Przygody Tomka Sawyera

Streszczenie szczegółowe

Tomek bawi się, walczy i znika 

Tomek znów wybrał się na wagary. Ponieważ nie był to pierwszy raz, ciotka Polcia jeszcze tego samego dnia podczas kolacji próbowała wyciągnąć z niego kompromitujące zeznanie. Tomek bronił się dzielnie i ciotce nie udałoby się nic uzyskać, gdyby z pomocą nie przyszedł jej Sid – przyrodni brat Tomka. Zwrócił on uwagę, że kołnierzyk Tomka jest przyszyty czarną nitką, a ciotka przecież obszywała go nitką białą. Tomek zareagował od razu – zagroził bratu i natychmiast wybiegł z domu, nie zważając na to, że robił się już wieczór. 

Tomek pewnego lata z przyjemnością spacerował, ćwicząc się w swoim nowym hobby, a więc oryginalnym sposobie gwizdania. Szedł i gwizdał, niespecjalnie zwracając uwagę na bardzo porządnie i schludnie ubranego, obcego jednak chłopca. Tomek i on stanęli jednak w pewnym momencie naprzeciwko siebie i zaczęli się przezywać. W końcu wywiązała się bójka, która skończyła się zwycięstwem Tomka. W końcu usiadł on na swoim przeciwniku, czekając, aż wydusi on z siebie wreszcie słowo „dosyć”, które oznaczać będzie poddanie się i zwycięstwo Sawyera. 

W końcu chłopiec wrócił do domu. Ciotka od razu zauważyła jego potargane ubranie, świadczące o kolejnej bójce. Postanowiła więc, że karą będzie ciężka praca następnego dnia, w sobotę, czyli dzień wolny od nauki. 

Znakomity pacykarz 

Kiedy nadszedł sobotni ranek, Tomek był bardzo nieszczęśliwy. Zamiast spędzać czas w jakiś ciekawy sposób, musiał – zgodnie z życzeniem ciotki – pomalować wysoki parkan (płot). Szybko jednak naszła go myśl, którą postanowił wcielić w życie. Szybko więc zabrał się do pracy. Był tak zaangażowany, że nie zauważył nawet mijającego go Bena Rogersa. Chłopiec jednak się zatrzymał i przyglądał z ciekawością pracy Tomka. W końcu zapytał go, czy on także mógłby spróbować swoich sił. Tomek jednak nie chciał się zgodzić, ponieważ twierdził, że płot musi być pomalowany bardzo starannie. W końcu z niechęcią wymalowaną na twarzy, a wielkim zadowoleniem w sercu, oddał Benowi pędzel w zamian za jabłko. W ten sposób, kiedy słońce powoli zachodziło, płot był pomalowany aż trzema warstwami wapna. 

Wojna i miłość 

Ciocia była bardzo zadowolona z pracy chłopca, więc zgodziła się, aby po ciężkich obowiązkach mógł on iść się bawić. Tomek przechodził właśnie obok domu, w którym mieszkał Jeff Thatcher, kiedy zobaczył w ogrodzie nieznaną sobie dziewczynę, która miała piękne niebieskie oczy i blond-złote włosy. Ona także go zauważyła, co Tomek błyskawicznie dostrzegł, postanowił więc zwrócić jej uwagę różnego rodzaju akrobatycznymi popisami. W końcu jednak dziewczynka zniknęła za drzwiami domu. Zanim jednak to zrobiła, rzuciła mu przez płot bratka. Spotkanie to wprawiło Tomka w świetny humor, czego nie dało się nie zauważyć podczas kolacji. Sid, któremu ten świetny humor brata nie pasował, próbował okazać mu swoją wyższość, sięgnął po cukierniczkę. Ta jednak mu wypadła i się rozbiła. Ciotka oczywiście przypisała winę wiecznie niespokojnemu Tomkowi. Odczuł on to jako głęboką niesprawiedliwość, więc już do końca dnia był smutny. 

Popisy w szkółce niedzielnej 

W niedzielę, po tym, jak odmówił modlitwę, umył się i ubrał, Tomek ruszył do szkółki. Tutaj czatował na chłopców, którzy wchodzili do kościoła. Odbywał się tutaj prawdziwy targ. Tomek drobne fanty, takie jak haczyk do wędki czy miętówkę, wymieniał na kartki w różnych kolorach, które były nagrodą za wyrecytowanie wersetów z Biblii. W pewnym momencie w kościele pojawili się wyjątkowi goście: adwokat Thatcher z sędzią hrabstwa. To z nimi do kościoła weszła także nieznajoma dziewczynka, która dzień wcześniej zwróciła uwagę Tomka. Kiedy zapanowało zamieszanie, Tomek Sawyer wystąpił ze swoimi kartkami i zażądał Biblii. Dyrektor zgodnie z zapowiedzią wręczył chłopcu nagrodę, ale miał poczucie, że coś jest nie tak. Sędzia, kiedy przekazywał Tomkowi gratulacje, postanowił zapytać chłopca o pierwszych apostołów. Okazało się, że zdaniem Tomka byli nimi Dawid i Goliat. 

