Starożytność:

- okres powstawania i kształtowania się w dziejach pierwszych cywilizacji europejskich, jak również blisko wschodnich; począwszy od czwartego tysiąclecia przed naszą erą rodzą się i rozwijają starożytne państwa (cywilizacje): Chiny, Indie, Egipt, Mezopotamia (prawdopodobnie jej założycielami byli Sumerowie, plemię nieokreślonego pochodzenia), Grecja oraz Rzym

- osiągnięcia starożytnych:

  • Babilończyków: posługiwali się pismem klinowym; znali koło, koło garncarskie, praktykowali nauki: astronomiczną, matematyczną, medyczną; posługiwali się kalendarzem; operowali systemem liczbowym; jednostką miary pozostawał łokieć, a wagi - talent
  • Chińczyków: posługiwali się na co dzień ujednoliconym systemem miar i wag; znali pismo

piktograficzne; byli wynalazcami papieru, druku oraz proch strzelniczego; hodowali jedwabniki, z których wyrabiali ceniony do dziś, i niezwykle kosztowny - jedwab; produkowali przedmioty z żelaza oraz porcelany

  • w Indiach narodził się sanskryt, czyli język literacki praktykowany w okresie starożytnym, średniowiecznym oraz wczesnym nowożytnym; był przeciwieństwem nieuporządkowanych, ludowych języków naturalnych; w Indiach posługiwano się systemem dziesiętnym (od 1 do 9, z uwzględnieniem 0); świątynie wykuwano w skałach; przedmioty życia codziennego wytwarzano z miedzi, cyny oraz złota

- Grecja:

  • rozkwit demokracji ateńskiej w latach 462-429 p.n.e.
  • rozkwit architektury: styl dorycki, joński, koryncki; budowle na planie prostokąta, otoczone kolumnadą, spadziste dachy, płaskorzeźby na frontonie; budowle na Akropolu: Partenon (świątynia Ateny Partenos "Dziewicy"); Erechtejon; Propyleje; budowle teatralne (np. Dionizosa w Atenach)
  • rozkwit sztuki rzeźbiarskiej: Fidiasz, rzeźba na Akropolu, Atena Partenos, Zeus Olimpijski, kierował pracami budowlanymi w Atenach; Poliklet, Doryforos (idealne proporcje ciała)
  • rozwój filozofii wynikający z zamiłowania do mądrości, z próby poszukiwań odpowiedzi na pytania dotyczące duszy, rozumu, wszechświata czy idealnego państwa; znani greccy antyczni filozofowie to: Tales z Miletu, Heraklit z Efezu, Sokrates, Platon czy Arystoteles
  • teatr - narodził się około V wieku p.n.e. i był bezpośrednio powiązany ze świętami ku czci boga Dionizosa (boga winnej latorośli); budowa teatrów na stokach gór, aktorzy (mężczyźni) ubrani w maski, peruki oraz buty na koturnach; w inscenizacji brał też udział chór (mężczyźni ubrani w kozie skóry), wykonujący pieśń kozłów (tzw. tragos); sztuki dramatyczne to tragedia (o podniosłym, patetycznym charakterze) oraz komiczne (zabawne, wesołe); znane sztuki greckie to: "Antygona" - Sofoklasa czy "Persowie" - Ajschylosa
  • igrzyska olimpijskie - po raz pierwszy igrzyska zorganizowano w Olimpii (stąd ich nazwa), w roku 776 p.n.e.; wśród rozgrywanych dyscyplin sportowych znalazły się: biegi, skok w dal, zapasy, rzut oszczepem i dyskiem oraz wyścigi zaprzęgów konnych; w czasach nowożytnych, a dokładnie w roku 1896 reaktywowano tradycję organizowania igrzysk olimpijskich; poza rywalizacją sportową, igrzyska propagowały i propagują ideę szlachetnego współzawodnictwa oraz braterstwa wszystkich narodów

Średniowiecze

- epoka w dziejach świata będąca następstwem czasów starożytnych, oraz poprzedzająca czasy nowożytne; popularnie określana mianem wieków średnich i ciemnych

