Uzależnienie nazywane również toksykomanią jest silną, nabytą potrzebą wykonywania określonej czynności, bądź zażywania pewnych substancji, mających charakter naturalny lub syntetyczny, negatywnie wpływających na organizm oraz psychikę osoby. Terminu uzależnienie używa się w odniesieniu do kilku zjawisk. Możemy mówić na przykład o:

  • Uzależnieniu fizycznym (fizjologicznym) - jeżeli osoba odczuwa stałą i silną potrzebę przyjmowania określonej substancji chemicznej i zażywa ją w celu wywołania określonych efektów fizjologicznych. W sytuacji zaprzestania zażywania określonej substancji chemicznej obserwuje się tak zwany - zespół odstawienia (abstynencji), manifestujący się m. in. bezsennością, bólami narządowymi, biegunkami, wymiotami, drżeniem mięśni, czy uczuciem zimna. Leczenie uzależnienia fizjologicznego wymaga zastosowania detoksykacji (odtrucia). Najczęstsze przypadki uzależnień fizycznych to: narkomania, lekomania, nikotynizm, alkoholizm.
  • Uzależnienie psychologiczne (psychiczne), czyli silna, nabyta potrzeba ciągłego wykonywania określonej czynności, bądź spożywania pewnej substancji chemicznej, w celu wywołania efektu o charakterze emocjonalnym. Osoby, u których stwierdzono uzależnienie psychiczne wykonują określoną czynność, aby powtórzyć uprzednio doświadczonych przeżyć, wywołać stan odprężenia, złagodzić cierpienie, poprawić sobie samopoczucie. Jeżeli nie uzyskują zamierzonego efektu, pojawiają się u nich określone reakcje fizjologiczne. Do uzależnień psychologicznych zalicza się: gry komputerowe oraz hazard, obżarstwo, uzależnienie od słodyczy, pracoholizm, ciągłą potrzebę kupowania, przywiązywanie zbyt dużej wagi do zachowania tężyzny fizycznej, nadmierną skłonność do oglądania telewizji, czy korzystania z Internetu.
  • Uzależnienia socjologiczne (społeczne) - to zjawisko polegające na przyjmowaniu określonych środków chemicznych mogących mieć charakter toksyczny, pod wpływem trendów panujących w danej subkulturze, bądź grupie osób o zbliżonych profilach osobowościowych. Natura tego zjawiska tkwi w silnym przywiązaniu do danej grupy, czego konsekwencją jest bezwarunkowe przyjmowanie określonych reguł, zasad oraz obyczajów. Osoba uzależniona od określonej grupy społeczne może wraz z postępem choroby rezygnować z pełnienia istotnych dla siebie funkcji społecznych, popadać w konflikty społeczne, mogące skutkować utratą pracy, zanikiem zainteresowań, wydaleniem ze szkoły i zacieśnieniem jedynie do określonej grupy.

Jeżeli uzależnienie nie jest silne bądź jest to dopiero jego początkowe stadium, nie pociąga ono zazwyczaj za sobą poważnych konsekwencji. Doświadczenie społeczne oraz praktyka kliniczna dowodzą jednak, że każde nieleczone uzależnienie może się nasilać i stać się w konsekwencji niebezpieczne w krótkim lub długim okresie czasu. Skutki uzależnienia mogą przybierać charakter osobisty: psychiczny, zdrowotny, charakterologiczny, bądź społeczny (naruszenie spokoju, odrzucenie, działania przestępcze). Przez szereg wieków różne społeczeństwa próbowały znaleźć skuteczne środki, pomagające w oswobodzeniu się od wielu uzależnień. Niestety organizm ludzki jest w stanie przyzwyczaić się lub uzależnić od niemal każdej substancji czy czynności, przez co walka z uzależnieniami staje się niezwykle trudna. Niektóre z smrodków są zupełnie legalne, a dostęp do innych może być ograniczony ze względów ekonomicznych (wysoka cena), jeszcze inne są nielegalne. Należy podkreślić, że u ludzi uzależnionych od jednego typu używki może wykształcić się obniżona tolerancja na podobne związki psychoaktywne. Z tego właśnie powodu część narkomanów po opuszczeniu ośrodka rehabilitacyjnego, często popada w alkoholizm. Mechanizm tłumaczący to zachowanie nazywany jest "teorią zastępstwa". Zgodnie ze wspomnianą teorią możemy mieć do czynienia z sytuacją zgoła odwrotną. Alkoholik po zakończonej terapii odwykowej może mieć zwiększoną skłonność do zażywania narkotyków, lub innych środków uzależniających. Duża grupa narkomanów rozpoczynających terapię w ośrodkach rehabilitacyjnych przyznaje się, że zanim zaczęli zażywać heroinę przez szereg lat byli uzależnieni od alkoholu.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU.