Chrząszcz i jego ofiara 

Niedługo później ludzie zaczęli przychodzić na poranne nabożeństwo. Rozpoczęła się liturgia, pastor śpiewał hymn, potem czytał ogłoszenia, następnie przystąpiono do modlitwy. Sam Tomek średnio był zainteresowany tym, co działo się w kościele. Przypomniał sobie jednak, że ma ze sobą wielki skarb: był nim olbrzymi chrabąszcz. Tomek nazwał go „szczypawką”. Przechowywał go w pudełku od kapiszonów. Teraz jednak postanowił go wypuścić. Chrabąszcz trafił na podłogę kościoła. Po niej wałęsał się jeden z piesków, który natychmiast zainteresował się owadem. Podjął z nim walkę, usiłując go złapać. Wierni więc, zamiast skupić się na modlitwie, obserwowali z przejęciem walkę psa i owada. 

Tomek poznaje Becky 

Poniedziałek nie był ulubionym dniem tygodnia Tomka. Kiedy tylko się obudził, zaczął więc szukać wymówki, która pozwoliłaby mu nie pójść do szkoły. Niestety żadna z dolegliwości nie wydawała się wystarczająco przekonująca. Tomek jednak jęczał, licząc, że to coś da. Obudził w ten sposób także Sida. Pojawiła się również ciotka, która jednak stosunkowo szybko zorientowała się, że Tomek ból palca po prostu udaje. Skoro to nie zadziałało, Tomek sięgnął po inną broń i zaczął narzekać na ruszający się ząb. Także i to nic nie dało, ponieważ ciotka postanowiła po prostu pomóc Tomkowi go wyrwać. W końcu nie było wyjścia, Tomek musiał ruszyć do szkoły. 

Po drodze spotkał swojego przyjaciela, włóczęgę Huckleberry'ego Finna. Chłopcy zajęli się tematem usuwania brodawek, potem przeszli do wymiany skarbów: dał Finnowi swój ząb, ten zaś podarował mu kleszcza. Chłopcy niedługo później się pożegnali, ale mimo to Tomek spóźnił się na lekcję. W efekcie nauczyciel kazał mu usiąść obok dziewczynki. Okazała się nią piękna nieznajoma – Becky. Tomek był wobec niej uczynny: podarował jej swoją brzoskwinię, a także rozśmieszał – rysując na tablicy różne postacie. Zaskoczeniem natomiast była tabliczka z napisem „Kocham Cię”, którą w pewnym momencie jej podsunął. Dziewczynka jednak bardzo się z tego ucieszyła. 

Wyścigi kleszcza i złamane serce 

Tomek wspólnie z Joem Harperem postanowili urządzić wyścigi kleszczy. Byli bardzo zajęci swoją zabawą, więc nie zauważyli, kiedy za ich plecami stanął nauczyciel. 

Kiedy skończyły się lekcje, Tomek i Becky się ponownie spotkali. Dziewczynka najpierw obiecała mu, że będzie kochać tylko jego, ale kiedy dowiedziała się, że poprzednią narzeczoną chłopca była Amy Lawrence, bardzo się zezłościła. Chłopiec odszedł od niej, czując się odrzucony. 

Nieustraszeni piraci 

Tomek skierował się w stronę lasu. Kiedy tam dotarł, usiadł pod rozłożystym, ogromnym dębem i dumał nad swoim nieco złamanym sercem. Zdecydował, że czas uciec z domu i zacząć nowe życie. W pewnym momencie jego rozważania przerwał jednak dźwięk trąbki. Okazało się, że nadchodził Joe Harper. Chłopcy zaczęli się bawić w Robin Hooda. 

