Komórka to podstawowa jednostka strukturalna budująca wszystkie organizmy żywe. Komórki mają zdolność zarówno do wzrostu, odżywiania, oddychania czy rozmnażania. Wielkość i kształt jest bardzo zróżnicowany. Wszystkie komórki składają się z dwóch podstawowych elementów: protoplastu i błony komórkowej.

A. Błona komórkowa: struktura, której funkcja polega na otaczaniu całej komórki oraz struktur zatopionych w cytoplazmie. Błony komórkowe biorą udział w transporcie substancji we wnętrzu komórki jak i pomiędzy komórkami.

Zbudowana jest a dwóch warstw lipidów i białek. Lipidy jednej warstwy stykają się z lipidami warstwy drugiej częściami hydrofobowymi, zaś na zewnątrz skierowane są warstwy hydrofilowe. Białka wchodzące w skład błony mogą być położone na powierzchni błon- białka peryferyczne lub przechodzą na wylot przez błonę -białka integralne np. białka budujące kanały białkowe.

B. Protoplast: żywa część komórki zbudowana z licznych struktur min.: cytoplazmy, jądra komórkowego, mitochondriów, plastydów, Aparatów Golgiego, wodniczek i innych.

Cytoplazma- jest głównym elementem budującym protoplast. Ma postać lepkiej, elastycznej ciągliwej , galaretowatej substancji, która ciągle jest w ruchu. Cytoplazma wykonuje 3 rodzaje ruchów: rotacyjny, pulsacyjny, cyrkulacyjny. Cytoplazmę budują : woda (80-90%), tłuszcze (1-2%) oraz białka (7-10%). W cytoplazmie zatopione są włókniste, białkowe struktury: mikrotubule (zbudowane z tubuliny ( białko), pełnią znaczącą rolę przy podziałach komórkowych) oraz mikrofilamenty ( kurczliwe elementy budujące na mięśnie).

Retikulum endoplazmatyczne- błoniasty system kanalików, banieczek uczestniczących w transporcie. Wyróżniamy retikulum szorstkie( posiada na swojej powierzchni rybosomy) i gładkie (bez rybosomów).

Aparat Golgiego- błoniaste, spłaszczone struktury położone jedna na drugiej. Pełni funkcje wydzielnicze i przebudowujące.

Centriole- białkowe struktury biorące udział w podziałach jądrowych.

Lizosomy - pęcherzyki wypełnione enzymami, które biorą udział w trawieniu wewnątrzkomórkowym

Rybosomy- twory ziarniste , złożone z RNA oraz białek. Ich funkcja wiąże się z syntezą białek.

Chloroplasty- dwubłonowe struktury , zawierające barwniki (chlorofil), miejsce procesu fotosyntezy.

Mitochondria -otoczone podwójną błoną pęcherzyki, gdzie wewnętrzna jest silnie pofałdowana i tworzy grzebień, wnętrze wypełnia substancja zawierająca rybosomy- matrix. Centrum energetyczne komórki- w nim zachodzi oddychanie wewnątrzkomórkowe.

Jądro komórkowe- zwykle o kształcie kulistym, otoczone podwójną błoną w której znajdują się pory. Wnętrze wypełnia sok jądrowy, w którym jest zanurzone jąderko i nici chromatyny( zbudowana min. z DNA ). Jest centrum informacyjnym komórki- warunkuje wzrost, metabolizm i podziały, a także gromadzi i przechowuje dane o cechach określonych dla organizmu. W komórce zwykle jest jedno jądro, jednak występują organizmy mające wiele jąder w komórkach- komórczaki, lub też nie posiadające ich wcale.

Wyróżniamy dwa rodzaje podziałów jądra :

-mitoza- podział jądra i cytoplazmy. Powstają komórki potomne, które mają jądra o takiej samej liczbie chromosomów co komórka macierzysta. Proces ten zachodzi we wszystkich komórkach somatycznych i prowadzi do zwiększenia liczby komórek.

-mejoza- podział redukcyjny jądra. Podczas tego procesu powstają 4 komórki potomne, zawierające zredukowaną liczbę chromosomów w stosunku do komórki macierzystej. Mejoza zachodzi w komórkach rozrodczych, przy tworzeniu gamet.

2.Wirusy.

Wirusy to białkowo- nukleinowe kompleksy. Kwas nukleinowy wirusa po wniknięciu w obręb komórki, włącza się w jądro i zmienia procesy w niej zachodzące. Dojrzała wirusowa cząstka - winion, zbudowana jest a kapsydu ( otoczka białkowa, składająca się z dużej liczby podobnych podjednostek) wewnątrz którego znajduje się RNA . ze względu na kształt kapsydu możemy wyróżnić np. bryłowe, złożone czy o cylindrycznej budowie. Jeżeli popatrzymy na rodzaj atakowanych komórek, wówczas wirusy możemy podzielić na zwierzęce, roślinne i bakteryjne. Większość wirusów nie posiada enzymów , nie zachodzą w nich reakcje metaboliczne, nie oddychają, nie rozmnażają się poza komórkami zainfekowanymi, nie odżywiają się poza komórką gospodarza- przez co należą do materii nieożywionej, natomiast po zainfekowaniu , poprzez metabolizm wykazują cech materii ożywionej- stąd stwierdzenie, że wirusy wykazują dualistyczną naturę.

