Bezrobocie w Radomiu

Transformacja ustrojowa oraz związane z nią przemiany społeczno-gospodarcze uwidoczniły w naszym kraju szereg problemów społecznych takich jak ubóstwo, bezrobocie oraz marginalizacja życia. Szczególnie dotkliwym stało się narastające bezrobocie. Jego skutki dotyczyły nie tylko jednostkę pozostającą bez pracy, ale także całe społeczeństwo. Są nimi duże koszty świadczeń socjalnych, niepełne wykorzystanie zasobów pracy, poczucie zagrożenia utratą pracy dla osób zatrudnionych oraz nasilenie zachowań patologicznych a zwłaszcza przestępczości, przemocy w rodzinie i alkoholizmu. Stale wzrasta liczba osób, które nie radzą sobie z zaistniałymi zmianami, są zagubione i muszą zwrócić się o pomoc do instytucji, przestrzegając to często jak wyraz swej nieudolności czy też słabości. Coraz trudniej dostosować się ludziom do nowej rzeczywistości, co powoduje pojawienie się uczucia dyskomfortu i rodzi rozmaite formy zachowań dysfunkcyjnych.

Zagadnienie bezrobocia wiąże się nieuchronnie z kwestią ubożenia społeczeństwa. Widać to szczególnie na przykładzie Radomia. Radom jest regionem charakteryzującym się od 1990 roku wysoka dynamiką wzrostu liczby osób bezrobotnych, wyższą niż w kraju. W końcu 1989 roku w Województwie Radomskim było zarejestrowanych zaledwie 25 osób poszukujących pracy (ofert pracy było 28 379). Już w 1990 roku liczba bezrobotnych przekroczyła 23 tysiące osób. Liczba ofert pracy zaczęła gwałtownie spadać, aż 214 zakładów pracy zgłosiło zamiar dokonania zwolnień grupowych na ogólną liczbę 8.663 osób, zaś w roku 1991 - 172 zakłady na 9.500 osób, w 1992 roku - 178 zakładów na 13.561 osób.

Efektem zapowiedzianych zwolnień grupowych był rok 1993 r. kiedy to liczba bezrobotnych osiągnęła szczytową wielkość; przekroczyła w Radomiu 78.000 osób (20,6%). Rok ten był odzwierciedleniem sytuacji, jaka wystąpiła w całym kraju, kiedy to stopa bezrobocia osiągnęła najwyższy jak dotąd wskaźnik bezrobocia wynoszący 16,4%(prawie 3 miliony osób).

W roku 1994 nastąpił zauważalny spadek tempa zwolnień grupowych, który utrzymał się do roku 1997. Okres ten zaznaczył się wyraźnym spadkiem bezrobocia tak w kraju jak i w naszym regionie uzyskując poziom 14,4% w Radomiu przy 10,3% w kraju.

Od 1998 r. tempo zwolnień grupowych zaczęło wzrastać osiągając w naszym regionie w 2000 roku liczb 5.581 osób, a stopę bezrobocia 21,3% (kraj 10,4%) Najwyższy wzrost liczby bezrobotnych dał się zauważyć od początku lat 90. w rejonie szydłowieckim oraz pionkowskim i te rejony zostały od 1995 roku zaliczane do rejonów szczególnie zagrożone strukturalnym bezrobociem. Ponadto od końca 1999 roku do rejonu takiego zaliczano miasto i powiat radomski.

Kurczący się rynek pracy i coraz mniejsza liczba miejsc pracy nie wpływają pozytywnie na bezrobocie w regionie radomskim. Okresowe zmniejszenie bezrobocia w początkowych miesiącach każdego roku związane jest z przede wszystkim z zatrudnieniem substydiowanym, finansowanym z funduszu pracy. Niemałe środki w latach wcześniejszych dawały szansę takiego zatrudnienia wielu bezrobotnym, były jednocześnie pomocą dla pracodawców, zmniejszających ich koszty w część dotyczącej wynagrodzenia i składki na ubezpieczenie społeczne. Zapaść nastąpiła w 2000 roku; nierytmiczny napływ środków Funduszu Pracy do powiatowych urzędów pracy nie tylko na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, ale również na zasiłki dla bezrobotnych a także drastyczne zmniejszenie tych środków połączone równocześnie z dalszymi zwolnieniami grupowymi z upadającym na terenie radomskim zakładów pracy spowodowało lawinowy wzrost liczby bezrobotnych osiągających prawie 70 tysięcy i stopę bezrobocia 21,3%, a na koniec marca 2001 r. prawie 74 tys. Bezrobotnych i 22,2% stopę bezrobocia.

