Tkanka nabłonkowa

Zbudowana jest z komórek, które ściśle do siebie przylegają i nie wytwarzają substancji międzykomórkowej. Może pełnić wiele różnych funkcji w zależności od budowy komórek. Może to być funkcja okrywająca - np. naskórek pokrywający wieloma warstwami skórę; ulega on rogowaceniu i ścieraniu. Nabłonek płaski jednowarstwowy, który wyściela naczynia oraz pęcherzyki płucne, pełni też funkcję barierową. Poprzez nabłonek następuje wchłanianie. Może pełnić też funkcję wydzielniczą (niekiedy komórki wydzielnicze skupione są w gruczoły: ślinianki, gruczoły łojowe, potowe) oraz w rzadkich przypadkach zmysłową (kubki smakowe, komórki nabłonka ucha wewnętrznego).

Nabłonek można podzielić ze względu na kształt komórek powierzchniowych na:

- nabłonek płaski (jeden z jego wymiarów - grubość jest znacznie mniejszy od pozostałych)

- nabłonek sześcienny (kostkowy)

- nabłonek walcowaty (cylindryczny)

Ze względu na ilość warstw komórek nabłonek dzielimy na:

- jednowarstwowy

- wielowarstwowy

Wyjątkowym typem nabłonka jest nabłonek wielorzędowy (odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego), komórki mają różną wysokość i ich jądra znajdują się też na różnych wysokościach, toteż sprawia wrażenie kilku warstw. Na powierzchni komórek mogą występować rzęski. Występuje w jajowodach, czy drogach oskrzelach.

Nabłonek jednowarstwowy płaski - bierze udział w transporcie biernym, łatwo przechodzą przez niego substancje, ze względu na niewielką grubość (wyściela pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne).

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny - jądro komórkowe położone w części środkowej komórki, funkcja wydzielnicza (pęcherzyki tarczycy, kanaliki nerkowe).

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty - często posiada rzęski, jądra komórkowe położone w niższych partiach komórek (żołądek, jajowód).

Nabłonek przejściowy - występuje w pęcherzu moczowym, jest rodzajem nabłonka wielorzędowego, może silnie zwiększać swoją powierzchnię.

Nabłonek wielowarstwowy płaski - zbudowany z kilku warstw komórek, warstwa powierzchniowa zbudowana z komórek płaskich, ma zdolność do częstych podziałów komórkowych ( warstwa rozrodcza), ulega złuszczaniu. Występuje jako naskórek, w jamie ustnej, pochwie, odbycie.

Nabłonek wielowarstwowy sześcienny - składa się z kilku warstw komórek sześciennych, znajduje się w gruczołach potowych.

Nabłonek wielowarstwowy walcowaty - rzadki typ, zbudowany z komórek walcowatych, obecny w spojówce.

Niektóre rodzaje włókien białkowych w tkance łącznej:

- kolagenowe - budowane przez kolagen I, miękkie, ale wytrzymałe, odporne na rozciąganie, tworzą skupienia (pęczki)

- srebrochłonne - budowane przez kolagen III, cieńsze, tworzą gęstą sieć oplatającą komórki

- sprężyste - zbudowane z białka elastyny, nadają sprężystość, niezbyt mocne

Tkanka łączna

Występuje w wielu rodzajach: tkanka łączna właściwa (zbita lub wiotka), tkanka łączna zarodkowa, tkanka łączna tłuszczowa, tkanka chrzęstna (szklista, sprężysta, włóknista), tkanka kostna (zbita, gąbczasta), tkanka siateczkowata, krew.

Tkanka łączna właściwa - zbudowana z komórek wydzielających substancję międzykomórkową, ma duże zdolności do szybkiej odbudowy i regeneracji. Tkanka wiotka zbudowana z komórek gwieździstych, pomiędzy którymi przebiegają liczne włókna kolagenowe i sprężyste. Tworzy sieci otaczające i łączące narządy. Dzięki niej skóra może się poruszać np. po powierzchni czaszki, mięśniach. Tkanka zbita zawiera liczne, regularnie ułożone włókna kolagenowe, tworzy wytrzymałe ścięgna i więzadła.

Tkanka tłuszczowa - zbudowana z wielościennych komórek jedno (tkanka żółta) lub wielopęcherzykowych (tkanka brunatna), które zawierają krople tłuszczu, a organella komórkowe zepchnięte są na obrzeża komórki. Stanowi materiał zapasowy organizmu.