Badania prowadzone przez wielu antropologów wskazują na to, że alkohol był używany przez ludzi niemalże od początków ich istnienia. Spełniał on funkcje fizjologiczne - zmniejszenie uczucia bólu czy zmęczenia, psychologiczne - wywołanie uczucia relaksu, lub obniżenie odczuwania lęku, oraz społeczne - jako element praktyk oraz obrzędów religijnych, czynnik ułatwiający nawiązywania kontaktów towarzyskich.

Należy podkreślić, że alkohol jest substancją silnie oddziałującą na organizm ludzki już niewielka jego ilość może zmieniać nasze zachowania. Alkohol jest substancją działającą toksycznie na komórki nerwowe. Można stwierdzić, że każda jego ilość skutkuje obniżeniem sprawności działania układu nerwowego. Zostało to potwierdzone szeregiem eksperymentów. Uzyskane w nich rezultaty świadczą o tym, że wraz ze wzrastającą ilością alkoholu zmniejsza się zdolność do dokonywania właściwego osądu sytuacji, precyzyjnego myślenie, podejmowania krytycznych decyzji. Nawet małe ilości alkoholu, nie powodując żadnych zmian w zachowaniu się ludzi, wywołują zaburzenia ostrości widzenia, reakcji słuchowych, znacząco obniżają precyzję ruchów. Nie jest więc prawdą, że alkohol ma stymulujący wpływ na układ nerwowy, wręcz przeciwnie oddziałuje na niego hamująco, obniżając szybkość jego dziania. Alkohol działa niekorzystnie na ośrodki podkorowe, wywołuje senność i otępienie, w skrajnych przypadkach może prowadzić do utraty przytomności. Nie ulega również wątpliwości, że pod jego wpływem nasilają się prymitywne zachowania, popędy i instynkty.

Jest on czynnikiem, który może prowadzić do pojawienia się wielu powikłań zdrowotnych, o charakterze zarówno fizycznym (somatycznym), jak i psychiatrycznym (psychicznym). Nie jest również nowością, że indywidualne reakcje na alkohol są zróżnicowane i wpływają na nie różnorodne czynniki psychiczne i fizyczne.

Wśród zaburzeń somatycznych pojawiających się po spożyciu alkoholu wymienia się: zmiany zanikowe w móżdżku oraz mózgu; niedowłady; padaczkę alkoholową; chroniczne stany zapalne nabłonków pokrywających jamę ustną; żołądek; przełyk; dwunastnicę; podrażnienie podniebienia; ostre i chroniczne zapalenia trzustki; stłuszczenie, zwłóknienie, zapalenie a nawet marskość wątroby; samotrawienie trzustki; stłuszczenie oraz znaczne zwiększenie rozmiarów serca; zaburzenia w pracy serca; chroniczne zapalnie błony śluzowej tchawicy; zmniejszenie sekrecji hormonów płciowych; ciężka niewydolność nerek; powstawanie złogów magnezu w drogach moczowych; obniżenie ruchliwości męskich komórek płciowych; zanikanie jajników oraz maskulinizacja; rozregulowanie cyklu owulacyjnego; obniżenie potencji; bezpłodność; przyspieszenie okresu przekwitania; rozszerzenie naczyń krwionośnych twarzy; zapalnie spojówek oraz obrzęki oczu; ogólny świąd; większe prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych typów nowotworów zwłaszcza przełyku, wątroby, gardła, tchawicy, krtani, raka sutka u kobiet, przedwczesnych porodów, samoistnych poronień, występowania wielu zaburzeń u noworodków matek uzależnionych od alkoholu. U noworodków alkoholiczek w krótkim czasie po urodzeniu występowało silne napięcie mięśniowe, drżenie lub osłabienie mięśni, zwiększona płaczliwość, niedobory witamin, zaburzenia snu, majaczenia alkoholowe, problemy ze ssaniem.

