Wydalanie

Wydalanie to proces usuwania z organizmu końcowych produktów przemian metabolicznych, które są szkodliwe w nadmiarze. Metabolizm to ogół przemian chemicznych oraz procesów fizycznych związanych z produkcją i zużywaniem energii, niezbędnej do podtrzymania wszystkich procesów życiowych. Produktami końcowymi przemian metabolicznych tłuszczowców i cukrów są woda i dwutlenek węgla, natomiast końcowym produktem metabolizmu białek jest mocznik. Nadmiaru wody pozbywamy się z moczem, kałem i potem. Dwutlenek węgla usuwany jest przez płuca. Mocznik usuwany jest z moczem z udziałem układu wydalniczego. Układ wydalniczy odgrywa ogromną rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Odbywa się to nie tylko poprzez wydalanie zbędnych i szkodliwych produktów metabolizmu, ale też poprzez osmoregulację oraz regulowanie stężenia poszczególnych składników płynów ustrojowych. W skład układu wydalniczego człowieka wchodzą takie elementy jak nerki, moczowody, pęcherz i cewka moczowa.

Nerki są parzystymi narządami, fasolowatego kształtu i ciemnoczerwonej barwy. Ich długość wynosi 10-12 centymetrów, a waga 120-170 gramów. Znajdują się przy tylnej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa. Leżą na wysokości od ostatniego kręgu piersiowego, do drugiego lędźwiowego. Do nerki wchodzą, poprzez wnękę nerki tętnica oraz nerwy, a opuszcza ją żyła. Miąższ nerki składa się z dwóch wyraźnych warstw. Warstwa zewnętrzna to kora nerki, a wewnętrzna to rdzeń nerki. Rdzeń nerki tworzy 5-18 piramid nerkowych. Wierzchołki tych piramid tworzą uwypuklenia, zwane brodawkami nerkowymi, przez które mocz przepływa do miedniczki nerkowej, od której odchodzi moczowód. Miedniczka nerkowa znajduje się w pobliżu wnęki nerki. Podstawową jednostką funkcjonalną nerki jest nefron. Nefron zbudowany jest z torebki Bowmana, która otacza kłębuszek naczyń krwionośnych oraz z odchodzącego od niej kanalika nerkowego. Kanalik nerkowy dzieli się na trzy odcinki: kanalik kręty pierwszego rzędu, pętlę Henlego i kanalik kręty drugiego rzędu. Nerki spełniają dwa rodzaje funkcji-wydalniczą i regulacyjną. Funkcja wydalnicza związana jest z produkcją moczu, wraz z którym wydaleniu podlegają końcowe produkty przemian metabolicznych, a także substancje obce dla organizmu. Dzięki regulacyjnej funkcji nerek zapewniony jest stały skład i objętość płynów ustrojowych, a ponadto nie dochodzi do wydalenia substancji niezbędnych dla organizmu, takich jak glukoza, czy aminokwasy.

Moczowody to parzyste przewody, którymi z nerek do pęcherza moczowego płynie mocz ostateczny. Ich długość wynosi około 30 centymetrów. Ich wnętrze wysłane jest błoną śluzową. Ścianę moczowodu budują mięśnie gładkie, których skurcz powoduje przepływ moczu.

Pęcherz moczowy ma postać elastycznego, mięśniowego worka. Jego pojemność sięga 700 ml. Zlokalizowany jest za spojeniem łonowym. Stanowi przejściowy zbiornik moczu ostatecznego. Jego wnętrze wysłane jest błoną śluzową. Ściany pęcherza zbudowane są z mięsni gładkich. Nacisk moczu na ścianki pęcherza jest sygnałem dla zwieracza do skurczu, który umożliwia wydalenie moczu. Zwieracz pęcherza położony jest u ujścia pęcherza do cewki moczowej.