3.Bakterie-ich budowa i życiowe funkcje.

Bakterie to drobnoustroje wolno żyjące, zbudowane z jednej komórki. Żyją w słodkich i słonych wodach, glebie, powietrzu. Cechą charakterystyczną wszystkich bakterii jest brak komórkowego jądra. DNA upakowane jest natomiast w nukleoid, nie oddzielony niczym od cytoplazmy. Według kształtu rozróżniamy kilka grup bakterii min: kuliste, przecinkowce, spiralne, cylindryczne. Bakterie mogą tworzyć też skupiska (paciorkowce). Do czynności życiowych bakterii należą: oddychanie tlenowe lub beztlenowe, odżywianie i rozmnażanie. Bakterie mogą odżywiać się w sposób cudzożywny i samożywny. Bakterie samożywne mają zdolność do wytwarzania związków organicznych z udziałem chlorofilu, energii świetlnej czy rozpadu wiązań chemicznych. Bakterie cudzożywne- potrafią syntetyzować związki organiczne z gotowych substancji. Należą do nich bakterie zwane saprobiontami ( rozkładające szczątki martwych zwierząt), oraz bakterie pasożytnicze (pobierają substancje z żywych organizmów). Bakterie mogą wywoływać choroby u człowieka : rzeżączkę, cholerę, czerwonkę. Powodują także gnicie jedzenia oraz uwalniają do atmosfery azot. Bakterie mają także pozytywną rolę w życiu człowieka, spulchniają glebę, włączają niektóre pierwiastki w obieg, są używane w farmaceutyce w czasie wytwarzania surowic, szczepionek, witamin i antybiotyków.

4. Grzyby.

Grzyby to złożona grupa organizmów w której możemy wyróżnić porosty, śluzowce i grzyby właściwe. Z kolei pośród grzybów właściwych możemy wydzielić trzy klasy: lęgniowce, workowce, sprzężniaki i podstawczaki. Grzyby należą do organizmów wchodzących w skład królestwa Eukariote- organizmów posiadających jądro komórkowe w komórkach. Do życia i wzrostu potrzebują wilgoci , odpowiedniej temperatury oraz występowania materii organicznej w środowisku. Do cech charakterystycznych wyróżniających grzyby od innych organizmów należą:

- cudzożywność-grzyby odżywiają się martwą organiczną materią. Grzyby takie nazywamy saprofitami np. muchomor. Inne gatunki grzybów mogą pobierać materię organiczną pochodzącą wprost od żywych organizmów, są to pasożyty np buławinka czerwona i rdza źdźbłowa. Odżywianie odbywa się zwykle przez wchłanianie substancji rozłożonych poza ciałem grzyba;

-nie p[osiadają plastydów, wiąże się to z ich cudzożywnością. Zabarwienie tych organizmów powstaje na wskutek występowania specyficznych barwników obecnych w wakuolach lub w ścianach komórek;

- chityna buduje ściany komórek grzybów, oprócz niej występuje celuloza;

- grzyby mogą oddychać beztlenowo lub tlenowo;

- wśród grzybów na podstawie ilości jąder w komórce możemy wyróżnić jednokomórkowce, wielokomórkowce i komórczaki;

- grzyby rozmnażają się na trzy sposoby : wegetatywnie, bezpłciowo i płciowo.

5.Porosty

Porosty to organizmy o charakterze plechowatym. Powstają w wyniku symbiotycznego połączenia glonów i grzybów ( symbioza to jeden z rodzajów współżycia dwóch organizmów, gdzie każdy ponosi korzyści z takiego stanu rzeczy ). Zarówno grzyb jak i glon mogą jednak żyć osobno, lecz tracą na tym. Grzyby dzięki życiu w symbiozie czerpią produkty fotosyntezy, natomiast glony pobierają od grzybów wodę z solami mineralnymi. Zatem grzyby chronią glony przed odwodnieniem. Struktura porostów jest wynikiem obecności chityny. Porosty to organizmy o małych wymaganiach życiowych, stąd też są pospolite w przyrodzie, jednakże są mało odporne na zanieczyszczenia. Porosty występują na murach, skałach, na śniegu, drzewach czy glebie. Spotkać je można zarówno w klimacie arktycznym jak i tropikalnym. Dzieje się tak ponieważ porosty są bardzo odporne na niską temperaturę ale i na suszę. Porosty mają zastosowanie w lecznictwie , szczególnie w schorzeniach układu pokarmowego.