Skutki oddziaływania alkoholu na organizmy kobiet oraz mężczyzn są podobne. Nie jest więc prawdą, że kobiety są mniej odporne na działanie alkoholu niż mężczyźni. Mimo, że po spożyciu identycznej ilości alkoholu jego koncentracja we krwi mężczyzn jest mniejsza niż w organizmach kobiet, nie oznacza to jednak, że skutki picia alkoholu są mniej groźne u mężczyzn niż u kobiet. Często mamy do czynienia z sytuacją, w której przy zbliżonym sposobie picia zaburzenia somatyczne i psychiczne znacznie szybciej pojawiają się u mężczyzn niż u kobiet. Należy jeszcze raz podkreślić, że to, w jaki sposób organizm reaguje na alkohol jest uzależnione tylko i wyłącznie od jego indywidualnych cech, sposobu odżywiania się danej osoby, jej stanu zdrowia, i tym podobnych czynników. Nałóg alkoholowy manifestuje się głównie obniżeniem tolerancji na ten środek. W wyniku tego zjawiska stała ilość alkoholu wywołuje coraz słabsze efekty. Następną fazę uzależnienia od alkoholu stanowi zespół abstynencyjny. Jest to sytuacja, w której u osoby pijącej alkohol od długiego czasu bądź ograniczającej jego ilość występują nieprzyjemne objawy np.: drażliwość, niepokój, drżenie kończyn, dreszcze, przykurcze mięśni, nudności, nadmierne pocenie się, zaburzania świadomości, a nawet majaczenia. Trzecią fazą uzależnienia od alkoholu jest tzw. "głód alkoholowy". Jest to sytuacja, w której osoba uzależniona odczuwa niepohamowany przymus picia alkoholu. Towarzyszą mu niejednokrotnie uczucie paniki oraz przekonanie, iż nie jest się w stanie funkcjonować bez alkoholu. Kolejną fazą uzależnienia jest skoncentrowanie wszystkich czynności życiowych wokół potrzeby zdobycia alkoholu. Jego obecność w życiu człowieka uzależnionego jest czymś bardzo ważnym. Mnóstwo uwagi oraz szereg zabiegów jest ukierunkowanych na znalezienie okazji do picia alkoholu oraz jego zdobycia. Zazwyczaj towarzyszy temu brak kontroli nad ilością wypijanego alkoholu. Po spożyciu pierwszego kieliszka osoba uzależniona nie jest w stanie oderwać się od picia. Jedną z finalnych etapów uzależnienia od alkoholu są zaburzenia świadomości oraz pamięci, jako przykład można podać pojawianie się tzw. luk pamięciowych, czyli sytuacji, kiedy osoba nie pamięta całych zdarzeń lub określonych dni. Ostatnią typową dla alkoholizmu cechą są okresy powrotów do pijaństwa przeplatające się z czasem abstynencji. Osobie uzależnionej daje to poczucie, że potrafi kontrolować siebie oraz ilość spożywanego trunku. Zazwyczaj skutkuje to kolejnym nawrotem uzależnienia.

O tym, iż alkoholizm jest ważnym problemem społecznym świadczy fakt, że wiele starań poświęca się na opracowanie programów terapeutycznych pozwalających na wyrwanie się ze szponów nałogu. Zwykle trwają one trzy miesiące. Przeważająca część placówek bazuje w swoich programach na Osobistych Planach Terapii, urządza meetingi dla rodzin osób uzależnionych, zawiązuje współpracę z klubami Anonimowych Alkoholików. Dzięki tego typu działaniom alkoholicy zdobywają wiedzę, poznają konsekwencję picia, uświadamiają sobie własne uzależnienie, uczą się jak nie być agresywnym, poznają wiele technik potrzebnych w "trzeźwym życiu", uczą się jak odmawiać w sytuacji, kiedy ktoś zachęca ich do picia. Inne organizacje poświęcają wiele uwagi i czasu na to, aby pomóc osobą uzależnionym nie wrócić do nałogu. Tematowi nawrotów alkoholizmu. W przypadku części pacjentów należy poświęcić więcej uwagi na techniki radzenia sobie ze strachem przed nawrotem nałogu, czy zachowaniami agresywnymi pojawiającymi się w okresach abstynencji, innym trzeba uświadomić sposoby na zakończenie pijaństwa i brak pozytywnych horyzontów myślowych.

KRÓTKI OPIS NARKOMANII.

