Czarnoksiężnik z Archipelagu

Streszczenie szczegółowe

Wojownicy we mgle

Akcja powieści rozgrywa się na wyspie Gont – samotnej górze, która wznosi się nad Morzem Północno–Wschodnim. Wyspa ta słynęła z czarnoksiężników. Jednym z najbardziej znanych był Krogulec, zwany Władcą Smoków i Arcymagiem. O życiu jego opowiadają „Czyny Geda” oraz liczne pieśni. Narrator informuje jednak, że akcja powieści rozpoczyna się, gdy „nie narodziła się jeszcze jego sława, a pieśni nie zostały ułożone”. Przyszły czarnoksiężnik Ged przyszedł na świat we wsi Dziesięć Olch na wspomnianej już wyspie Gont. Zanim nadano mu dorosłe imię, nazywano go Duny. Matka chłopca umarła, kiedy ten miał rok. Bohater został pod opieką ojca–kowala oraz ciotki (siostry matki). Duny chadzał jednak własnymi drogami. Oddalając się od domu, błąkał się po lasach i górach. Kiedy był już na tyle duży, by pomagać ojcu, pracował w kuźni, lecz za tym nie przepadał. Pewnego razu, gdy chłopiec miał już siedem lat, przysłuchiwał się, jak jego ciotka nawołuje kozę. Szybko nauczył się tego wierszyka i przetestował go na zwierzęciu. Udało się, koza przyszła. Widząc, jaki Duny jest pojętny, kobieta obiecała jeszcze wiele nauczyć siostrzeńca, między innymi prawdziwego imienia sokoła. Dzięki temu ptak przylatywał na jego wezwanie. Duny nauczył się również tzw. Prawdziwej Mowy (w innym tłumaczeniu: Pradawna Mowa). Tymczasem piraci, zwani Kargami, grabili okoliczne wsie. Wyspa Gont długo była niszczona i plądrowania. Większość mieszkańców Dziesięciu Olch ukryła się w jaskini, lecz kilka osób, w tym ojciec Duny’ego nie zamierzał porzucić swojego dobytku. Zapadła noc, lecz chłopiec, zamiast spać, czarował. Nazajutrz, nic nie było widać z powodu gęstej mgły. Piraci, którzy splądrowali wioskę, zaczęli tracić orientację. Wykorzystali to mieszkańcy wioski, wypędzając łupieżców. Działania Duny’ego osłabiły go jednak, co skutkowało chorobą chłopca. Podczas rekonwalescencji bohatera, Dziesięć Olch odwiedził mag Ogion Milczący. Po tym, jak chłopiec doszedł do siebie, odbyła się uroczystość nadania imienia Ged. Od tej chwili Ogion uczy Geda. Nowe imię Ged oznaczało, że bohater stał się dorosły. Odtąd miał się posługiwać już tylko imieniem Ged.

Cień

Ged chciał, by mag Ogion nauczył go wielkiej magii. Tymczasem bohaterowie wędrowali, a mag pokazywał swojemu uczniowi najróżniejsze rośliny, przekazując, by był pokorny i cierpliwy. Choć Ged marzył o tym, by jak najszybciej zostać wielkim magiem, słuchał swego mistrza. Pierwszym przystankiem adepta magii był dom Ogiona Milczącego w miasteczku Re Alb. To tutaj adept Ged uczył się kaligrafować i odczytywać runy. Bez tych umiejętności nie mógłby uprawiać czarów. Bohater doskonalił również umiejętność przywoływania zwierząt. Szczególnie upodobał sobie dzikie, drapieżne ptactwo, zyskując przezwisko Krogulec. Pewnego razu Ged spotkał córkę władcy Re Alb. Dziewczyna była ciekawa, czy młodzieniec potrafi swoją magią przyzywać duchy zmarłych. Bohater odparł, że gdyby chciał, zrobiłby to, choć były to tylko przechwałki. Bohaterowie wydawało się jednak, że dziewczyna z niego drwi. Kiedy na dodatek zapytała, czy potrafi zmieniać kształt, czuł, że się skompromitował. Córka władcy uznała go bowiem za młokosa. Od tej pory Ged szukał w księgach swego mistrza zaklęcia pozwalającego zmienić kształt. Zamiast tego natrafił na takie, które pozwalało przyzywać duchy zmarłych. Gdy zaczął je wypowiadać, poczuł lodowaty chłód. Zaczął bać się jeszcze bardziej, gdy ujrzał bezkształtny Cień, który zaczął się do niego zbliżać. Scenę tę przerwał mag Ogion. Promieniejący światłem mag przegonił bowiem upiorny Cień. Ogion zwrócił uczniowi uwagę, że zanim rzuci się jakiś czar, należy wiedzieć, że może on służyć dobru lub złu. Tak oto Ged spotkał Cień po raz pierwszy. Dalszy etap edukacji Geda miał odbywać się w szkole magów na wyspie Roke. Ged popłynął statkiem. Pomimo burzy udało się to, ale marynarze nie byli zadowoleni, że mają na statku młodego maga, który nie panuje nad żywiołami.