Zbrodnia na cmentarzu 

W nocy Tomek razem z Huckleberrym Finnem poszedł na cmentarz. Było tutaj wyjątkowo cicho, słychać było jedynie stłumione pohukiwanie puszczyka. W pewnym momencie jednak chłopcy usłyszeli jakieś ludzkie głosy. Kiedy podeszli bliżej ich źródła, okazało się, że trzech mężczyzn: Metys Joe, Muff Potter i doktor Robinson znajdowało się w pobliżu kryjówki chłopców. Właśnie zabierali się oni do rozkopywania jednego z grobów. W pewnym momencie się jednak pokłócili i rozpoczęła się między nimi bójka. W jej wyniku Joe wbił doktorowi nóż w pierś. Obserwujący całe starcie przerażeni chłopcy natychmiast rzucili się do ucieczki. 

Złowróżbne wycie psa 

Chłopcy zwolnili dopiero niedaleko popadającej w ruinę garbarni. Ustalili między sobą, że z nikim nie podzielą się wiedzą o tym, czego byli świadkami. Napisali jednak wspólne oświadczenie, pod którym złożyli krwawe podpisy. W pewnym momencie gdzieś w pobliżu zawył pies, potem z kolei słychać było chrapanie. Kiedy podeszli bliżej rozpadającej się konstrukcji, zobaczyli śpiącego Muffa Pottera. Kiedy Tomek wrócił do domu i wślizgnął się przez okno do sypialni, już świtało. 

Sumienie nie daje Tomkowi spokoju 

Następnego dnia po całym miasteczku lotem błyskawicy rozeszła się nowina o tym, że zamordowany został doktor. Wszyscy byli pewni, że winny jest Potter. Oczekiwano jego błyskawicznego aresztowania. Tomek, który razem z Finnem wszystko widział, miał wyrzuty sumienia, ponieważ zeznania chłopców mogły uratować niewinnego człowieka. 

Kot i „morderca cierpień” 

Tomek jednak szybko zapomniał o tych niepokojach, ponieważ jego uwagę przyciągnęło inne, niemniej istotne zmartwienie (z jego punktu widzenia). Becky Thatcher nie przychodziła bowiem do szkoły, bo była chora. To jednak oznaczało, że Tomek nie mógł jej widywać, przez co bardzo cierpiał. Życie straciło dla niego swój blask. Ciotka to zauważyła, więc ruszyła na pomoc z całym repertuarem znanych sobie środków: gorących kąpieli, nasiadówek. Kiedy jednak to nic nie dawało, ciotka zdecydowała się sięgnąć po lek „morderca cierpień”. W końcu Tomek się ocknął, ale nie za sprawą leku, bo ten codziennie wylewał. 

Pewnego dnia, właśnie podczas opróżniania przez Tomka butelki leku, pojawił się domowy kot Piotruś. Kot wyraźnie sygnalizował, że chce spróbować syropu. Tomek najpierw się wahał, ale w końcu poczęstował zwierzę. Kot zachowywał się potem bardzo dziwnie, co zdziwiło nawet ciotkę Polly. 

Piraci rozwijają żagle 

Pewnego dnia Tomek razem z Joem Harperem wrócił do planu ucieczki z domu. Obaj chłopcy postanowili, że zostaną piratami. Dołączył do nich jeszcze Huck. Nie zwlekali ze wcieleniem planu w życie, tylko jeszcze tej samej nocy o dwunastej przeprawili się przez rzekę i na Wyspie Jacksona założyli swoje obozowisko. 

Szczęśliwy obóz piratów 

Następnego dnia rano piraci wykąpali się w rzece. Następnie na śniadanie zjedli złowione przez siebie ryby, a potem postanowili rozejrzeć się dookoła. Kąpali się, odpoczywali. To leniuchowanie przerwały jednak dochodzące z oddali głosy. Chłopcy zobaczyli mały parowiec, który miał na swoim pokładzie sporo ludzi. W końcu zorientowali się, że ci ludzie ich szukają, ponieważ są przekonani, że utonęli. Gdy zapadła noc, Tomek postanowił więc bez wiedzy kolegów odwiedzić dom. 

Tomek zakrada się do domu 

W kilka minut Tomek przeprawił się przez rzekę, szybko minął kolejne zaułki i dotarł na tyły domu ciotki. Tutaj zobaczył, że w pokoju siedzieli razem ciocia Polly, Sid, Mary i matka Joe'ego Harpera. Chłopiec od razu dostrzegł rozpacz ciotki. Nie słyszał całej rozmowy, ale z urywków, które do niego dotarły, zorientował się, że wszyscy zebrani są przekonani, że cała trójka utonęła. Planowano już nawet niedzielne nabożeństwo żałobne. Tomek poczekał, aż ciotka położyła się spać, po cichu wszedł do niej, pocałował ją i wrócił na wyspę. 