Narkomania jest niewątpliwie groźnym i patologicznym zjawiskiem występującym w dzisiejszym społeczeństwie. Jest ona spowodowana dłuższym bądź krótszym okresem przyjmowania leków zwłaszcza narkotycznych środków przeciwbólowych. Uzależnienie wywołują również leki psychotropowe, narkotyki oraz środki uspokajające. Terminem równoznacznym do słowa narkotyki jest określenie środek odurzający, substancja psychoaktywna, środek zmieniający świadomość. Uzależnienie od wyżej wymienionych substancji manifestuje się silną potrzebą przyjmowania środków psychoaktywnych, dążnością do ciągłego zwiększania dawek a także psychicznym i fizycznym uzależnieniem. Przerwy w przyjmowaniu środków odurzających mogą wywoływać szereg przykrych odczuć, składających się na tzw. "syndrom odstawienia" w skrajnych przypadkach mogą prowadzić nawet do śmierci. Uzależnienie od narkotyków jest zazwyczaj rezultatem przyjmowania środków uzależniających przez wiele lat. Tylko czasami tak jak ma to miejsce w przypadku kokainy lub heroiny organizm może się uzależnić już po jednokrotnym spożyciu. Uzależnienie od narkotyków bardzo szybko prowadzi do powstania istotnych zmian psychicznych manifestujących się zmniejszeniem uczuciowości wyższej, zaburzeniami krytycyzmu, degradacją społeczną, osłabieniem woli, bądź kłamliwością. Uzależnienia od narkotyków są niejednokrotnie przyczyną podjęcia działalności przestępczej.

Określony związek chemiczny można określać mianem substancji odurzającej nie tylko wówczas, gdy wywołuje on silne zmiany w świadomości. Jeżeli po jego zżyciu zmienia się choćby jeden parametr funkcji określonych narządów ( tętno, temperatura ciała) można mówić, że jest on psychostymulantem. Według tej definicji do substancji psychostymulujących zalicza się tak popularne używki jak kawa, czy papierosy.

Należy wyraźnie podkreślić, że nawet pojedynczy kontakt z środkami psychostymulującymi może być groźny dla organizmu i wywołać uzależnienie. Istnieje wiele przyczyn, dla których ludzie sięgają po środki odurzające. Dzieje się tak, np. kiedy koś chce sobie poprawić samopoczucie, ale nie potrafi znaleźć innych smrodków pozwalających na realizację tego celu. Narkomanami często stają się osoby, które nie są w stanie poradzić sobie z narastającymi problemami.

Wśród najczęściej zażywanych środków odurzających są marihuana, haszysz, amfetamina, kokaina, heroina, LSD.

Ze względu na pochodzenie narkotyki można podzielić na następujące grupy:

  • Narkotyki naturalne - zalicza się tu substancje roślinne dostępne zazwyczaj w postaci suszu z łodyg, liści, korzeni; soku bądź wywaru z roślin. Właściwości odurzające wykazują również pewne gatunki grzybów, kaktusów oraz owoców. Substancje te mogą wywoływać halucynacje, działać na organizm pobudzająco lub posiadać właściwości antydepresyjne.
  • Narkotyki sztuczne - w tej grupie znajdują się wszystkie środki odurzające pozyskiwane w reakcjach chemicznych prowadzonych, aby uzyskać określony środek w formie wolnej od innych domieszek (czystej). Narkotyki sztuczne oddziałują na organizm podobnie jak środki wyżej wymienione, ale skutki ich działania są odczuwana znacznie szybciej i silniej. Środki te znacznie częściej wywołują uzależnienia, w krótkim czasie prowadzą do degradacji organizmu a ich stosowanie niesie większe ryzyko przedawkowania.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia uzależnień:

  • Cechy osobowości: niedojrzałość społeczna oraz emocjonalna, niewielka odporność na sytuacje stresowe, lęk przed światem, obawa przed problemami, poczucie bezradności wobec narastających problemów,
  • Czynniki środowiskowe: środowisko nie determinuje wystąpienia uzależnień, mogą się one pojawić u każdego człowieka, bardzo często uzależnienia występują u tzw. dzieci z dobrych domów.
  • Nacisk grupowy - niejednokrotnie jest próbą manifestowania przez ludzi młodych dorosłości lub odpowiedzią na panujące trendy,
  • Fałszywe opinie - bardzo często osoby rozprowadzające środki odurzające przekonują swoich klientów o tym, że narkotyki wywierają wiele pozytywnych skutków na organizm i bagatelizują ich toksyczne działania,
  • Ciekawość.

