Równikowy klimat stwarza roślinom warunki idealne do rozwoju. Jedynie w tej strefie nie występują pory roku. Ze względu na intensywne parowanie naturalnych wodnych zbiorników, lasów i bagien powietrze stanowi wilgotny ośrodek. Temperatury średnie powietrza zebrane z wszystkich miesięcy niemal są jednakowe.

W południe panujący upał staje się w tym miejscu nie do zniesienia. Niebo ciemnieje, deszcz w powietrzu wisi. Po godzinie 15 niebo zaczynają przecinać pierwsze błyskawice, po tym niebawem rozpoczyna się ulewa tropikalna. Po upływie osiemnastej godziny zmrok zapada i robi się niezwykle szybko zupełnie ciemno.

Bujna roślinność równikowych lasów wilgotnych nie jest związana żyznymi glebami. W równikowym lesie obumarłe szczątki rozkładają się szybko i wchłaniane są poprzez korzenie roślin. W tejże strefie drzewa zwykle tworzą trzy poziomy:

  1. poziom najwyższy tworzą olbrzymy pojedyncze, które osiągają około 60 m wysokości,
  2. drugi poziom stanowią średnie drzewa, których korony osiągają w przybliżeniu 20-40 m,
  3. poziom najniższy tworzony jest przez drzewa młode mające wysokość kilku metrów. Jako drzewa z ograniczonym dostępem światła nie są w stanie urosnąć oraz osiągnąć wysokości pełnej.

Gdy po upadku drzewa starego dotrze do takich drzew światło, to jedno z nich posiada szansę by wyprzedzić swych konkurentów oraz zająć miejsce tego, który zginął.

Pnie drzew stanowią wysmukłe struktury, ich korony małe są z reguły, choć ulistnione gęsto. Liście posiadają śliniącą, gładką powierzchnię, są zakończone spiczasto a to ułatwia spływanie po nich wody. Między drzewami obecne są rosnące dziko bambusy i banany. Występuje wiele cieniolubnych paproci, często osiągających wysokość kilku metrów.

W równikowym lesie żyje wiele zwierząt, naziemnych oraz nadrzewnych, rozmnażających się niemal w ciągu całego roku. Bogactwo ich jest zadziwiające wręcz. Pośród nich są goryle, motyle o wielkości żaby i ptaka, które mają możliwość wydzielania trucizny przez skórę. Najliczniejszą grupą pośród zwierząt, które żyją w lesie równikowym wilgotnym są owady w tym np. termity. Bytują one w formie "społeczeństw", podobnie jak w przypadku mrówek. Miejscem, gdzie budują gniazda (zwane termitierami) jest ziemia, pnie albo gałęzie drzew. Pięknie ubarwioną i bardzo liczną grupę owadów stanowią motyle. W różnych warstwach lasu może żerować wiele drapieżników, które należą do bezkręgowców, w tym skorpiony, modliszki, pająki. Z dużych ssaków drapieżnych wymienić należy lamparta i jaguara. Charakterystyczne najbardziej dla lasu równikowego wilgotnego są zwierzęta, które żyją w strefie drzew. Wśród nich najliczniejsze są małpy. Ich pożywieniem są kwiaty, młode pędy, owoce. Małpiatki i małpy żyją stadnie, prowadzą tryb życia nadrzewny. Mają gęstą, lecz krótką sierść.

Goryle to największe czterokształtne małpy, które wykazują się przystosowawczymi cechami do trybu nadziemnego życia w gęstwinach lasu. Kształtem ciała i jego budową przypominają człowieka. Stadnie żyją. Samce na ziemi sypiają, młode z kolei na gałęziach drzew z samicami. Samce goryli dorosłe są przywódcami całego stada, pilnują młodych w czasie snu i odżywiania. W przypadku zagrożenia ryczą oraz uderzają się pięściami w klatkę piersiową.

W równikowym lesie zadziwia bogactwo ubarwionych pięknie ptaków, w tym papug, których dzioby silnie są zakrzywione a przy rozłupywaniu opornych łupin nasion funkcjonują jako kleszcze. Z gadów natomiast w strefie drzew żyją kameleony, węże i gekony. W równikowym lesie poza tym żyj wiele drobnych ssaków, które należą do gryzoni, w tym np. szczury, wiewiórki, myszy. Cecha wspólna gryzoni to rosnące stale siekacze oraz brak kłów. Większa część gryzoni to organizmy roślinożerna, nieliczne tylko są wszystkożerne.

W równikowych lasach żyją ludzie w rozproszeniu, zajmujący się przede wszystkim zbieractwem i myślistwem. W strefie tej kolonizatorzy hiszpańscy tworzyli pierwsze plantacje. Dla nich niewolnicy uprawiali rośliny, których uprawa była niemożliwa w Europie: kawę, przyprawy, trzcinę cukrową. W wieku XX w równikowej strefie nowoczesne plantacyjne rolnictwo rozwijało się. W Azji występują plantacje kauczukowca. Kraje położone w równikowej strefie są źródłem np. ananasów, bananów, orzechów kokosowych, herbaty, kawy, przyprawy (pieprz, goździki, wanilię, cynamon). Docierają one przede wszystkim na północno amerykański i europejski rynek. Istotne gospodarcze znaczeni wykazują plantacje cukrowej trzciny. Ona służy do wytwarzania cukru, lecz również paliwa (etylowego alkoholu, zastępującego benzynę).

Dla licznych krajów usytuowanych w strefie tego typu istotne źródło dochodów stanowi wykorzystanie leśnych zasobów. Heban, palisander, mahoń oraz inne gatunki egzotyczne drewna są poszukiwane w świece i cenione. Równikowe lasy eksploatuje się w inny sposób niż europejskie lasy. Ponieważ drzewostan jest drzewostanem wielogatunkowym, na obszarze jednego hektara znaleźć można kilka najwyżej drzew gatunku poszukiwanego. Aby wyciąć pojedyncze drzewo, często niszczy się liczne hektary lasu. Strefa równikowych lasów obejmuje 9 % powierzchni lądów. Kiedyś prawie cały teren był pokryty przez lasy. W wieku XX powierzchnia równikowych lasów wilgotnych podlegała w szybkim tempie redukcji. Podstawowa przyczyn to rozwój rolnictwa: tworzy się nowe plantacje i uprawne pola, które wyżywić muszą coraz większą liczbę ludzi. Obecnie równikowe lasy obejmują połowę zaledwie swojej powierzchni pierwotnej. Ich miejsce zajmują stopniowo rolnicze krajobrazy i krzaczasta (tzw. busz) i trawiasta roślinność. Postępujące zniszczenia wywołuje produkcja drewna skierowana na eksport. Również wydobycie mineralnych surowców wyrządza szkody, np. naftowej ropy w Nigerii, rud złota w Nowej Gwinei i żelaza w Brazylii. Równikowe lasy wytwarzają ogromne ilości tlenu. Tym sposobem równikowe lasy mają wpływ na klimat międzyzwrotnikowej strefy, również na klimat terenów całej ziemskiej kuli. O ile niszczenie ich nie będzie zahamowane, grożą światu zmiany klimatu niekorzystne, a zwłaszcza susze, które nawiedzą również umiarkowaną strefę.