6. Glony

Glony to plechowate organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Formy te nie wykształciły typowych tkanek i organów czyli łodygi, liści czy korzeni. Mogą żyć w wodzie z kałuż, na powierzchni murów, skał, śniegu czy w glebie. Glony mogą żyć jako organizm zbudowany z jednej komórki, mogą tworzyć kolonie lub struktury wielokomórkowe. Komórki ciała glonów - plechy, zawierają elementy typowe dla komórek roślinnych i są to:

- występowanie aparatu jądrowego ( jedno lub więcej jąder),

- obecność ściany komórkowej zawierającej celulozę;

- obecność plastydów , w szczególności zawierających chlorofil-chloroplastów (w plastydach mogą występować także. takie barwniki jak niebieska fikocyjanina czy czerwona fikoerytryna);

-materiałami o charakterze zapasowy jest skrobia i tłuszcze;

Pod względem sposobu odżywiania większość gatunków glonów to organizmy autotroficzne (występują także formy, które wiodą pasożytniczy lub saprofityczny tryb życia). Glony mogą oddychać tlenowo. Większość gatunków glonów jest przytwierdzona do podłoża, nieruchliwa lub też unoszona w wodzie. Glony rozmnażają się na trzy sposoby: bezpłciowo poprzez zarodniki , płciowo poprzez gamety oraz wegetatywnie

Glony mają duże znaczenie w przyrodzie ponieważ produkują organiczną materię, która jest pokarmem dla zwierząt wodnych, poza tym wzbogacają środowisko wodne w tlen. Glony mają duże znaczenie w samooczyszczeniu się wód. Glony żyjące w glebie wzbogacają to środowisko w próchnicę. Glony mogą mieć zastosowane w medycynie na przykład do produkcji witamin grupy B, antybiotyków, związków przeciwrobacznych i bakteriobójczych.

7. Plechowce

Plechowce to grzyby, glony oraz porosty.

Plechowce to organizmy, które przystosowały się głównie do środowiska wodnego( występują także w środowisku lądowym o dużej wilgotności ). Woda umożliwia im odpowiedni dostęp substancji pokarmowych oraz zabezpiecza ich przed wyschnięciem. Poza tym chroni ich ciała przed działaniem mechanicznych czynników.

Na lądzie rośliny napotkały inne warunki życia, przez to wykształciły się takie organy jak: łodyga, korzenie, liście. W związku grupę tę nazywa się organowcami, a należą do niej mszaki i paprotniki.

8. Mszaki

Gromada mszaki obejmuje dwie klasy : mchy właściwe i wątrobowce. Są to organizmy należące do organowców prymitywnych. Mszaki żyją w środowisku lądowym, bytują na ziemi, skałach oraz korze drzew. Niektóre mają zdolność życia w wodzie. Mszaki są bardzo odporne na niskie temperatury i niewielką ilość światła. Należą do organizmów wilgociolubnych. Najbardziej popularnym przedstawicielem mszaków jest płonnik. Do podłoża przyczepia się chwytnikami, służącymi mu także do pobierania soli mineralnych i wody z gleby. Morfologicznie możemy wyróżnić bezlistną strukturę oraz ulistnioną łodyżkę. Mech płonnik to organizm przystosowany do życia w środowisku lądowym. W budowie jego ciała wyróżniamy ryzoidy, łodyżkę oraz listki płaskie i często gęsto osadzone. W anatomii organów występuje każdy rodzaj tkanek: regulująca, okrywająca , wzmacniająca oraz regulująca.

9. Paprotniki.

Paprotniki podobnie do mszaków są rośliny zarodnikowymi, wchodzących w skład organowców. Paprotniki to organizmy cieniolubne oraz wilgociolubne. Do paprotników należą :paprocie, skrzypy i widłaki. Paprotniki bardzo dobrze zaadaptowały się do środowiska lądowego. Charakterystyczne cechy paprotników to :

-są trwałe wieloletnie rośliny;

-dominuje sporofit, który jest zróżnicowany na liście, łodygę oraz korzeń i jest samożywny

-liście paprotników posiadają zróżnicowaną budowę;

-gametofit organizmem krótkotrwały.

10.Porównanie paprotników i mszaków

Paprotniki i mszaki to organowce zarodnikowe czyli takie organizmy, które rozmnażają się poprzez zarodniki. Do organowców należą rośliny cienio- i wilgociolubne. Proces zapłodnienia płciowego odbywa zawsze się przy obecności wody. Gamety wytwarzane są w gametangiach. Żeńskie gametangium nazwane jest rodnią, natomiast męskie- plemnią. Mejoza zawsze przebiega w komórkach budujących tkanki znajdujące się w zarodniach.