Tkanka siateczkowa - zbudowana z komórek gwieździstych tworzących sieć, stanowi zrąb gruczołów chłonnych, dobrze unaczyniona

Tkanka zarodkowa - występuje tylko we wczesnym etapie rozwoju zarodkowego, komórki mają zdolności przekształcania się we wszystkie rodzaje tkanek łącznych

Tkanka chrzęstna - budowana przez chondrocyty, otoczone przez substancję międzykomórkową. Istota międzykomórkowa w tkance szklistej nie ma wyraźnej budowy. Tworzy szkielet w okresie prenatalnym, później ulega kostnieniu, pozostaje tylko w nasadach kości, tworzy stawy. Chrząstka włóknista charakteryzuje się dużą ilością włókien kolagenowych o przebiegu równoległym pomiędzy komórkami, występuje w krążkach międzykręgowych. W chrząstce sprężystej występują w dużej ilości krzyżujące się włókna sprężyste, tworzące siateczkę; występuje np. w małżowinie usznej

Tkanka kostna - może powstać poprzez mineralizację chrząstki szklistej lub z osteoblastów. Tworzona przez komórki kostne: osteocyty. Silnie mineralizowana (głownie fosforan wapnia i inne sole wapnia, magnezu). Występuje w dwóch postaciach: kość zbita i kość gąbczasta. W kości zbitej występuje charakterystyczny układ osteocytów. Komórki układają się koncentrycznie wokół kanalika, w którym przebiegają naczynia krwionośne, limfatyczne i nerw tworząc jednostki strukturalne - osteony. Obecne są także włókna kolagenowe w substancji międzykomórkowej. Tkanka zbita tworzy trzony kości długich. Kość gąbczasta tworzona jest przez nieregularne beleczki kostne, pomiędzy którymi znajdują się naczynia i szpik. Tworzy nasady kości długich i kości wielokształtne. W skład kości wchodzą także komórki kościogubne - osteoblasty, rozkładające osteocyty w razie potrzeby oraz osteoblasty, dające początek nowym osteocytom, dlatego tkanka kostna cały czas ulega odnawianiu.

Krew - tkanka łączna płynna. Tworzona przez komórki umieszczone w istocie międzykomórkowej, którą jest osocze (ok. 54%). Komórki krwi powstają w szpiku kostnym czerwonym. Są to: erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Osocze skalda się w większości z wody i rozpuszczonych w nim białek (fibrynogen, albuminy, globuliny, sole mineralne). Erytrocyty-czerwone krwinki mają kształt owalny, dwuwklęsłe, nie posiadają jądra komórkowego, zawierają hemoglobinę (barwnik transportujący gazy oddechowe), żyją ok. 3 miesiące, u dorosłego człowieka ok. 4,5-5,5 mln/μl, rozkładane są wątrobie lub śledzionie. Leukocyty-krwinki białe, występuje kilka rodzajów. Tworzone są w czerwonym szpiku, w większości mają rozmiary większe od erytrocytów, w znacznie mniejszej ilości (5-10 tys./mm³). Podtypy: 1. Granulocyty - w cytoplazmie ziarnistości, barwiące się na niebiesko oraz jądro spłaszczone, różnokształtne, dzielą się na a) bazofile-zasadochłonne, dużo ziarnistości, wytwarzają heparynę, b) neutrofile-obojętnochłonne (największa ilość) funkcja obronna w obecności ciała obcego, c) eozynofile-kwasochłonne, namnażają się w obecności pasożytów; 2. Agranulocyty - nie posiadają ziarnistości, są to: a) limfocyty- duże, okrągłe jądro, stanowią ok. 23% leukocytów, odpowiedzialne za reakcje odpornościowe; Limfocyty T - dojrzewają w grasicy, uczą się tam swoich funkcji immunologicznych, limfocyty B - szpikozależne, tam dojrzewają, jako jedyne mogą wytwarzać przeciwciała; b) monocyty- największe z krwinek o nerkowatym jądrze komórkowym, są to makrofagi, fagocytują wszystkie patogeny (bakterie, wirusy). Płytki krwi - trombocyty, są drobnymi fragmentami cytoplazmy oderwanymi od megakariocytów (szpik), główną funkcją jest udział w krzepnięciu krwi, występują w ilości ok. 300 tys./mm³, rozkładane są w śledzionie.

Tkanka mięśniowa

Występuje w dwóch postaciach. Bardziej pierwotną formą są mięśnie gładkie, a tkanka o bardziej złożonej budowie tworzy mięśnie poprzecznie prążkowane; specyficzną odmianą mięśni poprzecznie prążkowanych jest mięsień sercowy. Najważniejszą cechą mięśni jest ich zdolność do wykonywania skurczów.

Mięśnie gładkie - zbudowane są z wydłużonych, wrzecionowatych komórek, zawierających jedno jądro. Na obrzeżach komórki rozmieszczone są włókna kurczliwe (miofibryle). Budują one mięśniówki narządów wewnętrznych, jelit, narządów płciowych, naczyń krwionośnych. Skurcze są niezależne od woli, mogą być długotrwałe, mięśnie te są odporne na zmęczenie.

Mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe - zbudowane z licznych włókien ułożonych równolegle z wieloma jądrami, które znajdują się na obrzeżach, przy sarkoplazmie. Widoczne jest prążkowanie, dzięki układowi białek: miozyny i aktyny. Mięśnie te zdolne są do szybkiego i dużego wysiłku, ale szybko się męczą. Skurcze zależne są od woli.

Mięsień sercowy - wykazuje prążkowanie, włókna leżą także równolegle do siebie, ale tworzą też odgałęzienia, łączące je z sąsiadującymi włóknami. Podzielone są one na krótsze odcinki tzw. wstawkami. Skurcze są niezależne od woli. Mięsień sercowy jest odporny na zmęczenie, a kurczy się regularnie dzięki autonomicznemu unerwieniu.