- datą rozpoczynającą średniowiecze jest rok 476 (tj. upadek Cesarstwa Zachodniego Rzymskiego), zaś datą zamykającą epokę jest rok 1492, czyli odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba

- na Starym Kontynencie wieki średnie trwały przeszło tysiąc lat, w Polsce zaś około pięciuset lat, tj. od wieku X po wiek XV

- rola kościoła w średniowiecznej Europie: kościół katolicki w ciągu jednego tysiąclecia uzyskał znaczenie ośrodka opiniotwórczego tak w życiu religijnym poszczególnych europejskich państw, jak również, w życiu społecznym, kulturalnym, ekonomicznym czy politycznym; kwitł pogląd filozoficzny określany mianem teocentryzmu, polegający na umieszczeniu Boga w centrum życia każdego wierzącego człowieka, Bóg był wartością niepodważalną, należał się jej szacunek i najwyższe uwielbienie; kościół katolicki był głównym organizatorem ówczesnego kształcenia i szkolnictwa (zakładano szkoły katedralne, klasztorne czy kościelne); językiem dnia codziennego stała się łacina, przeniknęła ona nie tylko do wspomnianego wyżej szkolnictwa, ale i do nauki, polityki, dyplomacji czy prawodawstwa; średniowieczne państwo polskie przyjęło chrześcijaństwo w roku 966

- w średniowieczu, społeczeństwa poszczególnych europejskich krajów były niezwykle zróżnicowane, zhierarchizowane oraz podzielone; statut społeczny pojedynczej jednostki zależał bowiem przede wszystkim, od stanu, w którym dana osoba przyszła na świat; poszczególne stany społeczne miały odrębne prawa i obowiązki; hierarchia stanowa przedstawiała się w następujący sposób: najwyżej stał król, następnie książęta, duchowieństwo, rycerstwo, mieszczanie i chłopi; w XIV wieku utrwalił się zwyczaj nazywania rycerstwa szlachtą; przez długi okres czasu szlachta w Polsce była najbardziej uprzywilejowaną grupą społeczną, jej przedstawiciele nie tylko obejmowali wysokie urzędy i godności w państwie, ale także byli zwalniani z uiszczania podatków lub innych świadczeń na rzecz dworu i jego panującego; do grona stanów uprzywilejowanych należało także duchowieństwo; pod względem liczebności, dominującą grupą społeczną było chłopstwo

- codzienność:

  • najistotniejszymi punktami średniowiecznej egzystencji (tak politycznej jak i społecznej, obyczajowej czy kulturowej) były zamki (królewskie czy książęce); wznoszono je głównie z kamienia i z cegieł; aby były bezpieczne, zamki otaczano obronnymi murami oraz fosami, jak również wznoszono na wyżynnych, pagórkowatych, trudnych do zdobycia terenach, im bowiem miejsce było bardziej niedostępne, tym lepiej
  • domostwa mieszczan pełniły podwójną rolę; na dole (na parterze) mieściły się warsztaty rzemieślnicze lub sklepy, na piętrze zaś, pomieszczenia mieszkalne
  • domostwa chłopów budowano najczęściej z drewna i kryto słomą (względnie trzciną); składały się one z jednej izby; tylko bogatsi chłopi mogli pozwolić sobie na budowę chat kilkuizbowych
  • jadłospis: w przeciwieństwie do biednych, bogaci obywatele średniowiecznych miast i wsi jadali urozmaicone posiłki (składały się one z potraw mięsnych, jasnego pieczywa czy wina lub piwa); w czasie Wielkiego Piątku przestrzegano postu, spożywając jedynie ryby; ludność uboższa celebrowała posiłek, i konsumowało go w porze wieczornej, tuż po zakończonej pracy (jedzono chleb razowy z serem, pijąc źródlaną wodę)
  • ubiór: świadczył o społecznym położeniu, jak również o zamożności i bogactwie; osoby lepiej sytuowane przywdziewały ubrania z kosztownych tkanin, bogato zdobione, nierzadko sprowadzone z zagranicy, kobiety przykrywały głowy nakryciami w postaci stożków lub charakterystycznych turbanów zdobionych welonem; ubrania chłopów dzieliły się na te noszone w dzień powszedni (wykonane z grubszej, zgrzebnej tkaniny), oraz na te noszone od święta; podobnie było z obuwiem, na co dzień chłopi nie nosili obuwia, przywdziewali je jedynie w dni świąteczne
  • rozrywki: zamożni średniowieczni mężczyźni grywali w karty, szachy lub kości; podczas turniejów swoje umiejętności prezentowało rycerstwo; mieszczanie grywali w skórzaną piłkę, zaś chłopi przesiadywali w karczmach, wymieniali się plotkami i grali w kości