Pierwsze fajki. Zgubiłem scyzoryk 

Chłopcy dalej świetnie się bawili na wyspie, ale coraz częściej z tęsknotą spoglądali na daleki brzeg widoczny w oddali. W końcu Joe i Huck zdecydowali, że wracają do domu. Tomek próbował ich przekonać, że ma tajemne plany. Chłopcy dali się uwieść jego opowieściom i wrócili na wyspę. Zjedli przepyszny obiad, a po nim postanowili spróbować palenia. To nie był najlepszy pomysł, ponieważ fajki natychmiast przyprawiły ich o mdłości. Nie wypoczęli także, ponieważ w nocy rozszalała się burza. Zniszczyła wiele z konstrukcji zrobionych przez chłopców, ale już pierwsze promienie słońca sprawiły, że humory się im poprawiły. 

Piraci na własnym pogrzebie 

W tym samym czasie domy ciotki Polly i rodziny Harperów przyjęły znaki żałoby. Zorganizowano także nabożeństwo, w trakcie którego pastor opowiadał o cnotach zmarłych w jego mniemaniu chłopców. W pewnym momencie jednak pojawił się szmer, a w drzwiach kościoła stanęło trzech uciekinierów. Tomek był przekonany, że był to moment jego największej chwały. 

Tomek przyznaje się do pewnego snu 

Nikt nie był na nikogo zły. Okazało się, że od rana ciocia Polly razem z Mary zasypywała Tomka wszystkim, czego mógłby zapragnąć. Obie starały się dogodzić chłopcu, jak tylko mogły. W końcu Tomek opowiedział cioci sen, który tak naprawdę był opowieścią o jego wizycie w domu. 

Historia topielców-uciekinierów niosła się także po szkole. Przygody Toma i Joe wzbudzały ogromne zainteresowanie wśród innych uczniów. W międzyczasie Tomek postanowił zerwać więź z Becky Thatcher. Postanowił udawać, że jej w ogóle nie dostrzega. Becky natomiast zaplanowała piknik, na który zaprosiła wszystkie dzieci. Tylko Tomek i Amy nie poprosili o zaproszenia. Kiedy Tomek zobaczył, jak Becky siedziała na ławeczce i wraz z Alfredem Temple oglądała książkę z obrazkami, był mimo wszystko bardzo zazdrosny. 

„Nie pomyślałem o tym” - brzmi czasem okrutnie 

W końcu Tomek wrócił do domu. Tutaj czekała go kolejna przykra niespodzianka, ponieważ dostał burę od ciotki, która od pani Harperowej dowiedziała się, iż sen Tomka był rzeczywistością. Było jej bardzo przykro, że Tomek był zdolny do takiego kłamstwa. 

Tomek cierpi za Becky 

Tomek, idąc do szkoły, spotkał Becky. Przeprosił ją za swoje wcześniejsze zachowanie, lecz dziewczyna odrzuciła jego próbę pogodzenia się. Nauczyciel, pan Dobbins, skrycie marzył o zawodzie lekarza. Codziennie, gdy tylko miał chwilę wolnego od pytań uczniów, wyjmował z szuflady tajemniczą książkę i zatapiał się w lekturze. Uczniowie byli ciekawi jej zawartości, lecz nikt nie znał treści tej książki. Tego dnia Becky, mijając biurko nauczyciela, zauważyła ową lekturę. Sprawdzając, czy jest sama, zaczęła przewracać strony. Wtedy w drzwiach klasy pojawił się Tomek. Becky w pośpiechu zamknęła książkę, lecz niestety przy tym przedarła stronę z ilustracją. Gdy pan Dobbins zapytał, kto zniszczył książkę, Tomek przyznał się do winy, biorąc całą odpowiedzialność na siebie. 

Krasomówstwo i pozłacana kopuła 

Zbliżał się koniec roku szkolnego, a surowy nauczyciel stawał się coraz bardziej wymagający, karząc uczniów za każde drobne przewinienie. W odpowiedzi uczniowie zaplanowali żart. W dniu zakończenia roku szkolnego, podczas uroczystości, kolejno recytowali wiersze, brali udział w konkursie ortograficznym i geograficznym. Gdy nauczyciel rysował mapę Ameryki na tablicy, z otworu w poddaszu nad jego głową zaczął opuszczać się kot na sznurku. W pewnym momencie kot chwycił perukę nauczyciela pazurami, odsłaniając jego łysą głowę. To zabawne, choć krępujące wydarzenie stało się punktem kulminacyjnym przed wyczekiwanymi wakacjami. 

