Wybuchy wulkanów to ogromne siły natury, które zawsze przyprawiały człowieka o trwogę. W czasie erupcji bardzo duże ilości lawy mogą spływać po zboczach wulkanu i niszcząc wszystkie napotkane przeszkody. Silny wybuch, może spowodować rozsadzenie wierzchołka góry oraz wyrzucić w tym samym czasie chmury gazów oraz materiał piroklastyczny. Erupcja wulkaniczna zawsze wywołuje zmiany na otaczającym wulkan terenie. Wulkan to punkt w którym wydobywają się bądź wydobywały się w przeszłości produkty magmowe na powierzchnie ziemi. Erupcje wulkanów są wywoływane przez gazy znajdujące się w magmie (płynnej skale), które rozszerzając się gwałtownie doprowadzają do wybuchu. Wulkany tworzą pojedyncze wzniesienia lub całe wulkaniczne kompleksy górskie. Tworzony w ciągu tysięcy lat wulkan osiągnąć może ogromne rozmiary, tak jak największa góra Afryki wulkan Kilimandżaro osiągający wysokość 5895 metrów.

Magma, która wydobędzie się na powierzchnię nazywana jest lawą. Lawa jest najczęstszą formą wydobywającego się materiału. Temperatura niektórych law w momencie wypływu może dochodzić do 1100°C, jeśli dodatkowo jest lawą zasadową to może pokonać dużą odległość nim zakrzepnie. Lawy lepkie, zawierające minerały kwaśne, stygną szybko i czopują wierzchołek wulkanu zahamowując tym samym dalsze wylewanie się lawy. Gazy ulatniające się z wnętrza ziemi gromadzą się pod coraz większym ciśnieniem, aż w końcu dochodzi do wybuchu i wysadzenia wierzchołka wulkanu. Wyrzucane w powietrze mogą być nawet duże odłamki skał, które zostały oderwane budujących krater ścian. Zakrzepła w locie lawa może opadać na ziemię jako duże owalne bomby wulkaniczne. Towarzyszą im opady popiołów, wulkanicznego pyłu oraz małych kamyków zwanych z języka włoskiego lapillami (wł. kamyczek).

Możemy wyróżnić następujące rodzaje wulkanów:

1. Wylewne albo lawowe- erupcje polegają jedynie na wylewie lawy, którym nie towarzyszy większa eksplozja. Kształt wulkanu jest uzależniony od rodzaju lawy. Lawa o charakterze zasadowym ma małą lepkość i prowadzi do utworzenia płaskich wulkanów tarczowych o łagodnych stokach. Najsłynniejszym wulkanem tego typu jest hawajska Mauna Kea.

Jeśli w trakcie erupcji wydobywa się lawa kwaśna o dużej lepkości prowadzi to do spiętrzenia jej i powstania kopuł lawowych. Przykładem takiego wulkanu jest amerykański Lassen Peak.

2. Wulkany eksplozywne- silne i gwałtowne erupcje, którym towarzyszy bardzo duża

ilość sypkiego materiału piroklastycznego wyrzucana z wulkanu. Nie następuje tu

wylewanie się lawy. Ma on kształt wysokiego stożka z głębokim i szerokim kraterem.

3. Stratowulkany - czyli wulkany mieszane. Erupcje charakteryzują się zarówno

wylewaniem się lawy jak i wyrzucaniem różnego rodzaju materiału piroklastycznego.

Zbudowane są na przemian z warstw tufowych i warstw utworzonych przez lawę. Często

tworzą duże kaldery. Wulkany przybierają kształt stożka. Mogą tworzyć się wulkany

poboczne zwane popularnie pasożytniczymi. Przykładem może być święty wulkan

Japończyków Fudżi - jama.

Możemy wydzielić 4 rodzaje wulkanów ze względu na przebieg erupcji oraz wyrzucanego materiału.

  1. HAWAJSKI - Na wyspach hawajskich bardzo wyraźne są procesy wulkaniczne. Wulkany tego rejonu charakteryzuje bardzo rzadka lawa, która rozlewa się na znaczne obszary do momentu zastygnięcia tworząc kopuły.
  2. STROMBOLI - Ten rodzaj wulkanu swoją nazwę wziął od wulkanu Stromboli. Posiada on również rzadką lawę, ale w odróżnieniu od wulkanów hawajskich charakteryzuje się gwałtownym wybuchem, któremu towarzyszy wyrzucanie bomb wulkanicznych i innych materiałów piroklastycznych. Tworzy się ten sposób dość duży stożek z kraterem.
  3. VULCANO - Ten typ wulkanu różni się od poprzednich rodzajem lawy, która tutaj jest bardzo lepka. Prowadzi to do zakorkowania wulkanu po ustaniu erupcji skamieniałą lawą. Po pewnym czasie w wyniku nacisku ciągle wydobywającego się gazu eksploduje i zamienia się w popiół, który wznosząc się w górę tworzy wielką chmurę wulkaniczną. Z chmury tej następuje opad popiołu i popękanych bomb wulkanicznych
  4. PELEE - Nazwa pochodzi od wulkanu znajdującego się na Martynice Mont Pelee. Wylewy wulkanu tego typu tworzą wysokie i strome kopuły lawowe, gdyż lepka lawa nie rozlewa się tylko nadbudowuje stożek wulkanu. Erupcja prowadzi do wyrzucenia dużych ilości popiołów, a nad wulkanem formuje się wielka chmura rozgrzanych gazów, która spływając po stokach niesie zniszczenie.