- uprawa roli, była podstawowym zajęciem chłopstwa; początkowo chłopi pozyskiwali ziemię karczując lub wypalając lasy, była to metoda mało skuteczna, gdyż po upływie dwóch (względnie trzech) lat ziemie nie nadawały się do dalszej uprawy i trzeba było wypalać kolejny odcinek lasu, opisaną metodę pozyskiwania ziemi pod uprawę, nazywano żarową (a pola żarami); z czasem najpopularniejszym sposobem uprawy ziemi stała się trójpolówka, polegała ona na podziale ziemi uprawnej na trzy nawy, w pierwszym roku na pierwszej nawie siano zboże ozime, na drugiej jare, a trzecia leżała odłogiem, w kolejnym roku sposób siewu ulegał zmianie, tym samym ziemia nie wyjałowiała się; początkowo orki dokonywano z użyciem radła (ciągniętego przez woły), z czasem udoskonalono ją, wykorzystując pług; uprawiano następujące rośliny: owies, żyto, jęczmień, proso, groch, bób, len, konopie, soczewicę, ogórki, koper, chmiel; hodowano: krowy, woły i świnie

- rzemiosło, zostało zorganizowane w postaci cechowej; to cech określał należącym do niego rzemieślnikom, wysokość produkcji czy sprzedaży; aby uzyskać tytuł mistrza rzemiosła należało przejść długą i krętą drogę, na początku pobierano nauki, następnie pracowało się w charakterze czeladnika, następnie należało przystąpić do wykonania stosownej (można by powiedzieć egzaminacyjnej) pracy rzemieślniczej i dopiero wówczas można było uzyskać tytuł mistrza; średniowieczne rzemiosła to: garncarstwo, szewstwo, kowalstwo czy kołodziejstwo i bednarstwo

- handel, w średniowieczu propagowano rozwój kupiectwa oraz wymiany handlowej; już w XII stuleciu nastąpiło namacalne ożywienie w wymianie handlowej (głównie ze Wschodem); towarami wymiany handlowej były przyprawy korzenne (np. pieprz z Indii, czy cynamon z Cejlonu) czy tkaniny (np. chiński jedwab); punktami wymiany handlowej były jarmarki oraz targi (zwyczaj ich organizowania przetrwał w renesansie, epoce nowożytnej, a także we współczesności)

Przegląd średniowiecznych władców Polski:

- Mieszko I z rodu Piastów, urodził się prawdopodobnie w roku 935, zmarł w roku 992; panował zaś w latach 960-992; był synem Siemomysła; uważany za faktycznego twórcę polskiej państwowości; nie przyjął korony królewskiej, niemniej jednak poprzez przyjęcie chrztu oraz zawarcie związku małżeńskiego z Dobrawą, w roku 966, wprowadził średniowieczną Polską do zachodniego kręgu kultury chrześcijańskiej

- Bolesław Chrobry, syn Mieszka I oraz Dobrawy, urodzony w roku 967, zmarł w roku 1025; książę Polski od roku 992, król od roku 1025; w okresie swego panowania zwiększył znacznie terytorium państwa