Huck cytuje Pismo Święte 

Tomek ze zdziwieniem zauważył, że upragnione wakacje zaczynają mu doskwierać. Próbował prowadzić pamiętnik, lecz szybko zrezygnował. W mieście pojawił się pierwszy zespół murzyński, cyrk, a potem frenolog i magnetyzer. Gdy wszyscy odjechali, zrobiło się pusto i nudno. Becky wyjechała na wakacje do rodziców do Konstantynopola. Na dodatek Tomek przez długie tygodnie zmagał się z odrą. 

Ocalenie Muffa Pottera 

W sądzie rozpoczął się proces dotyczący zabójstwa doktora, którego świadkami był Tomek wraz z kolegami. Chłopcy, dręczeni wyrzutami sumienia, ponownie przyrzekli milczenie. Proces ruszył, a na świadka wezwano Tomka Sawyera. Chłopiec nie potrafił skłamać w tak poważnej sprawie. Niewiele brakowało, by niewinny człowiek został skazany. Tomek opowiedział wszystko, jak było. W pewnym momencie Indianin Joe próbował uciec. 

Dni chwały i noce pełne strachu 

Po wszystkich tych wydarzeniach kolejne dni Tomka znów wypełniało zainteresowanie ze strony wszystkich, a także pełna chwała. Wszyscy byli dumni z chłopca, który pokonał własny lęk i uratował życie niewinnemu człowiekowi. Niestety sam Tomek, o ile w ciągu dnia cieszył się tym uznaniem, nocą przeżywał ataki strachu. Wiedział, że wyznaczono nagrodę za złapanie zbiega, a w mieście pojawił się detektyw z St. Louis. To jednak nie sprawiało, że chłopiec czuł się bezpiecznie. Groźny przestępca, któremu chłopiec zaszkodził, cały czas był na wolności. 

W poszukiwaniu ukrytego skarbu 

Tomek jednak nie chciał, aby strach go pokonał. Zajmował się więc innymi rzeczami. Na przykład postanowił wspólnie z Huckiem Finnem, że znajdą skarb. Równo o północy się spotkali i rozpoczęli poszukiwania. 

Prawdziwi zbójcy dostają w ręce skrzynię 

Poszukiwania od razu nie dały rezultatu, ale w sobotę chłopcy wrócili do przerwanej pracy. Postanowili, że przeszukają nawiedzony dom. Podczas poszukiwań zauważyli dwóch niepokojąco wyglądających mężczyzn: głuchoniemego Hiszpana i obdartego, nieznanego im człowieka. Kiedy im się dokładnie przyjrzeli, zrozumieli, że ten rzekomo głuchoniemy Hiszpan to tak naprawdę zbiegły zabójca – Joe. Zajmowali się dokładnie tym samym, po co do domu przyszli chłopcy, czyli szukaniem skarbu. Udało im się znaleźć pod zniszczoną podłogą skrzynię wypełnioną złotymi monetami. Mężczyźni postanowili, że ukryją swój skarb w tylko im znanym miejscu, o którym mówili „numer drugi pod krzyżem”. Chłopcy wszystko to słyszeli. 

Na tropie — a serce drży ze strachu 

Chłopcy nie wiedzieli oczywiście na pewno, o jakim miejscu mowa, ale Tomek był do pewnego stopnia przekonany, że „numer drugi” to pokój w mało atrakcyjnej, niedaleko położonej gospodzie. Poszli więc do niej. Tam od gospodarza dowiedzieli się, że pokój był na stałe zamknięty. Wchodzono tam zaś tylko nocą. Aby rozwiązać zagadkę, Huck postanowił, że będzie śledzić Indianina Joe’ego, a ten go w końcu doprowadzi do kryjówki. 

W jaskini mieszańca Joe'ego 

Chłopcy chcieli się za wszelką cenę dowiedzieć, kto wchodzi w nocy do tego tajemniczego pokoju. Przyszli tam więc ponownie. Zobaczyli, że drzwi były otwarte. Kiedy uruchomili latarkę, Tomek zobaczył śpiącego Joe’ego. Huck postanowił pilnować gospody. 

Huck ratuje wdowę 

W piątek do miasta przyjechała rodzina sędziego Thatchera, a kolejnego dnia Becky urządziła zaplanowany od dawna piknik. Zaprosiła na niego wszystkie dzieci z miasteczka. Wszyscy świetnie się bawili. W pewnym momencie pojawił się pomysł, aby zwiedzić okoliczne pieczary. 