Cewka moczowa jest przewodem wyprowadzającym mocz na zewnątrz ciała. U mężczyzn dodatkowo jest przewodem wyprowadzającym dla nasienia. Cewka moczowa kobiet ma długość około 4 centymetrów, a mężczyzn-17-20 centymetrów. Poniżej zwieracza pęcherza położony jest zwieracz cewki, którego skurcz podlega naszej woli.

Produkcja moczu jest procesem trójetapowym. Pierwszy etap to filtracja, która zachodzi w kłębuszkach nerkowych. Krew przepływająca przez kłębuszek nerkowy znajduje się pod dużym ciśnieniem, co sprawia, że ponad 10% osocza trafia do torebki Bowmana. Przesączeniu ulegają takie substancje jak glukoza, aminokwasy, jony sodowe, potasowe, chlorkowe i wodorowęglanowe oraz mocznik. Substancje te tworzą mocz pierwotny, który podlega resorpcji. Resorpcja to drugi etap w procesie produkcji moczu i zachodzi w kanalikach nerkowych. W kanalikach krętych pierwszego rzędu resorbowane jest około 65% moczu pierwotnego. Zwrotnemu wchłanianiu ulegają tutaj aminokwasy, witaminy, glukoza oraz wiele jonów. W pętli Henlego oraz kanalikach krętych drugiego rzędu ma miejsce dalsza resorpcja. W efekcie około 99% substancji składających się na mocz pierwotny wraca do krwiobiegu. Trzeci etap produkcji moczu polega na wydzielaniu pewnych substancji do moczu. Dotyczy to przede wszystkim jonów, a także niektórych leków. W efekcie powstaje mocz wtórny, który może zostać wydalony.

Często spotykanymi schorzeniami dotykającymi układ moczowy są ostre toksyczne zapalenie nerek i odmiedniczkowe zapalenie nerek. Przyczyną ostrego toksycznego zapalenia nerek jest niekorzystne oddziaływanie pewnych substancji chemicznych na miąższ nerki. Odmiedniczkowe zapalenie nerek spowodowane jest zakażeniem bakteryjnym dróg moczowych. Schorzenie to częściej dotyka kobiety, które mają krótszą cewkę moczową. Ponadto schorzeniu temu sprzyja ciążą, ponieważ wiąże się z nią często zaleganie moczu. Schorzeniem, na które mężczyźni zapadają dwukrotnie częściej, niż kobiety, jest kamica nerkowa. Kamica nerkowa polega na wytrącaniu się i tworzeniu złogów w drogach moczowych. Schorzeniu temu sprzyja zaleganie moczu i spożywanie małej ilości płynów. Najczęściej występującym, bakteryjnym stanem zapalnym, dotykającym układ moczowy jest zapalenie pęcherza. Zapalenie pęcherza przejawia się bólem, który towarzyszy oddawaniu moczu, pieczeniem oraz skąpą produkcją moczu. W moczu pojawiają się białe ciałka krwi i złuszczone nabłonki. Aby uniknąć chorób układu moczowego należy prowadzić higieniczny tryb życia i regularnie opróżniać pęcherz.

Skóra

Skóra to zewnętrzna powłoka, okrywająca nasze ciało. Spełnia ona szereg istotnych funkcji. Chroni nasze ciało przed szkodliwym wpływem zewnętrznych czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych, uczestniczy w termoregulacji oraz w gospodarce wodno-mineralnej ustroju. Ponadto w obrębie skóry znajduje się szereg receptorów zmysłowych. Na terenie skóry zachodzi synteza witaminy D. Skóra zbudowana jest z trzech warstw-naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej.

Najbardziej zewnętrzną warstwę skóry stanowi naskórek, będący barierą pomiędzy środowiskiem zewnętrznym, a głębiej położonymi tkankami. Naskórek składa się z kilku warstw. Najbardziej zewnętrznie położona jest warstwa zrogowaciała. Tworzą ją zrogowaciałe komórki, które stale się złuszczają. Poniżej warstwy zrogowaciałej położona jest warstwa podstawna. Komórki tworzące tę warstwę bezustannie się dzielą. Komórki, które powstają w głębszych warstwach wypychają ku górze znajdujące się powyżej, starsze komórki. W miarę zbliżania się do powierzchni skóry, komórki dojrzewają. Naskórek nie jest ukrwiony, więc aktywność metaboliczna budujących go komórek stopniowo maleje. W trakcie przemieszczania się ku górze komórki naskórka obumierają, a następnie ulegają złuszczeniu. Złuszczone komórki zastępowane są nowymi.

