Wzgórze Wawelskie było sercem polskiej państwowości od jej zarania. Zamek pełnił funkcję rezydencji królewskiej oraz centrum politycznego od XI do XVI wieku. Po zjeździe gnieźnieńskim w roku 1000, na którym ogłoszono utworzenie biskupstwa krakowskiego, wzniesiono pierwszą katedrę pod wezwaniem św. Gereona. Za czasów panowania Kazimierza Odnowiciela (1039-1058) złożono w niej bezcenne relikwie, m.in. włócznię Św. Maurycego, a później także insygnia królewskie.
W okresie panowania Władysława Hermana(1079-1102) w północnej części wzgórza rozpoczęto wznosić drugą katedrę, zwaną hermanowską.
Zasadnicze części zamku pochodzą jednak z okresu panowania dwóch władców: Aleksandra Jagiellończyka (1501-1506) oraz Zygmunta Starego (1506-1548). Autorstwo skrzydła zachodniego (1504-1507) przypisywane jest pochodzącemu z Koblencji Eberhardowi Rosembergerowi.
Franciszek Florentczyk, przybyły do Krakowa na przełomie lat 1501 i 1502, był natomiast autorem kamiennych elementów dekoracyjnych i krużganków. Kontynuatorami wizji twórczej poprzedników byli Benedykt z Sandomierza (skrzydło wschodnie 1524- 1529), oraz Bartolomeo Berrecci (skrzydło południowe 1530 - 1536).
Najpoważniejsze przeróbki miały miejsce za czasów panowania Zygmunta III (1587-1632). Były dziełem Giovanniego Trevano i wiązały się z kolejnym pożarem w roku 1595. Powstały wówczas reprezentacyjne schody Senatorskie, do narożników elewacji północnej dobudowano dwie wieże, a niektóre wnętrza otrzymały nowy wystrój. Następne stulecia przyniosły zamkowi, kolejne zniszczenia (spowodował je m.in. groźny pożar w roku 1702). Częściowej restauracji dokonano pod kierunkiem Domenica Merliniego w roku 1787. Smutne losy zabytku, który po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku, służył jako koszary austriackie, zaczęły się odwracać w roku 1880, kiedy to Wawel zyskał rangę rezydencji cesarskiej. Do prac konserwatorskich przystąpiono na wielką skalę w roku 1905. Odbudową kierował m.in. wybitny architekt-konserwator Adolf Szyszko-Bohusz.. W okresie drugiej wojny światowej zamek na Wawelu stał się siedzibą okupacyjnych władz Generalnego Gubernatorstwa. Głównym rezydentem został Hans Frank. W okresie międzywojennym zamek był oficjalną rezydencją prezydenta Rzeczypospolitej. W 1978 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.
Nieodłącznym elementem historycznym, kojarzonym z wnętrzami zamku na Wawelu jest również zbiór flamandzkich arrasów, sprowadzonych przez króla Zygmunta Augusta. Ten, umierając przekazał je w testamencie swoim trzem siostrom, a po ich śmierci miały się stać własnością Rzeczpospolitej. Jan Kazimierz, uzurpując sobie prawo do ich własności, zastawił je w Gdańsku w 1669 za dużą pożyczkę pieniężną. Wykupione zostały przez Skarb Koronny dopiero w roku 1724 i złożone w klasztorze karmelitów w Warszawie, skąd po 60 latach przeniesiono cały zespół do Pałacu Krasińskich. Po utracie niepodległości w 1795 r., na rozkaz Katarzyny II, wywieziono je do Rosji. Na mocy traktatu ryskiego zostały rewindykowane w latach 1921-1926. Nie wszystkie jednak udało się odzyskać, ze zrabowanych 157 do Polski wróciło 136 sztuk. W roku 1939 wywieziono kolekcję w obawie przez Niemcami. Wędrowała przez Rumunię, Francję Anglię aż do Kanady. Powróciła na Wawel w roku 1961.