Szkoła Czarnoksiężników

Geda przyjął do Szkoły Czarnoksiężników arcymag Nemmerl. Uczeń od razu obdarzył go ogromnym zaufaniem. Przewodnikami po szkole magów byli dla nowicjusza dwaj uczniowie – zarozumiały szlachcic Jasper oraz ciemnoskóry Vetch. Ged postanowił, że nie da się sprowokować, kiedy Jasper zaczął prezentować swoje umiejętności. Większość czasu Ged spędził na nauce, by jak najszybciej zostać wielkim czarnoksiężnikiem. Bohater znalazł przyjaciela w czarnoskórym uczniu, ale Jasper, z niewiadomych przyczyn, był do niego wrogo nastawiony. Pewnego dnia Ged zwany Krogulcem usłyszał o elfiej księżniczce Elfarran, której uroda była tak wielka, że z jej powodu toczyły się wojny.

Uwolniony Cień

W piętnastym roku życia Ged uczył się i marzył, by zostać wielkim magiem. Rywalizacja pomiędzy Jasperem a głównym bohaterem przybrała na siłę. Pewnego razu ten drugi wyzwał Geda na pojedynek. Piętnastolatek miał zaklęciem przywołać ducha zmarłej osoby. Ged postanowił przywołać Elfarran, ale zamiast niej pojawił się mroczny Cień. Straszliwa istota zaatakowała Geda. Ucznia ocalił swoją magią arcymag Nemmerle, poświęcając własne życie. Tak oto Ged spotkał Cień po raz drugi. Na miejsce zabitego arcymaga powołano Genschera. Nowy arcymag ostrzegł Geda, że odtąd Cień już zawsze będzie na jego tropie. Mrocznego potwora przywołała nie tylko magia, lecz przede wszystkim duma i pycha piętnastolatka. Pewnego dnia Ged będzie musiał stawić mu czoło i zwyciężyć. Wkrótce przyjaciel Geda, Vetch wrócił do domu. Przed wyjazdem zdradził mu swoje prawdziwe imię – Estarriol i powiedział, że gdy będzie w potrzebie, ma go wezwać. Jeszcze trzy lata Ged uczył się w szkole magii. W osiemnastym roku życia Ged uzyskał tytuł czarownika.

Smok z wyspy Pendor

Świeżo upieczony czarnoksiężnik Ged zamieszkał w Low Torning na krańcu Archipelagu. Nieopodal, na wyspie Pendor mieszkało stado – smok z młodymi. Mieszkańcy Low Torning poprosili więc o to, by z Roke, przysłano czarnoksiężnika. Ged postanowił przyjąć tę posadę, choć musiał żyć w skromnych warunkach. Bohater znalazł w Low Torning wiernego druha, budowniczego łodzi o imieniu Pechvarry. Pewnego razu dziecko mężczyzny ciężko zachorowało. Następnego dnia Ged próbował uratować umierającego chłopca, więc podążył za jego duszą. Wtedy Ged spotkał Cień po raz trzeci. Czarnoksiężnik z archipelagu przegonił zjawę, dzięki temu, że bala się ona światła. Po tym spotkaniu Ged podupadł na zdrowiu. Zdał sobie sprawę, że Cień za nim podąża. Następnego dnia Ged postanowił wyjechać z gminy Low Torning. Zanim to uczynił, Ged chciał jednak rozprawić się ze Starym Smokiem i dziesięciorgiem jego młodych. Ostatecznie bohater zabił pięć małych smoków. Zanim Ged zmusił Starego Smoka do negocjacji. Potwór obiecał mu nawet, że wyjawi mu prawdziwe imię cienia, ale Ged odmówił. Za to wypowiedział prawdziwe imię smoka – Yevaud. Tym samym Stary Smok musiał obiecać, że już nigdy nie będzie polował na terenach zamieszkałych przez ludzi.