Skóra właściwa leży poniżej naskórka. Skórę właściwą tworzy tkanka łączna zwarta, zbudowana z licznych włókien kolagenowych. Dzięki temu skóra właściwa jest strukturą bardzo wytrzymałą, a jednocześnie giętką i sprężystą. Warstwa skóry właściwej ma grubość 1-3 milimetrów. W obrębie skóry właściwej znajdują się liczne naczynia krwionośne oraz nerwy. W skórze właściwej znajduje się zasadnicza część gruczołów potowych. Ponadto dochodzą tu torebki włosowe. W obrębie skóry właściwej znajdują się narządy zmysłu dotyku.

Poniżej skóry właściwej znajduje się tkanka podskórna, utworzonej z tkanki łącznej wiotkiej oraz tkanki tłuszczowej. Tkanka łączna tłuszczowa stanowi warstwę termoizolacyjną. Funkcją tkanki podskórnej jest łączenie skóry z głębiej położonymi tkankami, takimi jak kości i mięsnie.

Wytworami skóry są gruczoły, włosy i paznokcie. Włosy są wytworem naskórka. Zbudowane są z martwej substancji, bogatej w keratynę. Dolna część włosa zanurzona jest w skórze właściwej. Jest ona rozszerzona. Otacza ją torebka, do której uchodzą gruczoły łojowe. Część włosa, która wystaje ponad skórę nosi nazwę trzonu włosa. Część włosa, która jest zanurzona w skórze to korzeń włosa. Paznokcie są płaskimi osłonami rogowymi, pokrywającymi opuszki palców. Opuszka pozbawiona paznokcia ma mniejszą wrażliwość na dotyk. W skórze występują dwa rodzaje gruczołów-gruczoły łojowe i potowe. Gruczoły łojowe mają budowę pęcherzykowatą. Powstają z nabłonka pochewek włosowych. Wydzieliną gruczołów łojowych jest łój, będący mieszaniną tłuszczów, wosków i węglowodanów. Łój wydzielany jest albo do mieszka włosa, albo bezpośrednio na powierzchnię skóry. Łój czyni skórę mniej higroskopijną, a także konserwuje włosy. Odgrywa ponadto rolę w obronie przeciw ustrojami. Gruczoły potowe powstają z nabłonka. Mają postać długich, nierozgałęzionych cewek. Zlokalizowane są w skórze właściwej. Ich wydzielina, którą jest pot, uchodzi albo do mieszków włosowych, albo bezpośrednio na powierzchnię skóry. Wydzielanie potu chroni organizm przed przegrzaniem.

Higiena skóry polega na dokładnym i regularnym myciu całego ciała, pobudzaniu krążenia za pomocą stosowanych naprzemiennie zimnych i ciepłych natrysków, unikaniu ucisku oraz nadmiernego przechłodzenia i przegrzania. Skóra powinna mieć ponadto swobodny kontakt ze świeżym powietrzem.

Do często występujących chorób skórnych należy między innymi ropne zapalenie skóry. Jest ono wywoływane przez bakterie należące do gronkowców i paciorkowców. Powszechnie występują ponadto grzybice, łupież oraz łuszczyca, której przyczyna jest, jak dotąd, nieokreślona. Do chorób alergicznych skóry należą między innymi wypryski oraz pokrzywki. Wielu ludzi dotykają takie dolegliwości jak trądzik, zaskórniaki oraz czopy łojowo-rogowe. Skóra może być ponadto zaatakowana przez nowotwór. Często występującymi pasożytami skóry są wesz ludzka i świerzbowiec.