Oddziaływanie środków odurzających na organizm:

  • Układ krwionośny: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia pracy serca, tętniaki, zawał spowodowany niedokrwieniem mięśnia sercowego,
  • Układ nerwowy: oczopląs, zachwianie koordynacji ruchowej, drżenie mięśni,
  • Układ oddechowy: chroniczny nieżyt oskrzeli, rak płaskonabłonkowy, gruczolak płuc, rak drobnokomórkowy, trudności w wymianie gazowej zachodzącej w pęcherzykach płucnych objawiające się intensywnym bólem w okolicy klatki piersiowej,
  • Układ szkieletowo - mięśniowy: zapalenie stawów zwłaszcza krzyżowo - biodrowych, zapalanie kręgów (przede wszystkim w odcinku lędźwiowym), kostniejące zapalanie mięśni ( w schorzeniu tym uszkodzone komórki mięśni są stopniowo zastępowane przez złogi wapniowe), martwica mięśni poprzecznie prążkowanych (choroba ta objawia się bólami mięśni, wysoką temperaturą, sennością, niskim ciśnieniem tętniczym krwi, zwiększoną wrażliwością mięśni na bodźce dotykowe),
  • Układ hormonalny: zanik miesiączki, hipogonadyzm połączony z opóźnionym dojrzewaniem, impotencja, niepłodność, spadek stężenia testosteronu, obniżenie ruchliwości męskich komórek rozrodczych, nadmierna sekrecja hormonów tarczycy,
  • Wątroba: zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia wątroby typu A, B oraz C, przy zapaleniu wątroby typu B oraz C często pojawiają się zmiany nowotworowe,
  • Skóra: częste zakażenie bakteryjne (czyraki, ropnie), zakażenia grzybicze, zmiany zapalne tkanek otaczających płytkę paznokciową, choroby pasożytnicze (wszawica, świerzb), zmiany przyjmujące postać brunatnych wyprysków z przebarwieniami, tendencja do występowania owrzodzeń.

Pierwszymi symptomami świadczącymi o tym, że dana osoba zażywa narkotyki są: krwawienie z nosa, przewlekły katar, zaburzenia pamięci, niewyraźna bełkotliwa mowa, przekrwione oczy, brak dbałości o własny wygląd, słodkawy zapach oddechu, nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, plamy z krwi na bieliźnie, ślady po ukłuciach, opuszczanie zajęć szkolnych, pogorszenie oceń, samotne spędzanie czasu w pokoju, unikanie rozmów; wypowiedzi, z których wynika pozytywny stosunek do środków odurzających, bunt, kłamstwa, napady złości, agresja, kradzież cennych przedmiotów lub pamiątek rodzinnych, krótkie odbywane w tajemnicy rozmowy telefoniczne, nagłe niczym, nieuzasadnione wyjścia z domu.

O tym, że ktoś zaczyna zażywać narkotyki może świadczyć pojawienie się w domu takich przedmiotów jak: szklane fifki używane do palenia papierosów, szklane zakręcone fajeczki, papierosowe bibułki, niewielki wypełnione proszkiem foliowe torebki, kryształki, tabletki (kolorowe lub białe pastylki z natłoczonym wzorkiem), susz, fragmenty przypalonej folii alumiowej, tubki, pojemniki z klejem, strzykawki, igły; papierowe, kwadratowe znaczki z nadrukowanymi, kolorowymi obrazkami do lizania.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA NARKOMANII.

Lekomanią określa się uzależnienie od substancji odurzających takich jak np. leki uspokajające, środki nasenne, pobudzające, barbiturany, leki przeciwbólowe, oraz przeciwgorączkowe. Środki uspokajające oraz nasenne są zaliczane do substancji tłumiących a rezultatem ich przyjmowania jest odprężenie, uspokojenie, obniżenie percepcji i koordynacji ruchowej, zmniejszenie zdolności dooczny sytuacji, podwójne lub niewyraźne widzenie, zaburzenie postrzegania, pamięci, obniżona orientacja w środowisku, zaburzenia emocjonalne (euforia, wrogość, podniecenie, lęk, depresja, szybkie zmiany nastroju). Większość wyżej wymienionych leków jest w stanie wywołać uzależnienie fizyczne oraz psychiczne. Spożywanie ich niesie ze sobą ryzyko przedawkowania, które może okazać się śmiertelne w skutkach.

W dzisiejszych czasach coraz częściej występuje zjawisko tzw. samoleczenia się, czyli zażywania leków bez konsultacji z lekarzem. Praktyka ta niesie ze sobą duże niebezpieczeństwo zwłaszcza w sytuacji, kiedy rozwój nauk medycznych i farmaceutycznych odbywa się w szybkim tempie i skutkuje zwiększaniem oferty dostępnych leków. Wszystkie te czynniki rodzą potrzebę przedstawienie społeczeństwu podstawowych informacji o środkach stosowanych w lecznictwie.