W grudniu 2001 roku stopa bezrobocia wynosiła ponad 26%. Z badań przeprowadzonych przez MOPS za rok 2001 wynika, iż wśród 15.065 dorosłych klientów pomocy społecznej - 9.858 to osoby bezrobotne co stanowi, ponad 65% ogółu dorosłych klientów. Odnosząc się do danych Powiatowego Urzędu Pracy, z których wynika, że na dzień 31 grudnia 2001 roku zarejestrowanych było 26.692 bezrobotnych, należy przyjąć, że ponad 56% bezrobotnych to klienci pomocy społecznej. Dość duża część klientów pozostaje bez pracy do kilku lat, co powoduje pojawienie się pozytywnych skutków związanych z długo trwałym bezrobociem, m.in. degradację ekonomiczną osoby bezrobotnej jak również całej jej rodziny: obniżenie stanu zdrowotności, pojawienie się apatii, braku inicjatywy, bezradności i fatalizmu.

Bezrobocie w zależności od wieku i płci

Cechą najsilniej rozróżniającą poziom i natężenia bezrobocia jest wiek. W powiecie radomskim struktura bezrobocia według tego kryterium nie ulega znacznym zmianom. Analizując strukturę bezrobocia można zauważyć następujące cechy

zmniejszył się udział osób w wieku od 18 - 24 lat ( o 3,4%) oraz w przedziale wiekowym 35 - 44 lat ( o 3,1% )

nastąpił wzrost w grupie wiekowej 45 - 54 lat ( o 4,5% )

w pozostałych grupach wiekowych wystąpiły bardzo niewielkie wahania.

Poziom i struktura bezrobocia według wieku

Grupy wiekowe	1999		2000			2001			2002			I kw.2003
	osoby	%	osoby		%	osoby		%	osoby		%	osoby	%
Ogółem	36979	100,0	40665	100,0		46397	100,0		47807	100,0		48962	100,0
15-17 lat	5	0,0	4	0,0		0	0,00		1	0,00		0	0,00
18-24 lat	9577	25,9	10310	25,4		11244	24,2		10975	23,0		11098	22,5
25-34 lat	10340	28	11401	28,0		13066	28,2		13762	28,8		14190	29,0
35-44 lat	10209	27,6	10905	26,8		12069	26,0		11802	24,7		11966	24,5
45-54 lat	6123	16,5	7190	17,7		8927	19,2		9915	20,7		10301	21,0
55-59 lat	576	1,6	662	1,6		907	2,0		1144	2,4		1242	2,5
60-64 lat	149	0,4	193	0,5		187	0,4		208	0,4		225	0,5

Podział bezrobotnych według płci tworzy podstawową strukturę demograficzną, wiążącą się z historyczną odrębnością sytuacji płci w dziedzinie stosunków prawnych, społecznych i ekonomicznych.

W całym badanym okresie liczba kobiet pozostających bez pracy wzrosła o 4413 kobiet. Największą grupę bezrobotnych tworzyły kobiety w wieku od 25 - 34 lat. Udział ich przez cały badany okres kształtował się średnio na poziomie 31%. Największy przyrost -o 1793 kobiety nastąpił w grupie wiekowej 45-54 lat. Natomiast najmniejsze zmiany wystąpiły w grupie wieku 18-24 lat ( wzrost o 197 kobiet ). Można tu wyciągnąć następujące wnioski:

Do 2000 r. liczba bezrobotnych kobiet była średnio wyższa o 5,3% w stosunku do bezrobotnych mężczyzn,

Największe zmiany wystąpiły w 2001 r.,

Występowanie tendencji spadkowej udziału kobiet.

Bezrobocie w zależności od wykształcenia.

Największa grupa bezrobotnych przez cały analizowany okres miała wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz podstawowe lub niepełne podstawowe. Najmniej pozostawało bez pracy osób z wykształceniem wyższym. Liczba osób z wykształceniem wyższym wzrosła o 452 osoby ( o 2,1% ogółu bezrobotnych ). Najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym ( wzrost o 3316 osób ), ale ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych uległ zmniejszeniu o 2,7%. Duży przyrost

liczby osób bezrobotnych dotyczyły osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym ( wzrost o 3720 osób ), ale równocześnie nastąpił niewielki spadek .

Udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych odznaczał się głównie tendencją spadkową i kształtował się następująco w zależności od wykształcenia:

Wyższe-wzrost o 1,3%

Policealne i średnie - spadek o 0,6%

Zasadnicze zawodowe - spadek o 2,8%

Podstawowe i niepełne podstawowe - spadek o 1,8%.

