Humanizm (od łac. humanus - ludzki) to prąd intelektualny, który pojawił się w Europie począwszy od schyłku XIV wieku. Zakładał on pewien specyficzny sposób widzenia świata, w którym człowiek jako jednostka jest celem i źródłem poznania. Powstał niejako w opozycji do średniowiecznych metod postrzegania człowieka jako nie rozróżnionego elementu społeczeństwa. Humanizm zakładał głębokie zainteresowanie się człowiekiem, jego życiem doczesnym, problemami, stanami emocjonalnymi oraz potrzebami. Człowiek zaczął być postrzegany jako istota społeczna, jako rozróżniony i ważny element społeczeństwa. Humanizm stał się nieodłącznym zjawiskiem nowego okresu w dziejach kultury, a mianowicie renesansu, którego szczytowy okres rozwoju przypadł na wiek XVI i początek wieku XVII. Zainteresowanie człowiekiem przejawiało się w dziedzinie artystycznej, filozoficznej i literackiej. Najważniejsi artyści renesansu, zwani wielkimi humanistami, skupiali się na człowieku, jego anatomii i stanach emocjonalnych. Należeli do nich Leonardo da Vinci, Michał Anioł oraz Rafael Santi. Człowiek jako jednostka, pojawił się też w dziełach wielkich pisarzy, począwszy od Dante Alighieri, poprzez czołowych przedstawicieli ówczesnej myśli filozoficznej, na W. Szekspirze kończąc, w którego dramatach odnajdujemy głęboki zarys psychologiczny człowieka targanego namiętnościami i pragnieniami. Człowiek jak istota społeczna, jako poddany wielkiego władcy, występuje w dziełach największych pisarzy politycznych XVI wieku, takich jaki Niccolo Machiavelli czy Thomas Moore.
W okresie późniejszym, mimo zmierzchu renesansu, istota haseł głoszonych przez humanistów pojawiła się w nowym nurcie intelektualnym - antropocentryzmie, który stał się z czasem podstawą wielu systemów filozoficznych i religijnych, według których człowiek jest ośrodkiem i celem, a wszystko w świecie dzieje się ze względu na człowieka. W wieku XVIII, a w szczególności w XIX liberałowie (zwolennicy liberalizmu) głosili jako jedni z pierwszych hasła wolności osobistej, prawo do szczęścia i godności oraz swobodnego i niczym nie skrępowanego rozwoju każdej jednostki.
W wieku XIX, który charakteryzował się powstaniem nowych ideologii, hasła humanizmu przyjmowały nowe znaczenie. Powoływali się na nie zwolennicy, często przeciwstawnych sobie poglądów. Samo słowo humanizm, ze względu na swą niejednolitość definicji i wieloznaczność, szybko uległo wypaczeniu. Dlatego też przyjęto różnego rodzaju kategorie humanizmu, określające i wskazujące na podstawowe różnice między jego odcieniami i znaczeniami. Humanizm egzystencjalny, zakładał prawo każdego człowieka do wolności i opierał się na podstawowym założeniu, że dla człowieka najważniejszy jest drugi człowiek. Humanizm socjalistyczny, głosił prawa człowieka w ramach ustroju socjalistycznego, odniesieniem dla jednostki nie był drugi człowiek, lecz określona klasa społeczna (robotnicza). W humanizmie chrześcijańskim punktem odniesienia był Bóg.
W wieku XX słowo humanizm uległo nie tyle co wypaczeniu, co całkowitemu zwyrodnieniu. Powoływali się na nie przedstawiciele obu wielkich ustrojów totalitarnych: nacjonaliści niemieccy i komuniści. Wrogów zabijało się w imię fałszywie pojętego humanizmu, który ograniczał się w zasadzie do wybranej grupy osób. Człowiek jako jednostka nie miał żadnej wartości. Był to tzw. humanizm fałszywy, skierowany nie na człowieka lecz przeciwko niemu. Humanizm autentyczny zakłada bowiem szacunek dla każdego człowieka, niezależnie od jego pochodzenia, koloru skóry, wyznania czy poglądów.
Przez wieki słowo humanizm zmieniało swe znaczenie, tak jak zmieniała się wartość takich pojęć jak wolność, pokój i prawa człowieka. Dziś humanizm rozumiany jest bardzo szeroko. Jest on częstą pewną karta przetargową wielu stronnictw i partii politycznych. Powołują się na niego przywódcy wielkich mocarstw w rozwiązywaniu międzynarodowych konfliktów. Niezależnie jednak od wieloznacznej interpretacji tego słowa, należy zawsze pamiętać, że humanizm skupia się na człowieku jako jednostce i nigdy nie może być jej zaprzeczeniem. Współczesny kościół pragnąc przywrócić właściwe rozumienie tego słowa skupia się na próbie dialogu między różnymi odcieniami humanizmu, wskazując jednocześnie na równość wszystkich ludzi, na ich podstawowe prawa do wolności, rozwoju i szczęścia.
.