Ścigany

Ged chciał wrócić do Rote, ale uniemożliwił mu to magiczny wiat, który chroni to miejsce przed złem. Zatrzymał się więc u brzegów wyspy Serd, na której czuł się obco. Miał wrażenie, że Cień go nie opuszcza. Na Havnor Ged spotkał arcymaga, który poradził mu, by udał się na Osskil. Tylko tam, znajdzie bowiem coś, co pomoże mu pokonać Cień. Następnego dnia Ged wyruszył w drogę. Na statku jeden z marynarzy, Skiorh zaoferował mu pomoc. Czarnoksiężnik Ged zdziwił się, że człowiek ten zwraca się do niego po imieniu, choć nigdy mu go nie wyznał. Okazało się, że Skiorh to tak naprawdę ciało, którym zawładnął Cień, czyli tzw. Gebbeth (w innym tłumaczeniu: Ebbeth). Ged zwany Krogulcem schronił się przed nim w budynku na wzgórzu, lecz zamykając ramę, zemdlał.

Lot sokoła

Kiedy Ged odzyskał przytomność, zobaczył Serret, właścicielkę dworu. Kobieta ugościła go, ale nie narzucała się. Czarnoksiężnik spędził na dworze mnóstwo czasu, unikając towarzystwa. Pewnego dnia i jej mąż zaprezentowali gościowi kamień Terrenon. Można było z niego odczytać przeszłość i przyszłość. Ged jednak nie zamierzał go użyć. Tymczasem Serret miała swoje plany. Zamierzała zatrzymać Geda u siebie i razem z nim władać wyspą. Okazało się, że pani dworu to w rzeczywistości córka władcy Re Albi, którą bohater poznał jako chłopiec i która z niego zadrwiła. Kobieta nie używała jednak prawdziwego imienia. Kiedy prawda wyszła na jaw, mąż kobiety postanowił zabić maga. Gad musiał więc uciekać przed potworem, którego nasłał na niego małżonek pani dworu. Ged uciekł. Zmienił się w sokoła. Wzbił się w powietrze, kierując się w stronę Re Albi. Po przemianie w drapieżnego ptaka Ged zapomniał o swoim ludzkim życiu, pamiętając jedyni, dokąd ma lecieć. Bohater był wyczerpany i w takim stanie znalazł go Ogion Milczący, który przywrócił dawnemu uczniowi ludzką postać. Ged opowiedział mistrzowi o wszystkim, co się stało. Ogion wyjaśnił mu, że wszystko ma swoje imię, również Cień, więc to nieprawda, że ta mara jest go pozbawiona. Doświadczony mag poradził Gedowi, by zmierzył się z cieniem, zanim przed nim uciekać. Nazajutrz młody czarnoksiężnik wyruszył w drogę. Teraz bohater wiedział, że musi poznać jego prawdziwe imię. Ged wiedziała, że imię cienia nie znajduje się w księgach jego mistrza.

Pościg

Od tego czasu Ged szukał Cienia. Bohater postanowił, że zmierzy się z nim na morzu. O mały włos, by się to mu udało, gdyby ogromna fala nie zniszczyła łodzi maga. Gad został wyrzucony przez morze na niewielką wysepkę, zamieszkałą przez dwoje starszych ludzi, którzy byli nieufni wobec rozbitka. Pozwolili mu jednak przenocować. Kiedy Ged popłynął dalej, po kilku dniach Cień pojawił się w jego łodzi ponownie. Za każdym razem płoszyło go jednak światło. Czarnoksiężnik zacumował tymczasem na wyspie zwanej Dłońmi. Zatrzymał się tam w jednej z wiosek.

Iffish

 Ged odbudowywał łódź i leczył swoją magią mieszkańców wioski. Zanim mag wyjechał, dowiedział się od lokalnego czarownika, że w wiosce pojawiła się istota, która nie rzuca cienia. Bohater domyślił się, że to Cień podąża jego śladem. Czarnoksiężnik płynął w kierunku wyspy Iffish, gdzie mieszkał Vetch, szkolny przyjaciel Geda. Bohater opowiedział mu o wszystkim. Vetch, tak bardzo się przejął, że postanowił towarzyszyć Gedowi w dalszej podróży, porzucając swoje stanowisko (był głównym magiem wyspy). Tym sposobem Ged wyruszył razem ze swoim przyjacielem.