Poziom bezrobocia według wykształcenia

Wykształcenie	1999		2000		2001		2002		2003 I kw.
	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety
Wyższe	908	565	1160	732	1750	981	2292	1416	2278	1360
Policealne i średnie zawodowe	7527	4855	8441	5335	10025	5941	10200	6094	10273	6107
Średnie ogólnokształcące	1929	1633	2192	1797	2488	1918	2673	2109	2760	2155
Zasadnicze zawodowe	14390	7103	15539	7554	17257	7967	17318	8012	17706	8036
Podstawowe i niepełne podstawowe	12225	5426	13333	5894	14877	14877	15324	6238	15945	6337

Struktura bezrobocia według wykształcenia ( w % )

Wykształcenie	1999		2000		2001		2002		2003 I kw.
	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety	Ogółem	W tym kobiety
Wyższe	2,5	1,5	2,9	1,8	3,8	2,1	4,8	3,0	4,7	2,8
Policealne i średnie zawodowe	20,4	13,1	20,8	13,1	21,6	12,8	21,3	12,7	21,0	12,50
Średnie ogólnokształcące	5,2	4,4	5,4	4,4	5,4	4,1	5,6	4,4	5,6	4,4
Zasadnicze zawodowe	38,9	19,2	38,2	18,6	37,2	17,2	36,2	16,8	36,2	16,4
Podstawowe i niepełne podstawowe	33,1	14,7	32,8	14,5	32,1	1,31	32,1	13,0	32,6	12,9

Na zmieniającym się rynku pracy coraz częściej obserwujemy wzrost zapotrzebowania na wysoko kwalifikowane kadry lub pracowników mobilnych o szeroko profilowych specjalnościach

Wśród różnych metod walki z bezrobociem ważną role odgrywa organizacja szkoleń doskonalących, przekwalifikowujących, przygotowujących do powrotu do pracy.

Grupy zawodów	Liczba bezrobotnych	Liczba ofert
Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy	18408	3286
Pracownicy przy pracach prostych	14588	3232
Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy	9669	704
Pracownicy obsługi biurowej	4280	561
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń	4192	502
Technicy i inny średni personel	3230	423
Specjaliści	1054	148
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy	1298	28
Kierownicy małych i średnich zakładów pracy	203	11

Zawody	Liczba bezrobotnych	Liczba ofert
Tynkarz	49	218
Brukarz	57	83
Glazurnik	24	51
Konserwator budynków	25	43
Operator maszyn i urządzeń przetwórczych	9	65
Technik obsługi komputerów	42	53
Położna	34	81
Dekarz	38	57
Informatyk	4	12
Inżynier budownictwa	7	13

W województwie radomskim organizacją szkoleń dla osób bezrobotnych zlecanych do realizacji przez urzędy pracy zajmuje się wiele instytucji: szkoły organizacje oświatowe, organizacje społeczne, instytucje państwowe i prywatne spółki. Instytucje te opracowują i proponują do realizacji własne programy nauczania, posiadają własną kadrę dydaktyczną. Wszystkie one działają na zasadach wolnego rynku traktując się często jako konkurencja. Mając na względzie dobro uczestników szkoleń oraz jakość proponowanych szkoleń podjęto próbę nawiązania szerokiej współpracy między urzędami pracy, pracodawcami oraz organizatorami szkoleń. Na organizowanych w tym celu seminariach, mówiono o potrzebach zmian, o tym , co nas czeka w przyszłości. Wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, iż, aby sprostać wymaganiom rynku pracy m.in. przed organizatorami szkoleń, jednostkami planującymi, organizującymi doskonalenie dorosłych stoi zadanie przygotowania kadr, które w zależności od potrzeb, od konkretnej sytuacji potrafią wykazać się odpowiednimi profesjonalnymi kwalifikacjami. Ważnym elementem jest świadomość osób organizujących szkolenia, zlecających szkolenia o konieczności poprawy jakości organizowanych szkoleń. Wszyscy musimy zrozumieć, że sytuacja na rynku pracodawców i pracobiorców, zmienność zapotrzebowania na określone zawody, pojawienie się nowych potrzeb profesjonalnych, konieczności odnawiania lub uzupełnienia kwalifikacji wymagać będzie od systemu edukacji dużej elastyczności.

Pewne jest, że potrzeby zmian w zakresie przekwalifikowania będą narastać, a w tym samym rozrastać się będzie sieć instytucji oświatowych. Za dobrą instytucje będzie uważana ta, której działalność odpowiadać będzie potrzebom rynku, a jej absolwenci znajdą szybciej pracę. Jednostka taka będzie musiała więc nauczyć się prognozować sytuację i podejmować decyzje wyprzedzające. Należy się spodziewać że skuteczność będzie tym większa, im więcej i bardziej różnorodne formy edukacyjne włączone zostaną w dydaktykę. Pytanie co robić, żeby kształcić lepiej, pełniej, skuteczniej, czyli efektywnej nabiera szczególnego znaczenia ,gdyż oczekiwana poprawa jakości kształcenia oznacza często dokonanie koniecznych zmian w organizacji pracy, uwzględnienie potrzeb gospodarki rynkowej i oczekiwań jednostki. Nowoczesne ośrodki doskonalenia powinny mieć opisana przez system: strukturę organizacyjną podział odpowiedzialności i kompetencji, procesy oraz zasoby umożliwiające zarządzanie jakością w danej jednostce, zapobieganie występowania wad, pomyłek we wszystkich fazach tworzenia wyboru organizowania i realizowania usług.

