1. Sytuacja w Polsce po śmierci Józefa Stalina a. Bolesław Bierut powierzył urząd premiera Józefowi Cyrankiewiczowi b. uległ osłabieniu terror c. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) przemianowano na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW) d. zmiany w nastrojach społecznych – Adam Ważyk opublikował Poemat dla dorosłych, którego treść była sprzeczna z założeniami socrealizmu – aktywnie działało młodzieżowe pismo „Po Prostu” e. po śmierci Bolesława Bieruta w 1956 r. I sekretarzem PZPR został Edward Ochab 2. Podziały wewnętrzne w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) a. puławianie – opowiadali się za reformami, ale w ramach systemu socjalistycznego b. natolijczycy – opowiadali się za dotychczasowymi formami sprawowania władzy 3. Poznański Czerwiec 1956 r. a. w pierwszej połowie 1956 r. nastąpiło złagodzenie polityki władz – władze ogłosiły amnestię dla więźniów politycznych – cenzura uległa złagodzeniu – wśród Polaków rozpowszechniły się informacje o treści tzw. referatu Chruszczowa b. sytuacja ekonomiczna społeczeństwa nie poprawiła się w zadowalającym stopniu c. 28 VI 1956 r. robotnicy Zakładów Przemysłu Metalowego im. Hipolita Cegielskiego ogłosili strajk i przeprowadzili masową manifestację przed budynkiem Komitetu Wojewódzkiego PZPR d. w wyniku walk zginęło ok. 70 osób (wśród ofiar był 13-letni Romek Strzałkowski) 4. Polski Październik a. w październiku 1956 r. odbyło się VIII Plenum KC PZPR – funkcję I sekretarza KC PZPR powierzono Władysławowi Gomułce – wybór Gomułki zaakceptował Nikita Chruszczow, który osobiście przyleciał do Warszawy b. w pierwszym okresie rządów Gomułki nastąpiła poprawa sytuacji w kraju – uwalniano kolejnych więźniów politycznych i zrehabilitowano niesłuszni skazanych – władze zrezygnowały z przymusowej kolektywizacji – poprawie uległy stosunki z Kościołem – m. in. uwolniono prymasa Stefana Wyszyńskiego i innych duchownych – został zreformowany aparat bezpieczeństwa – utworzono Służbę Bezpieczeństwa (SB) – zmniejszono wpływy oficerów sowieckich w wojsku polskim m– władze umożliwiły powrót do ojczyzny Polaków, którzy dotąd przebywali w ZSRS c. już w 1947 r. Władysław Gomułka zahamował procesy demokratyzacyjne 1. Okres rządów Władysława Gomułki umownie nazywany jest „małą stabilizacją” a. wydarzenia w dziedzinie kultury: – dzięki wybitnym reżyserom (Andrzej Wajda, Andrzej Munk) sławę zyskała tzw. polska szkoła filmowa – silną pozycję zdobył tygodnik „Polityka” b. sytuacja bytowa ludności w okresie planu pięcioletniego (1956-1960) – poprawiło się zaopatrzenie ludności w towary pierwszej potrzeby – rozpoczęto produkcję samochodów marki Syrena i Fiat 125 c. wzrosła aktywność Polski na arenie międzynarodowej – w 1957 r. Adam Rapacki zgłosił plan strefy bezatomowej w Europie Środkowej, ale nie został przyjęty – w 1970 r. Polska podpisała z RFN układ graniczny – RFN uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej 2. Polityka państwa wobec Kościoła a. wrogość komunistycznych władz wobec Kościoła wynikała z – dążenia władz do wykluczenia religii z życia społecznego – dążenia do wychowania młodego pokolenia w duchu ateizmu – rywalizacji z prymasem Stefanem Wyszyńskim o wpływy w społeczeństwie b. Władysław Gomułka od 1958 r. zaczął zaostrzać politykę wobec Kościoła – zostały zlikwidowane lekcje religii w szkołach – władze utrudniały remonty kościołów i budowę nowych – kleryków powoływano do wojska, gdzie podlegali nachalnej indoktrynacji – urzędnikom, wojskowym i milicjantom zakazywano uczestniczenia w życiu religijnym c. władze komunistyczne z wrogością odniosły się do orędzia biskupów polskich z 1965 r. skierowanego do biskupów niemieckich ponieważ zawierały one słowa: „udzielamy przebaczenia i prosimy o nie” d. polem rywalizacji państwa z Kościołem stały się obchody Tysiąclecia Chrztu Polski (1966 r.) – Kościół zorganizował peregrynację kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – władze zorganizowały obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego 3. Początek opozycji a. pojawiły się nowe podziały w elitach władzy: – rewizjoniści – dążyli do ograniczonej liberalizacji życia publicznego – dogmatycy – starali się utrwalić dotychczasową politykę b. w 1964 r. grupa intelektualistów z inicjatywy Antoniego Słonimskiego ogłosiła tzw. List 34 c. za krytykę polityki PZPR do więzienia trafili: Jacek Kuroń i Karol Modzelewski d. tzw. komandosi (np. Adam Michnik) zakłócali posiedzenia partii i Związku Młodzieży Socjalistycznej 4. Wydarzenia marca 1968 r. a. zakaz dalszego wystawiania Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka wywoła rozruchy studenckie mb. władze wobec protestujących studentów użyły siły (8 III 1968 r.) c. władze skorzystały z okazji i zmusiły do emigracji kilkanaście tys. obywateli pochodzenia żydowskiego 5. Protesty robotnicze w grudniu 1970 r. a. protesty były spowodowane niespodziewaną podwyżką cen na żywność b. głównym ośrodkiem protestów robotniczych była Stocznia Gdańska im. Lenina c. 15 XII 1970 r. władze przeciw protestującym robotnikom użyły broni d. 17 XII wojsko otworzyło ogień do ludzi idących do pracy (czarny czwartek) c. w wydarzeniach grudniowych (14-21 XII) na Wybrzeżu łącznie zginęło 45, a rany odniosło aż 1165 osób 6. Zmiany w polskich władzach a. ze stanowiska I sekretarza KC PZPR został odsunięty Władysław Gomułka, a Józef Cyrankiewicz ze stanowiska premiera b. nowym I sekretarzem KC PZPR został Edward Gierek