- Mieszko II, syn Bolesława Chrobrego; król Polski w latach 1025-1030; w roku 1030 - wygnany z kraju, uciekł do Czech; na krótki okres czasu (lata 1030-1032) władzę w kraju po Mieszku II przejął Bezprym; niemniej jednak Mieszko II powrócił do Polski w roku 1032, by sprawować władzę książęcą w latach 1032-1034

- Kazimierz I Odnowiciel, syn Mieszka II, władca państwa polskiego w latach 1039-1058; w latach 1034-1038 nie udało się Kazimierzowi sięgnąć po władzę zwierzchnią, został z Polski wygnany, a kraj pogrążył się w kryzysie; dzięki pomocy militarnej oraz finansowej cesarza niemieckiego - Henryka III, Kazimierz na nowo scalił i odbudował państwo polskie

- Bolesław Śmiały, zwany także Szczodrym, pierworodny syn Kazimierza Odnowiciela; książę Polski w latach 1058-1076; król od roku 1076 do 1079

- Władysław Herman, syn Kazimierza Odnowiciela, władca państwa polskiego w latach 1079-1102; w roku 1097, terytorium państwa polskiego podzielił pomiędzy siebie (Mazowsze), oraz synów Zbigniewa (Wielkopolska, Kujawy oraz ziemia sieradzko-łęczycka) oraz Bolesława Krzywoustego (Małopolska oraz Śląsk)

- Bolesław Krzywousty, książę Polski w latach 1102-1138; w latach 1097-1107 panował na Śląsku, Małopolsce oraz w ziemi lubuskiej, z czasem przejął Wielkopolskę (brata Zbigniewa) oraz Mazowsze, będące w posiadaniu ojca; w okresie sprawowanych przez siebie rządów Bolesław Krzywousty obronił kraj przed najazdem niemieckim, jak również włączył w ramy państwa - Pomorze Zachodnie; przed śmiercią, w roku 1138 podzielił tzw. testamentem Bolesława Krzywoustego, kraj pomiędzy swoich pięciu synów, a tym samym zapoczątkował wieloletnie rozbicie dzielnicowe w Polsce; towarzyszyły mu (rozbiciu) nieustanne spory o ziemie, dzielnice, oraz o wyższość jednego z władców nad innymi; w czasie rozbicia Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski Krzyżaków (rok 1226)

- Władysław Łokietek, urodzony w roku 1260, zmarł w Krakowie w dniu 2 marca 1333; konsekwentnie i z determinacją jednocząc polskie ziemie, zdołał przezwyciężyć trwające od roku 1138 rozbicie dzielnicowe, i na nowo scalić kraj; w roku 1320 Łokietek przyjął koronę królewską

- Kazimierz Wielki, król Polski w latach 1333-1370; ostatni z Piastów na polskim tronie; syn Władysława Łokietka; czas jego panowania to okres spektakularnego rozwoju i rozbudowy państwa polskiego; w kraju budowano murowane domy, wsie i miasta (stąd powiedzenie, że Kazimierz zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną), kwitła nauka oraz rozwijała się kultura; w roku 1364 założono w Krakowie Akademię (pierwszy polski uniwersytet); niestety Kazimierz Wielki zmarł w roku 1370 nie pozostawiając na tronie męskiego potomka

- Ludwik Andegaweński (zwany także Węgierskim), po śmierci Kazimierza Wielkiego król Polski w latach 1370-1382; ojciec Jadwigi

- Jadwiga Andegaweńska, żyła w latach 1374-1399; córka Ludwika Węgierskiego oraz Elżbiety Bośniaczki; od 16 października 1384 król Polski (koronowana w Katedrze na zamku wawelskim); wielka księżna litewska; małżonkiem Jadwigi został książę litewski Władysław Jagiełło (warunki zawarcia małżeństwa, jak również chrztu Władysława określała unia zawarta w Krewie, w roku 1385); pochowane w Katedrze na Wawelu

- Władysław Jagiełło, wielki książę litewski w latach 1377-1401, król Polski w latach 1386-1434; założyciel linii jagiellońskiej na polskim tronie; uczestnik Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim, ja również zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem (15 lipca 1410); pochowany w Katedrze Wawelskiej.