Istotnym, problemem jest przekonanie do potrzeby uczenia się, pokonywania barier, jakie występują w uczeniu się osób dorosłych. Jako ważne uznano również wzajemną współpracę osób organizujących

szkolenia, pracodawców, administracji publicznej, próby dokonania wspólnie analiz w zakresie czekających nas jeszcze zmian w gospodarce, na rynku pracy, wynikających z tego potrzeb i oczekiwań, zasadność koordynacji prac, odpowiedni nabór jednostek organizujących szkolenia dla bezrobotnych, ujednolicenie programów.

Na spotkaniu przedstawicieli rejonowych urzędów pracy i jednostek zajmujących się doskonaleniem, przekwalifikowaniem Instytut przedstawił swoje prace badawcze w tym zakresie. W Instytucje Technologii Eksploatacji pojęto prace nad opracowaniem systemu zapewnienia jakości w kształceniu. Na potrzeby tego systemu, dokumentów opisujących go, powstał algorytm postępowania przy organizacji szkoleń. Procedury postępowania zawierają informacje szczegółowe, takie jak cel, zakres stosowania, definicje obowiązki, odpowiedzialność, uprawnienia, opis pracy, dokumenty związane, oczekiwane efekty. Informacje zawarte w opracowanych procedurach są bardzo przydatne dla analizy zadań zawodowych, wymaganych umiejętności, kompetencji pracowników realizujących poszczególne procedury systemu. Szkolenia organizowane są zgodnie z przyjętymi procedurami i algorytmami postępowania. Stosownie się do wymagań, norm zinterpretowanych na potrzeby kształcenia zawodowego pozwoliło na potrzeby kształcenia zawodowego pozwoliło na maksymalne eliminowanie nietrafionych programów nauczania nieefektywnych metod kształcenia, jak również na angażowanie do procesów nauczania właściwie dobranych fachowców i środków materialnych. Tak więc z uproszczenia można powiedzieć, że jakość kształcenia zawodowego, kwalifikacje, a szczególnie kompetencje i umiejętności będą weryfikowane przez możliwości realizacji procedur szczegółowych. Z doświadczenia wiemy że stała weryfikacja systemu zapewnia jakości powoduje aktualizację procedur i instrukcji. Badania pozwoliły na modyfikację programów jako pochodnej potrzeb słuchaczy, celów, treści, metod i form jak również pozwoliły na przekonanie się o uzyskanych nowych umiejętnościach osób uczestniczących w szkoleniach .

Mierzenie jakości kształcenia zawodowego zwłaszcza osiągniętych efektów jest w Polsce trudne z powodu braku standardów edukacyjnych kryteriów oceny szkoły, jednostki edukacyjnej, systemu egzaminów państwowych. To znacznie ogranicza i utrudnia prowadzenie obiektywnych badań. Często diagnozowanie można prowadzić koncentrując się jedynie na sposobie funkcjonowania jednostki a nie na jej wnioskach. Konieczna jest intensyfikacja prac nad opracowaniem standardów kwalifikacyjnych, nad analizą i opisami zawodów, programami nauczania, treściami kształcenia. Wiele z tych prac wykracza poza możliwość urzędów pracy czy samych instytucji, wymagając rozwiązań i decyzji na szczeblu, centralnym.

Bezrobotni szkolili się w latach 1996 r. na siedemdziesięciu ( różnorodnych) kursach zainicjowanych i zorganizowanych przez rejonowe urzędy pracy oraz na podstawie wydanych skierowań na szkolenie w trybie indywidualnym pod uprawdopodobnienie zatrudnienia. Najwięcej osób przeszkolono na kursach:

Lp.	Zawody/specjalności robocze	Liczba osób przeszkolonych
	Nazwa kierunku szkolenia	Kobieta	Mężczyzna	Radom
1	Księgowość/Rachunkowość	436	35	471
2	Spawanie/podstawy	0	239	239
3	Mała przedsiębiorczość	113	124	237
4	Kurs komputerowy( rozszerzony)	166	57	223
5	Krawiec/Szwacz	205	0	205
6	Obsługa kotłów co	3	177	180
7	Podstawy obsługi komputera	145	28	173
8	Kierowca kategoria C,D,E	0	67	67
9	Obsługa administracyjno-biurowa	59	2	61
10	Hutnik, zdobnik szkła i ozdób choinkowych	39	18	57
11	Obsługa kas fiskalnych	53	2	55
12	Sekretarka/ asystentka	46	0	46