Huck w tym czasie cały czas pilnował gospody, zgodnie ze złożoną Tomkowi obietnicą. W pewnym momencie usłyszał szmer i zobaczył dwóch mężczyzn, którzy nieśli jakąś sporej wielkości skrzynię. Chłopiec ruszył za nimi. Dotarli oni do płotu otaczającego dom wdowy Douglas. Joe postanowił bowiem zemścić się na kobiecie, której zmarły już mąż kiedyś aresztował go za włóczęgostwo. Finn wiedział, że sam nic nie zdziała, więc pobiegł do domu Walijczyka, któremu opowiedział o zamiarach bandytów. Nie poszedł jednak z nim. Ukrył się za kamieniem i nasłuchiwał, co się dzieje. W pewnym momencie usłyszał strzały i krzyk. 

Tomek i Becky w pieczarach 

W niedzielę Huck przyszedł do Walijczyka. Dowiedział się od niego, że bandyci uciekli. Huck uświadomił mężczyznę, że głuchoniemy Hiszpan to poszukiwany Indianin Joe. W niedzielę okazało się także, że z pikniku nie wrócili Tomek i Becky. Natychmiast rozpoczęto poszukiwania zaginionych dzieci. Przeszukano wszystkie zakamarki w pieczarach, ale niewiele to dało. 

W pieczarach 

Tomek i Becky razem z innymi bawili się w chowanego, ale w pewnym momencie ta zabawa się im znudziła. Ruszyli więc krętym tunelem, coraz bardziej oddalając się od reszty. Tomek dostrzegł nietoperze, z których jeden zgasił świecę trzymaną przez Becky. W końcu okazało się, że dzieci zabłądziły. Szły jednak do przodu – to był jedyny ratunek. W końcu w tunelu zobaczyli człowieka ze świecą. Niestety był to Indianin Joe. On jednak ich na szczęście nie zobaczył. 

Wychodzić! Znaleźli się! 

Był wtorek, a miasteczko pogrążone było w żałobie. Mimo że dzieci nie odnaleziono, większość członków ekspedycji zrezygnowała z poszukiwań. Nagle, w środku nocy, bijące dzwony ogłosiły, że Tomek i Becky się odnaleźli. Tomek opowiedział o swojej przygodzie, zdradzając, że w pieczarach przebywał Indianin Joe. 

Śmierć Indianina Joe’ego 

Znaleziono ciało Joe’ego w jednym z korytarzy pieczar; umarł z głodu i został pochowany przy wejściu. Tomek powiedział Huckowi, że skarb odnaleziony przez Indianina został ukryty w pieczarze, więc chłopcy postanowili go odzyskać. Zeszli w głąb pieczar, dostrzegli krzyż na ścianie i wkrótce znaleźli skrzynię ze skarbem. Załadowali złoto na taczki i w drodze powrotnej spotkali starego Walijczyka, który zaprosił ich do domu wdowy Douglas. 

Strumienie złota 

Goście wdowy zasiedli do kolacji, a wdowa, w podzięce za ocalenie, zaproponowała Huckowi schronienie. Tomek oznajmił, że Huckowi niczego nie brakuje, ponieważ odkryli skarb. 

Zacny obywatel Huck dołącza do bandy 

Szczęście, które spotkało Tomka i Hucka, wywołało poruszenie w ubogim miasteczku St. Petersburg. Na prośbę cioci Polci, pani Douglas i sędzia Thatcher zainwestowali kapitał chłopców na sześć procent. Sędzia Thatcher zaczął podziwiać Tomka, mówiąc, że nikt inny nie wyprowadziłby jego córki z pieczar. Huck cierpiał, zmuszany do czystości i dobrych manier, aż pewnego dnia zniknął. Tomek znalazł go śpiącego w pustej beczce, ale przekonał go do powrotu do domu wdowy, pod warunkiem że dołączy do jego bandy. 

Streszczenie krótkie

Tomek Sawyer to bystry i psotny chłopiec wychowywany przez ciocię Polly w małym miasteczku St. Petersburg nad rzeką Missisipi. Tomek jest żywiołowy, pełen pomysłów, ale też często wpada w kłopoty przez swoją skłonność do przygód i figlarną naturę. Wraz ze swoim najlepszym przyjacielem Huckiem Finnem, sierotą wychowywanym bez nadzoru dorosłych, przeżywają liczne przygody, które stanowią główną oś fabularną książki. 