Lekami nazywamy produkty, bądź substancje używane do celów terapeutycznych, profilaktycznych lub diagnostycznych. Substancje te są pooddawane obróbce w zakładach farmaceutycznych i przerabiane na gotowe do użycia leki. Każdy lek należy stosować w określony dawkach:

  • Dawka progowa - tylko w niektórych przypadkach obserwuje się wyraźne skutki terapii,
  • Dawka lecznicza - wywołuje odczucie zmiany w określonych narządach, powoduje zahamowanie lub pobudzenie mieszczące się w normach fizjologicznych,
  • Dawka toksyczna - powoduje zatrucie organizmu, w skrajnych przypadkach powoduje śmierć organizmu,
  • Dawka śmiertelna - jest to taka ilość substancji leczniczej, której spożycie upośledza istotne czynności życiowe, takie jak: przemiany metaboliczne, oddychanie, krążenie, co prowadzi do śmierci,
  • Dawka jednorazowa - jest to taka ilość leku, którą można jednorazowo podać choremu,
  • Dawka dobowa - jest to maksymalna ilość leku, którą można podać choremu w ciągu jednej doby, jest ona sumą dawek jednorazowych.

Dostępne na rynku farmaceutycznym leki mogą występować w formie roztworów, syropów, mikstur, emulsji, drażetek, tabletek, proszków, pastylek, aerozoli, nalewek, ziół, zastrzyków, maści, oraz czopków.

Zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia uzależnień lekowych pojawia się u tych osób, które w określonym czasie swojego życia były zmuszone do zażywania leków, jako środków terapeutycznych chorób, których objawami były nerwobóle, bóle głowy, bezsenność, napady lęku, stany niepokoju. Warto podkreślić, że zażywanie kilku leków w tym samym czasie może wywołać szereg niebezpiecznych dla organizmu interakcji. Mogą one wpływać na maskowanie obrazu choroby i przyczynić się do mylnego rozpoznania i opóźnienia diagnozy. Przyjmowanie silnie działających leków przeciwbólowych z pewnością nie ułatwi chirurgowi zdiagnozowania ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, utrudni interniście rozpoznanie zawału mięśnia sercowego i nie pozwoli urologowi odpowiednio wcześnie rozpoznać kamicy układu moczowego. U pacjentów, którzy w terapii otyłości, chorób tarczycy albo dla wyleczenia ciężko gojących się ran używali leków, w których składzie znalazły się związki jodu, a w tym samym czasie stosowali maści do oczu zawierające związki rtęci, może dojść do uszkodzenia powierzchni gałek ocznych. Uszkodzenie to może nastąpić w wyniku przedostania się do spojówek chorego silnie toksycznego jodku rtęci, który może być generowany w organizmie.

Uzależnienie od leków może przybierać formę ciężką (mówimy wtedy o nałogu) lub lżejszą (kiedy mamy do czynienia jedynie z przyzwyczajeniem). Ważną cechą uzależnienia od leków jest niepohamowana chęć spożywania kolejnych dawek leku, nawet w sytuacji, gdy ustąpiły już wszelkie objawy chorobowe.

KALSYFIKACJA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH:

Wspólną cechą wszystkich wyżej wymienionych środków jest obniżanie uczucia lęku i napięcia, poprawę nastroju, mają działanie nasenne, zmniejszają odczuwanie stresu i pomagają się zrelaksować. Mogą one jednocześnie zaburzać koordynację ruchową i zakłócać percepcję. Część środków psychoaktywnych usprawnia procesy kognitywne, hamuje uczucie głodu, wydłuża okres czuwania, stymuluje aktywność ruchową oraz mowę. Inne np. amfetamina stymulują aktywność ruchową, wywołują rozdrażnienie, poczucie niepokoju oraz zachowania agresywne. Leki zaliczane do tej grupy mogą wpływać na zmianę w postrzeganiu postrzeganiu otaczającego środowiska.

