miecz, szabla

Symbol męstwa, waleczności, potęgi, męskości, siły, śmierci.

Starożytność

Biblia

MIECZ - ATRYBUT WALECZNOŚCI: Z takim atrybutem był zawsze przedstawiany Boży wojownik - święty Michał Archanioł.

Średniowiecze

Dzieje Tristana i Izoldy

MIECZ - SYMBOL NIEWINNOŚCI: Król Marek, odkrywszy miejsce ukrycia się Tristana i Izoldy w lesie moreńskim, zastaje ich pogrążonych we śnie, przedzielonych nagim mieczem.

Legendy arturiańskie

MIECZ EXCALIBUR - MIECZ WSKAZUJĄCY KRÓLA: Excalibur - legendarny miecz wyjęty z głazu przez króla Artura. Każdy, kto go posiadał, był niezwyciężony. Artur złamał go w walce z Lancelotem, ale Pani z Jeziora złączyła kawałki ostrza. Kiedy Artur odpłynął do Avalonu, Excalibur powrócił do Pani z Jeziora, która będzie się nim opiekować do czasu, gdy znów będzie potrzebny.

Pieśń o Rolandzie

MIECZ - NIEODŁĄCZNY ATRYBUT RYCERZA: W Pieśni o Rolandzie każdy z rycerzy posiadał własny miecz, który wskazywał na jego stan, a także służył mu nieodłącznie w każdej walce z wrogiem. Każdy z mieczy, jakie posiadali bohaterowie poematu, nosił jakieś imię: miecz Rolanda zwał się Durendal. Roland do samego końca nie pozwolił odebrać sobie miecza. Durendal był bowiem: symbolem stanu rycerskiego, świętym orężem, w głowicy jego rękojeści został umieszczony ząb świętego Piotra (przypominał o konieczności obrony jedności kościoła), strzęp sukni Matki Boskiej (symbol cnoty i czystości), krew świętego Bazylego - twórcy reguły zakonnej (rycerz składając ślub upodabnia się do mnicha), włosy patrona Francji - świętego Dionizego (symbolizują ojczyznę), a także darem od Karola, wręczonym podczas ceremonii pasowania Rolanda na rycerza. Inne miecze to: Radosny - miecz Karola, Szacowny - Baliganta, Almas - arcybiskupa Turpina, Murglej - Ganelona, Hauteclaire - Oliwiera.

Barok

Cyd P. Corneille

MIECZ - SYMBOL ŚMIERCI: Roderyk miał walczyć w pojedynku ze swym rywalem Sanktym. Powodem starcia miała być ręka Chimeny. Idąc na pojedynek, Roderyk wypowiedział słowa: "Ja nie na pojedynek, ale pod miecz idę".

Oświecenie

Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta F. Karpiński

SZABLA - SYMBOL WALECZNOŚCI, DAWNEJ ŚWIETNOŚCI POLAKÓW: Podmiot liryczny wyraża pesymistyczne przekonanie, że pomyślne wiatry już Polakom nie powieją i składa u grobu króla "niezdatne w tej dobie: "Szablę, wesołość, nadzieję / I tę lutnię biedną!...".

Romantyzm

Pan Tadeusz A. Mickiewicz

SZABLA - TRADYCYJNA, TYPOWO POLSKA BROŃ SZLACHECKA: Nieodłącznym elementem stroju szlachcica była szabla. Służyła mu ona nie tylko jako ozdoba stroju, ale jako broń, którą posługiwał się podczas walki lub pojedynku. Najsłynniejszą szablą był Scyzoryk należący do Gerwazego. Bohater szczycił się swą bronią, która cieszyła się sławą "na każdym sejmie, targu i sejmiku". Szabla ta miała stać się również przedmiotem zemsty na zabójcy Stolnika.

Śmierć Pułkownika A. Mickiewicz

SZABLA - SYMBOL WALECZNOŚCI: Umierająca w ciszy leśnej, w chatce leśnika Emilia Plater każe położyć na łóżku obok siebie przedmioty, którymi posługiwała się podczas walk. Wśród nich znajduje się również szabla. Przedmiot ten nabiera w tym przypadku wymiaru sakralnego, jest świętością. Symbolizuje odwagę, waleczność, patriotyzm osoby nim się posługujacej.

Bema pamięci żałobny rapsod C. K. Norwid

MIECZ - SYMBOL PRZYNALEŻNOŚCI DO STANU RYCERSKIEGO: Pogrzeb generała Bema został przedstawiony na wzór średniowiecznego pogrzebu rycerza. Ciało zmarłego jest okryte metalowym pancerzem, w którego nagolennikach odbijają się iskry z pochodni. Przy boku generała przypięty jest miecz opleciony wawrzynem, którym nagradzano bohaterów starożytnych. W kondukcie podążają koń i sokół zmarłego - symbole stanu rycerskiego.

Kordian J. Słowacki

SZABLA ZAKRZYWIONA - SYMBOL NIEUDOLNOŚCI POLSKIEJ SZLACHTY W CZASIE WALKI, SYMBOL UPADKU POWSTANIA: W Przygotowaniu Słowacki dokonał oceny upadku powstania listopadowego, za którego winą obciążył jego nieudolnych przywódców. Rycerze polscy "noszą krzywe szable / Jako księżyc dwurożny, jako rogi diable; /I rękojeść tych kordów nie ma kształtu krzyża". Znaczy to, iż Polacy upoważnili Szatana do przejęcia władzy nad sobą dzięki anarchii i brakowi poszanowania prawa przez szlachtę.

Nie-Boska komedia Z. Krasiński

SZABLA - SYMBOL NIEUDOLNOŚCI I ZEPSUCIA POLSKIEJ SZLACHTY: Pankracy obraża symbole szlacheckie, krytykując tym samym stary porządek, w którym prym wiedzie polska arystokracja: "Szabla twoja - szkło, (...) Otóż mi stara szlachta - zawsze pewna swego - dumna, uporczywa, kwitnąca nadzieją, a bez grosza, bez oręża, bez żołnierzy".

SZABLA - SYMBOL ZWYCIĘSTWA: Pankracy w zakończeniu dramatu dostrzega Chrystusa, który objawia się jako tryumfator. Chrystus-mściciel wspiera się na szabli, koronę ma z piorunów, wzrokiem uśmierca każdego, kto na niego spojrzy.

Pozytywizm

Trylogia H. Sienkiewicz

SZABLA - TRADYCYJNA, TYPOWO POLSKA BROŃ SZLACHECKA: Szabla była nieodłącznym atrybutem szlachcica-Sarmaty. O tym, jak wielkie było przywiązanie Polaków do własnej broni świadczy postawa Rocha Kowalskiego, który swą szablę nazywał żoną, nieodłączną towarzyszką życia (Pani Kowalska w Potopie).

Literatura Współczesna

Władca Pierścieni J. R. R. Tolkien

MIECZ - CIĄGŁOŚĆ RODU WŁADCY, miecz - narzędzie walki ze złem: W powieści szczególną rolę odgrywa miecz Isildura, Narsil, który ten pozbawił Saurona Pieścienia Jedynego i tym samym zwyciężył go. Narsil został wtedy złamany, a jego szczątki na swoim dworze w Riwendell przechowywał Elrond, pół elf, pół człowiek. Miecz ten został przekuty dla potomka Isildura, Aragorna, i zyskał imię Andurila.