerowie i szeregowcy byli więzieni w obozach pracy lub zmuszeni do pracy w kopalniach, ale też część zwolniono do domu
- wiosną 1940 roku oficerowie z trzech obozów zostali masowo rozstrzelani w bestialski sposób w lasach Katynia, Miednoje i Charkowa, zgładzono tam ok. 15.000 oficerów, grzebiąc w masowych grobach. Do dziś nieznany jest los ok.7-8 tys. oficerów, a konkretnie nie znane jest miejsce ich egzekucji i pochówku
- po ataku Niemiec na ZSRR, 22 IV 1941, wycofujące się wojska NKWD zamordowały kilkadziesiąt tysiące Polaków, znajdujących się w więzieniach, na terenach które ZSRR zajęła po 17 IX
- na ziemiach polskich włączonych do ZSRR prowadzono politykę rusyfikacji ( język urzędowy rosyjski, indoktrynacja polityczna - stworzenie "radzieckiego człowieka") i planowo niszczono ślady i elementy polskości, zamknięto polskie biblioteki, księgarnie, a nawet kościoły, wprowadzono radziecki system oświatowy(tzw. "dziesięciolatki")