Czynnikiem, który często skłania do zażywania środków psychoaktywnych jest niedojrzałość emocjonalna albo problemy rodzinne lub osobiste. Te same czynniki mogą skłaniać niektóre osoby do zażywania środków posiadających właściwości halucynogenne. Substancje te wspomagają koncentrację, działają stymulująco i wyostrzają zmysły. Dla części osób środki o właściwościach halucynogennych mogą być atrakcyjne, ponieważ po ich spożyciu zmienia się odbiór rzeczywistości. W przypadku uzależnień od związków psychoaktywnych często mamy do czynienia ze zmianą tolerancji. Osoba uzależniona, w celu wywołania określonego efektu, potrzebuje coraz większej ilości leku. W chwili odstawienia lub ograniczenia dawek środków psychoaktywnych u osoby uzależnionej mogą pojawić się nieprzyjemne symptomy, a nawet zmiany czy uszkodzenia w obrębie narządów bądź całych układów narządów.

  • Leki psychotropowe - wywierają oddziaływanie terapeutyczne na zmienione funkcje psychiczne.
  • Leki psycholeptyczne: nasenne, uspokajające, anksjolityczne, przeciwpsychotyczne, normotymiczne,
  • Leki psychoanaleptyczne: nootropowe, przeciwdepresyjne, psychostymulujące,
  • Leki przeciwparkinsonowe: prekursory syntezy dopaminy, agoniści receptorów adenozynowych.

Pokrewne środkom psychotropowym są związki rozregulowujące funkcje psychiczne, nazywane substancjami psychomimetycznymi (halucynogeny).

ŚRODKI NASENNE ORAZ USPOKAJAJĄCE.

Ich działanie polega na wywoływaniu słabej bądź silniejszej euforii, uspokojenia. Czasami po ich zażyciu pojawiają się zawroty głowy, niewyraźne mówienie, zaburzenie funkcji kognitywnych, niepewny chód, zaparcia, wysuszenie błony śluzowej jamy ustnej, nudności, zaburzenia koordynacji ruchowej, podwójne bądź niewyraźne widzenie. U czesi osób, może pojawić się stan podniecenia lub euforii, u innych depresja, wrogość lub lęk. Do częstych objawów nadużywania leków nasennych oraz uspokajających zalicza się, osłabienie napięcia mięśniowego oraz poczucie nieustającego zmęczenia. U osób, które przedawkowały omawiane leki obserwuje się zwężenie źrenic występujące na przemian z ich nieruchomieniem i rozszerzaniem się, spłycenie i zwolnienie oddechów, spadek temperatury ciała, znaczące obniżenie ciśnienia krwi, trudno wyczuwalny puls, a w skrajnych przypadkach dochodzi do śpiączki lub śmierci. Do syndromów odstawienia zalicza się: zwiększoną wrażliwość na światło oraz dźwięki, bezsenność, napady lęków, koszmary nocne, drżenie mięśni, depresję, nagłe zmiany nastrojów, drażliwość, brak apetytu, znaczne obniżenie ciężaru ciała.

HALUCYNOGENY.

Środki zaliczane do tej grupy z pozoru służą jedynie chęci zaspokojenia potrzeby przeżycia innego stanu świadomości. Po ich zażyciu otaczające nas rzeczywistość ulega surrealistycznej deformacji. Środki halucynogenne wywierają bezpośrednie oddziaływanie na funkcje mózgu. Wiadomo, że działanie środków halucynogennych sprowadza się do modyfikowania impulsów docierających do narządów zmysłów, wywołaniu wrażenia spowolnionego mijania czasu, odbiorze zwykłych zjawisk i obiektów jako niezwykłych oraz doniosłych. Efekty te nazywane są pseudohalucynacjami. Nazwa ta jest w pewnym sensie zaprzeczeniem nazwy środków wywołujących określone efekty, osoby zażywające halucynogeny mają świadomość, że przeżywane przez nie wizje nie są realne. Odmienność działania środków halucynogennych, w porównaniu do innych leków przejawia się między innymi tym, że wywoływane przez nie efekty są odmienne po każdorazowym spożyciu. Oznacza to, że zamiast pożądanego przyjemnego odurzenia, uzależniony może udać się "złą podróż". Substancje zaliczane do omawianej grupy nie posiadają właściwości wywołujących mocne uzależnienie fizyczne.

SPOŁECZNE ORAZ BIOLOGICZNE NASTĘPSTWA NAŁOGÓW.