Morze Otwarte

Gad chciał spotkać Cień. Bohaterowie płynęli pomiędzy różnymi wyspami archipelagu, aż dotarli do ostatniej z nich. Dalej rozciągało się już tylko Morze Otwarte. Kiedy morze się skończyło, Czarnoksiężnik stanął na brzegu. Ged zmusił Cień, by się pokazał. Mara wciąż zmieniała jednak wygląd, przybierając postać różnych osób, znanych czarnoksiężnikowi. Wokół panował mrok. Jasnym punktem była tylko laska Geda, która jaśniała niesamowitym blaskiem. W pewnym momencie bohater pojął, że Cień to mroczna część jego natury. Zawołał więc do niego własnym imieniem – Ged. To spowodowało, że Cień i on stali się jednością. Teraz Ged był wolny. Jakiś czas potem Ged powrócił razem z Vetchem na jego rodzinną wyspę – Iffish.

Plan wydarzeń

1. Duny spędza dzieciństwo na wyspie Gont.
2. Ciotka chłopca odkrywa jego niezwykłe zdolności.
3. Kargowie zostają pokonani dzięki Duny’emu.
4. Bohater otrzymuje dorosłe, prawdziwe imię Ged.
5. Ogion uczy Geda.
6. Ged próbuje przyzywać duchy zmarłych.
7. Po raz pierwszy pojawi się Cień.
8. Ogion Milczący przegania Cień.
9. Ged uczy się w szkole na Roke.
10. Ged po raz kolejny przywołuje duchy.
11. Zjawia się Cień.
12. Arcymag Nemmerl poświęcił życie, by przegonić Cień.
13. Vetche zaprzyjaźnia się z Gedem
14. Ged zostaje czarnoksiężnikiem i wyjeżdża z Roke.
15. Ged próbuje uratować umierającego chłopca.
16. Pojawia się Cień.
17. Ged wyjawia prawdziwe imię smoka (Yevaud) i pokonuje go.
18. Ged spotyka arcymaga i słucha jego rady.
19. Czarnoksiężnik Ged spotyka Gebbeth.
20. Ged znajduje schronienie u Serret i jej męża.
21. Ged ucieka pod postacią sokoła.
22. Mag Ogion odnajduje Geda.
23. Czarnoksiężnik Ged chce spotkać Cień.
24. Ged spotyka się z Vatchem na wyspie Iffish.
25. Ged dowiaduje się, że Vatch to główny mag wyspy.
26. Bohaterowie płyną pomiędzy różnymi wyspami archipelagu na spotkanie z cieniem.
27. Bohater odkrywa, że prawdziwe imię Cienia to Ged.
28. Vetch zabiera przyjaciela na swoją rodzinną wyspę.

Charakterystyka bohaterów

Ged zwany Krogulcem – główny bohater, tytułowy czarnoksiężnik z Archipelagu; jako dziecko nazywano go Duny; „Jego ojciec był kowalem, matka zmarła, gdy był jeszcze niemowlęciem. Duny rósł dziko jak wybujałe ziele – wysoki, zapalczywy chłopak, krzykliwy, hardy i pełen gniewu. Wraz z gromadką innych wiejskich dzieci pasał kozy na spadzistych łąkach ponad rzecznymi źródłami; a gdy był już wystarczająco silny, aby poruszać miechami kowalskimi, ojciec zatrudnił go jako pomocnika w kuźni”; kiedy ma trzynaście lat otrzymuje dorosłe, prawdziwe imię Ged; ciotka dostrzega jego zdolności i uczy chłopca Pradawnej Mowy; to on ratuje wioskę przed piratami; kiedy w dniu trzynastych urodzin mag Ogion zabiera go ze sobą, chłopiec nie może się doczekać aż zostanie wielkim magiem; interesuje się dzikim ptactwem, zna jego mowę; jest niecierpliwy; chce zaimponować córce władcy Re Alb, przyzywając duchy zmarłych; to wtedy po raz pierwszy pojawia się Cień; sytuacja powtarza się w szkole; arcymag Nemmer poświęca życie, by odgonić Cień; Ged, jako uczeń, lubi konkurować, chce być lepszy od innych, brakuje mu pokory; kiedy staje twarzą twarz z cieniem, odkrywa, że to ciemna strona jego natury; to doświadczenie uwalnia go.

Ogion Milczący – wielki mag, zjawia się na wyspie Gont, by wziąć pod swoje skrzydła niezwykłego chłopca; nadaje mu dorosłe, prawdziwe imię Ged; uczy go kaligrafii, rozpoznawania roślin; w rzeczywistości jest to nauka cierpliwości; zawsze służy młodzieńcowi radą i pomocą.

Vetch – jeden z uczniów w szkole czarnoksięskiej, dobrze zbudowany, czarnoskóry chłopak, który mówił, że wschodni akcentem; jego prawdziwe imię to Estarriol; po zakończeniu edukacji zostaje głównym magiem wyspy; początkowo śmieje się i kpi z Geda, uważa, że posiada mało umiejętności. Potem zostają przyjaciółmi, ryzykuje życiem, by towarzyszyć Gedowi w poszukiwaniu Cienia.