Jednym z kluczowych wydarzeń jest świadome uczestnictwo chłopców w morderstwie popełnionym na cmentarzu. Injun Joe, złoczyńca i przestępca, zabija doktora Robinsona, ale winę zwala na niewinnego Muffa Pottera, miejscowego pijaczka. Tomek i Huck widzą to zdarzenie i przysięgają milczeć w obawie przed zemstą Joe'ego. Ostatecznie Tomek, przez wyrzuty sumienia, decyduje się zeznawać w sądzie, co pomaga uniewinnić Muffa, ale stawia chłopców w jeszcze większym niebezpieczeństwie ze strony Indianina Joe'ego. 

W międzyczasie Tomek zakochuje się w nowo przybyłej do miasteczka Becky Thatcher i stara się zdobyć jej sympatię, choć ich relacja pełna jest dziecięcych nieporozumień i dramatów. 

W finale powieści Tomek i Becky gubią się w rozległych, mrocznych pieczarach podczas wspólnej wycieczki. Po wielu dniach udaje im się znaleźć drogę na powierzchnię, a dzięki temu odkrywają, że Indianin Joe ukrył w pieczarach skarb. Chłopcy wracają tam i odnajdują złoto, które uczyni ich bogatymi. 

W końcowych rozdziałach Huck, dzięki interwencji wdowy Douglas, która chce zapewnić mu dom i wychowanie, zaczyna doświadczać nowego życia, choć nie jest do niego przekonany. Tomek, który pragnie życia pełnego przygód, proponuje Huckowi dołączenie do jego "bandy" piratów, co kończy powieść autorstwa Marka Twaina obietnicą dalszych przygód i beztroskich chwil. 

Charakterystyka bohaterów

Tomek Sawyer — główny bohater powieści Marka Twaina; psotny, bystry i pełny energii chłopiec o wielkiej wyobraźni. Uwielbia przygody, ma skłonność do pakowania się w kłopoty, ale jest również lojalny wobec przyjaciół. Jest odważny, szczególnie w kluczowych momentach, np. gdy zeznaje w sądzie przeciwko Injun Joemu. Tomek jest zarazem marzycielem, co widać, gdy bawi się w pirata czy poszukiwacza skarbów. 

Huckleberry Finn (Huck) – najlepszy przyjaciel Tomka. Inaczej niż Tomek Sawyer żyje na marginesie społeczeństwa, nie ma rodziny i nie chodzi do szkoły, co sprawia, że jest niezależny i wolny od społecznych konwenansów. Jest lubiany przez dzieci, choć dorośli nie pochwalają jego stylu życia. Huck jest lojalny, odważny i gotowy do pomocy, choć niechętnie przyjmuje zasady narzucane przez dorosłych, np. próby "ucywilizowania" go przez wdowę Douglas. 

Becky Thatcher – córka sędziego Thatchera i pierwsza miłość Tomka. Jest dziewczynką o silnym charakterze, choć czasami bywa kapryśna i nieco dumna. Mimo to, w sytuacjach trudnych, jak zgubienie się w pieczarach, wykazuje odwagę i zaufanie do Tomka. Becky stanowi obiekt fascynacji Tomka i ich relacja jest pełna dziecięcych emocji i nieporozumień. 

Joe Harper – jeden z bliskich przyjaciół Tomka Sawyera. Jest podobny do Tomka pod względem zamiłowania do przygód i skłonności do psot. Joe, podobnie jak Tomek i Huck, uwielbia bawić się w piratów i odkrywać świat na własnych zasadach 

Injun Joe – jest głównym antagonistą powieści, przedstawionym jako bezwzględny i niebezpieczny przestępca. Jest odpowiedzialny za morderstwo doktora Robinsona, za które próbuje wrobić Muffa Pottera. Jego postać jest tajemnicza i budzi strach w mieszkańcach miasteczka. Injun Joe ukrywa skarb w pieczarach, gdzie później umiera z głodu. 

Ciocia Polly – opiekunka Tomka. Jest surowa, lecz kocha Tomka i chce go wychować na dobrego człowieka, choć często nie radzi sobie z jego pomysłami i wybrykami. Jest osobą religijną, która próbuje wpajać Tomkowi zasady moralne i stara się utrzymać go w ryzach, choć często mięknie wobec jego sprytu i uroku. 

Muff Potter – miejscowy pijaczek, który zostaje niesłusznie oskarżony o morderstwo doktora Robinsona. Jest prostym, dobrodusznym człowiekiem, często manipulowanym przez Injun Joe'ego. Jego postać wzbudza współczucie, a Tomek ostatecznie pomaga go uratować, zeznając w sądzie prawdę o morderstwie. 