Opisano następujące konsekwencje uzależnień:

  • Fizyczne - bezpośredni wpływ na stan zdrowia (działanie układu nerwowego, pokarmowego, oddechowego i krwionośnego); pośredni wpływ na stan zdrowia (nieprawidłowa dieta oraz patologie związane z pewnymi nałogami),
  • Psychologiczne - obniżona samoocena, brak samokontroli, zmniejszenie zaufania do własnej osoby, utrata celów życiowych, brak zainteresowania codziennymi czynnościami; dzieje się tak, dlatego, że substancja uzależniająca staje się głównym czynnikiem wzmacniającym,
  • Pedagogiczne - kładzie się tu nacisk na następstwa rodzinne (rozchwianie życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w obszarze spełnianych funkcji ról oraz zadań rodziny, źródło agresji w rodzinie) i kryminogenne (czynnik stymulujący działalność przestępczą, np.: handel narkotykami, czynnik wiktymizacji - uzależnieni stają się bardziej podatni na zachowania przestępcze ukierunkowane na nich),
  • Społeczne - straty majątkowe związane z wydatkami ponoszonymi na niejednokrotnie nieskuteczne próby rehabilitacji, opiekę społeczną, wynikające z utracenia zarobków, zmarnotrawienia oszczędności; zniszczenie wartościowych związków interpersonalnych, szerzenie się patologii, spadek produktywności jednostki, wzrost przestępczości.

ZAPOBIEGANIE ORZA LECZNIE UZALEŻNIEŃ.

Mianem profilaktyki określa się każdą działalność mająca na celu zapobieganie negatywnym zjawiskom, wypadkom, chorobą, przestępstwom, itp., za pomocą zwalczania ich przyczyn. Profilaktyka stanowi jeden z głównych nurtów działania nowoczesnej medycyny.

Terapia uzależnień - jest procesem, którego celem jest resocjalizacja oraz reedukacja osoby uzależnionej. Konsekwencją terapii ma być zaprzestanie lub zdecydowane ograniczenie częstości zażywania środków uzależniających, minimalizacja szkód, wdrożenia do właściwego funkcjonowania w środowisku osób, które wcześniej zachowywały się dysfunkcjonalnie.

Obecnie nie istnieje przymus leczenia osób uzależnionych. Natychmiastowej interwencji lekarskiej potrzebują jedynie osoby będące w stanie zagrożenia życia, pojawiającego się po zażyciu związków psychoaktywnych albo narażających osoby znajdujące się w ich otoczeniu na niebezpieczeństwo. Na każdą terapię składają się trzy kroki:

  1. Detoksyfikacja - jej celem jest odtrucie organizmu chorego oraz uwolnienie go od dolegliwości, stanowiących rezultat przyjmowania środków uzależniających.
  2. Terapia - jest prowadzona w wyznaczonych do tego celu oddziałach i ośrodkach stacjonarnych, stanowi fundamentalną formę leczenia.
  3. Rehabilitacja społeczna - odbywa się w grupach otwartych, jej celem jest wspomaganie osób wyzwolonych z nałogu w powrocie do właściwego funkcjonowania w społeczeństwie.

W naszym kraju rozpowszechniony jest model terapii bazujący na reprogramingu. Jej podstawowym elementem jest nabycie nowych właściwych modeli zachowań i przyswojenie uzależnionym zasad, ułatwiających wytrwanie w abstynencji i walkę z powrotami choroby. Założeniem tego modelu terapeutycznego jest twierdzenie, że uzależnienie jest trwałe i nie można się z niego zupełnie wyzwolić. Popularnym trybem leczenia jest reedukacja dokonująca się przez pracę i często wspomagana terapią grupową, w której podstawowym elementem pracy z uzależnionym jest tak zwana informacja zwrotna. Przeciętny czas trwania terapii prowadzonej w ośrodku stacjonarnym wynosi sześć do dwudziestu czterech miesięcy. Czasami terapia grupowa jest wspomagana farmakoterapią. Warto również dodać, że odtrucia (detoksykacja) odnosi się jedynie do uzależnienia fizycznego, dlatego też nie powinna być rozumiana jako właściwy proces leczenia.

W naszym społeczeństwie popularna jest teoria, według której "lepiej zapobiegać niż leczyć". Odnosi się ona do wszelkiego rodzaju schorzeń, w tym także do uzależnień. Podstawowym działanie profilaktycznym powinno być zagwarantowanie dzieciom oraz ludziom młodym takich warunków rozwojowych, które nie sprzyjają występowaniu uzależnień. Dzieciom oraz nastolatkom powinna być przekazana wiedza oraz umiejętności, dające im możliwość podejmowania własnych, dojrzałych decyzji i obierania właściwej drogi życiowej.