Jowisz- największa planeta Układu Słonecznego

Encyklopedia multimedialna PWN "Wszechświat"

Jowisz to największa planeta w Układzie Słonecznym. Jego średnica jest 11 razy większa od średnicy ziemskiej a jego masa przewyższa 318 razy masę Ziemi. Średnia odległość Jowisza od Słońca wynosi 800 mln km. Okres obiegu planety wokół Słońca po swojej orbicie wynosi prawie 12 lat ziemskich.

Jowisz należy do tzw. grupy planet zewnętrznych- dużych, gazowych. W skład tej grupy wchodzi również Saturn, Uran i Neptun. Wyjątek stanowi Pluton, który również jest planetą zewnętrzną, ale małą i o stałym stanie skupienia. Planety gazowe różnią się również od pozostałych składem chemicznym , który jest zbliżony do składu chemicznego Słońca.

W skład atmosfery Jowisza wchodzi głównie wodór (85% ) i hel (14%) z domieszkami metanu, acetylenu, amoniaku i pary wodnej. Człowiek nie potrafiłby przeżyć w takich warunkach nawet kilku sekund. Chmury na tej planecie mogą być brązowej lub czerwonej barwy, co świadczy o występowaniu w nich różnych związków np. siarki. Obłoki o białej barwie natomiast składają się z wody i kryształków amoniaku. Powłoka chmur tej planety jest stosunkowo cienka -jej grubość nie przekracza 1/100 długości promienia Jowisza. Poniżej tej warstwy wartość temperatury cały czas wzrasta. Temperatura najbardziej zewnętrznych chmar wynosi -160°C, schodząc niżej o 60 km wartość temperatury jest porównywalna z temperaturą na kuli ziemskiej, a jeszcze niżej panuje temperatura wrzenia wody.

Obecnie przeprowadza się szczegółowe badania atmosfery tej największej w naszym układzie planety. Prowadzone są one dzięki sondzie Galileo, która umieściła w atmosferze Jowisza próbnik. Obecnie jednak jest jeszcze za wcześnie na analizowanie tych danych i wyciąganie na ich podstawie nowych wniosków.

We wnętrzu Jowisza znajduje się płynny wodór, zalegający na ok. 1000 km w głąb planety. Na 17 tys. km sprasowanie wodoru jest tak silne, że jego atomy ulegają destrukcji. Zachowanie tej wodorowej materii przypomina właściwości metalu np. jest dobrym przewodnikiem prądu. Prąd, przepływając przez metaliczny wodór, powoduje wytwarzanie bardzo silnego pola magnetycznego Jowisza. Oddziaływanie tego pola jest odczuwalne nawet w odległości równej 50- krotnej długości jego średnicy. Jest to najsilniejsze pole elekromagnetyczne emitowane przez planetę w Układzie Słonecznym.

Bardzo szybki ruch obrotowy Jowisza, którego pełny obrót wokół własnej osi trwa zaledwie 10 h, powoduje "rozciągnięcie" planety w strefie równikowej i spłaszczenie w strefie biegunowej. Ruch ten jest przyczyną bardzo silnych wiatrów w górnej warstwie atmosfery. To z kolei przyczynia się do powstawania chmur w formie rozciągniętych, kolorowych pasów. W zależności od wysokości zmienia się prędkość ruchu obrotowego planety co powoduje powstawanie pasów o przebiegu równoleżnikowym. Tarcza planety charakteryzuje się licznymi wirami i okrągłymi plamami. Największy tego typu twór na Jowiszu nazywany jest Wielką Czerwona Plamą. Jest to gigantyczne zjawisko atmosferyczne, które trwa już ok. 300 lat. Rozmiarami przewyższa kulę ziemską i jest widziane nawet przez małe teleskopy.

Jowisz posiada 39 znanych nam satelitów, z których 4 posiadają znaczne rozmiary a pozostałe są drobnymi ciałami. Jednym z nich jest Ganimedes będący największym księżycem naszego układu planetarnego.

Księżyce Jowisza

Encyklopedia multimedialna PWN "Wszechświat"

Jowisz oddaje w przestrzeń kosmiczną więcej materii i energii niż otrzymuje od niej. Pomiary dokonywane przez sondy kosmiczne wykazują 60% nadwyżkę energii cieplnej oddanej nad otrzymywaną. Źródłem tego dodatkowego ciepła może być rozpad radioaktywnych pierwiastków, przetwarzanie energii uwalniającej się podczas powolnego kurczenia się planety lub też może być pozostałością z okresu powstawania planety.

Jowisz emituje bardzo silne promieniowanie radiowe, służy zatem jako naturalny nadajnik radiowy. Wysyłane przez niego sygnały nie wykazują jednak jakiegoś logicznego sensu, a większość z nich ma postać szumów. Przyczyną tych szumów radiowych są przemieszczające się elektrony silnego, jowiszowego pola magnetycznego. Hałaśliwe trzaski są również skutkiem bardzo silnych błyskawic i wyładowań atmosferycznych. Ten typ promieniowania radiowego określa się jako promieniowanie synchrotronowe.