Jasper – jeden z uczniów w szkole magów. „Wysoki młodzieniec, pochodzi z zamożnej rodziny z tradycjami. Był dwa lub trzy lata starszy od Geda, bardzo wysoki; nosił się i poruszał ze sztywną gracją, przybierając (jak sądził Ged) pozy tancerza”. Oprowadził Geda pierwszego dnia po szkole. Szybko dał mu odczuć, że go nie lubi i nigdy się to nie zmieniło. Prowokuje Geda do wywołania ducha zmarłej osoby, co kończy się przyzwaniem Cienia.

Yevaud – Stary Smok z wyspy Pendor, który zagraża mieszkańcom Low Torning, Ged zmusza go do zawarcia pokoju, zabijając część jego młodych i wyjawiając prawdziwe imię smoka.

Serret – jako młoda dziewczyna, kusi Geda, by przywołał duchy zmarłych; kompromitując młodzieńca; zamężna córka władcy Re Albi, chce zatrzymać czarnoksiężnika Geda u siebie i władać wyspą razem z nim, z tego powodu mąż kobiety chce zabić maga; Ged ucieka pod postacią sokoła.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści rozgrywa się na wyspach kontynentu zwanego Archipelagiem (najważniejsze to Gont, Roke, Ossil, Iffish) oraz na Morzu Otwartym. Widać to doskonale, kiedy czarnoksiężnik Ged i jego przyjaciel płynęli pomiędzy różnymi wyspami na spotkanie Cienia. Jeśli chodzi o czas, w powieści mamy do czynienia z retrospekcją. Można jednak przyjąć, że akcja powieści rozgrywa się w ciągu dziewiętnastu lat; ciotka chłopca, zauważyła jego zdolności, gdy malec miał siedem lat; gdy bohater otrzymuje prawdziwe imię Ged, ma trzynaście lat, kiedy Ged uczy się w szkole ma piętnaście lat, kończąc ją ma osiemnaście lat.

Geneza utworu i gatunek

„Czarnoksiężnik z Archipelagu” to pierwsza książka z serii „Ziemiomorze” autorstwa Ursuli K. Le Guin, wydana w 1968 roku. Powieść powstała jako odpowiedź na rosnącą popularność literatury fantasy, jednak autorka wprowadziła do gatunku głębsze, filozoficzne wątki, czyniąc swoje dzieło wyjątkowym. Seria łączy elementy high fantasy z refleksją nad ludzką naturą, równowagą świata i odpowiedzialnością za własne czyny. Ziemiomorze, świat wysp i magii, wyróżnia się oryginalną strukturą społeczną, różnorodnością kulturową i przemyślaną koncepcją magii, co przyciągnęło uwagę zarówno młodszych, jak i dorosłych czytelników. Pod względem gatunkowym „Czarnoksiężnik z Archipelagu” to powieść dla młodzieży i/lub powieść high fantasy.

Problematyka

„Czarnoksiężnik z Archipelagu” to ponadczasowa powieść, właśnie przez swoją tematykę. Przykład czarnoksiężnika Geda pokazuje, że pycha może zgubić, a wielka moc, wiąże się z równie dużą odpowiedzialnością (może służyć dobru lub złu). Problematyka powieści łączy się także z kwestiami tożsamości – nadanie prawdziwego imienia to moment przejścia; dziecko zmienia się w młodzieńca, ale to dopiero początek drogi Geda, by naprawdę się zmienić, trzeba pracować nad sobą, pokonać swoje słabości i wady – to właśnie ich symbolem jest Cień.

Biografia autora

Ursula Kroeber Le Guin (ur. 21 października 1929 w Berkeley, zm. 22 stycznia 2018 w Portlandzie) – amerykańska pisarka, jedna z najwybitniejszych autorek literatury science fiction i fantasy. Znana z tworzenia rozbudowanych światów i głębokich refleksji filozoficznych, etycznych i społecznych. Do jej najważniejszych utworów należą powieści takie jak „Lewa ręka ciemności”, która zdobyła nagrody Hugo i Nebula, „Wydziedziczeni” czy cykl science fiction „Ekumena”. Ważnym elementem jej twórczości są także opowiadania, m.in. zbiór „Opowieści z Ziemiomorza” oraz „Miasto złudzeń”. Le Guin zdobyła liczne nagrody literackie i była ceniona za wprowadzenie do gatunków spekulatywnych tematów związanych z feminizmem, ekologią i antropologią.