Najbardziej znana erupcja nastąpiła w 79 roku n.e., a jej autorem był Wezuwiusz. Wybuch rozsadził wierzchołek i uwolnił ogromną masę materiału piroklastycznego, który zasypał Pompeje.

W mniej odległych czasach największy rozgłos zyskał Indonezyjski gigant Krakatau. Erupcja tego wulkanu w 1883 roku była słyszana w oddalonej o 3,7 tys. km Australii. Spowodowała ona 30 metrowe fale tsunami, które zgładziły około 37 tysięcy ludzi. Wzniesiona wysoko w górę chmura popiołów rozprzestrzeniła się na całym globie dając ludziom bardzo barwne zachody słońca przez okres ponad jednego roku.

Wulkany znajdują się na obszarach, gdzie litosfera jest mniej stabilna, czyli głównie na grzbietach w dnach oceanów oraz dolinach ryftowych

Są to miejsca rozchodzenia bądź nachodzenia na siebie płyt tektonicznych. Do obszarów sejsmicznych możemy zaliczyć np. basen M. Śródziemnego, zach. wybrzeża Ameryki Północnej oraz "Wokółpacyficzny Pierścień Ognia".

Na terenie G. Kaskadowych w stanie Oregon położone jest jezioro Kraterowe o zbliżonym do koła kształcie. Jego średnica ma prawie 10 km, a głębokość dochodzi do 600 metrów. Otaczają go 600 metrowe wielkie urwiska. Jezioro wypełnia powstałą po silnej erupcji kalderę. Była ona tak silna, że spowodowała zniszczenie szczytu wulkanu, może też on się zapadać po serii wybuchów. Jednak kaldery nie zawsze i nie w całości muszą być zalane wodą. Na przykład wielką kalderę afrykańską Ngorongoro w połowie stanowi suchy ląd, a drugą połowę wypełnia jezioro. Teren ten charakteryzuje się wielkim bogactwem fauny w związku z czym często nazywa się je " ZOO na wulkanie".

W pewnych częściach Europy zachodniej można spotkać okrągłe zagłębienia, które wyglądem przypominają duże leje po wybuchach bomb. Są one jednak związane z wulkanami i noszą nazwę Maar, utworzyły się w wyniku nagłego wyrzucenia żużla oraz popiołu. Dużą część z nich wypełnia woda, formując ciche i urokliwe jeziora. Formy takie można spotkać np. na niemieckim płaskowyżu Eifel.

Jeziora pochodzenia wulkanicznego mogą się utworzyć wskutek zatamowania przez zakrzepłą lawę doliny rzecznej.

Bardzo charakterystycznym elementem w krajobrazie amerykańskiego stanu N. Meksyk jest góra Ship Rock. To bardzo stroma, górująca ok. 400 m nad okalającą ją pustynią skalna wieża. Buduje ją lawa, która zakrzepła w kanale lawowym, a teraz jest jedyną pozostałością po zniszczonym wulkanie. Nazywamy taką formę nekiem. Były to formy, które idealnie nadawały się do budowania na nich zamków, czy katedr ze względu na utrudniony dostęp. Słynny szkocki nek Castle Rock, czyli zamkowa skała, na którym osadzony jest zamek edynburski.

Produkty erupcji wulkanicznych wyrzucane z wulkanu przeważnie akumulują się dookoła jego wylotu i tworzą wierzchołek góry. Jednak, gdy lawa wylewa się podłużnymi szczelinami powstałymi w litosferze rozchodzi się ona na dużym obszarze tworząc pokrywy lawowe. Na Islandii takie wylewy lawy doprowadziły do zalania 2 tys. km2 oraz śmierć ok. 1/5 mieszkańców tej wyspy.

Księżycowe Kratery w Idaho są przykładem krajobrazu stworzonego właśnie przez takie pokrywy. Szczelina przez którą nastąpił wylew lawy miała długość 80 km. Południowa część Idaho to część wielkiego Płaskowyżu Kolumbii, który rozciąga się także na terenie stanów Waszyngton i Oregon. Cały ten płaskowyż został zbudowany przez wylewy lawy trwające miliony lat. Płaskowyż ten to 500 km2 zakrzepłej lawy o grubości 1800 m.

Magma często przeciskając się ku górze krzepnie między warstwami skał nie dochodząc do powierzchni. Zostają one odsłonięte później w wyniku erozji przykrywających je skał. Taką formą jest np. Stone Mountain w Georgii. Diabelska wieża z Wyoming (ang. Devils Tower) utworzona została z magmy, która po ochłodzeniu uległa popękaniu tworząc długie słupy mocnej skały. Obecnie forma ta przypomina ogromny 300 metrowy pniak.

Sille są to intruzje w formie żyły pokładowej, ułożone zgodnie z przebiegiem warstw skalnych. Obecnie na powierzchni tworzą Palisady nad rz. Hudson.

Dajki - intruzje w formie żyły pokładowej, ułożone w poprzek warstw skalnych.

Na wspomnianym już obszarze Księżycowych Kraterów w zakrzepłej lawie znaleźć można duże groty, które są nazywane Tunelami lawowymi. Utworzyły się one w czasie oziębiania i zastygania magmy. Warstwa wierzchnia lawy zastygała wcześniej, natomiast płynna jeszcze dolna jej część odpływała w inne miejsce. W tunelach mogą występować stalaktyty z zakrzepłej lawy.