Sędzia Thatcher – jest poważanym mieszkańcem St. Petersburga i ojcem Becky. Jako sędzia ma wysoki autorytet w miasteczku i troszczy się o swoje dzieci, szczególnie o bezpieczeństwo Becky. Po uratowaniu Becky przez Tomka zaczyna patrzeć na niego z szacunkiem i podziwem. 

Wdowa Douglas – jest bogatą i życzliwą kobietą, która opiekuje się Huckiem po jego przygodach z Tomkiem. Pragnie nauczyć go manier i zapewnić mu dom, choć Huck początkowo czuje się skrępowany jej zasadami. Mimo to wdowa Douglas jest osobą współczującą i szczerze zatroskaną o chłopca. 

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści Marka Twaina rozgrywa się w połowie XIX wieku, choć dokładny rok nie jest podany. Przebieg wydarzeń wskazuje na czasy sprzed wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, a fabuła obejmuje kilka miesięcy. 

Wydarzenia rozgrywają się w fikcyjnym miasteczku St. Petersburg, położonym nad rzeką Missisipi w stanie Missouri. Miasteczko jest wzorowane na rodzinnym mieście autora, Marka Twaina – Hannibal. 

Geneza utworu i gatunek

„Przygody Tomka Sawyera” to klasyka powieści Marka Twaina. Powieść można uznać za próbę przywołania radosnych lat dzieciństwa, ponieważ jej tematem jest właśnie powrót do czasów dziecięcych zabaw, przygód i perspektywy dzieci na otaczający świat. 

Dzieło Marka Twaina to przygodowa powieść o złożonej fabule, w której przeplatają się różne wątki: poszukiwanie skarbu, miłość Tomka do Becky, jego przyjaźń z Huckiem, oraz szkolne przygody chłopca. Wszystkie te elementy łączy postać głównego bohatera, który jest jednocześnie bohaterem tytułowym. Słynna powieść prowadzona jest w narracji w trzeciej osobie, a wszechwiedzący narrator zna zarówno przeszłość, jak i przyszłość, a także myśli i emocje postaci. 

Problematyka

„Przygody Tomka Sawyera” to książka pełna przygód. To nie tylko opowieść o zabawach dzieci, ale także głęboka refleksja nad przyjaźnią, wolnością, moralnością i dążeniem do zrozumienia siebie w kontekście społecznym. Twain stworzył powieść, która jednocześnie bawi i prowokuje do refleksji nad życiem oraz wartościami. 

1. Przyjaźń i lojalność 

Przyjaźń między Tomkiem, Huckiem i Joe Harperem jest centralnym elementem fabuły. Chłopcy wspierają się wzajemnie, dzielą dziecięcy świat przygód i sekrety, a ich lojalność często wystawiana jest na próbę. Relacja Tomka i Hucka ukazuje, jak ważne są dla siebie i jak wzajemne zaufanie pomaga im w trudnych sytuacjach. 

2. Wolność i dzieciństwo 

Przez biografię Sawyera Mark Twain napisał obraz dzieciństwa jako okresu beztroski, wolności i nieograniczonej wyobraźni. Tomek i jego przyjaciele bawią się, odkrywają, a ich zabawy często odzwierciedlają, jak bardzo Tomek Sawyer pragnie niezależności od dorosłych. Dzieciństwo ukazane jest jako czas pełen przygód i odkrywania świata na własnych zasadach. 

3. Konflikt między konwencjami społecznymi a indywidualnością 

Postać Hucka Finna, a także sposób, w jaki Tomek buntuje się przeciwko obowiązkom narzucanym przez dorosłych, symbolizują konflikt między wolnością a społecznymi normami. Twain krytycznie odnosi się do hipokryzji i ograniczeń, jakie narzuca społeczeństwo, i pokazuje, jak młodzi bohaterowie próbują znaleźć własną drogę. 

4. Moralność i sumienie 

Powieść autorstwa Marka Twaina pokazuje także, że Tomek zmaga się z własnym sumieniem, szczególnie w sytuacji, gdy jest świadkiem morderstwa popełnionego przez Injun Joe’ego. Jego decyzja, by zeznać prawdę w sądzie, mimo groźby zemsty, pokazuje dojrzewanie moralne i wewnętrzny rozwój bohatera. Twain ukazuje, że dzieci również posiadają rozwinięte poczucie dobra i zła, choć często testują granice moralności. 

5. Poszukiwanie tożsamości i dorastanie 

Tomek przechodzi przez różne doświadczenia, które uczą go odpowiedzialności i odwagi. W miarę rozwoju fabuły Tomek z chłopca o beztroskim podejściu do życia staje się bardziej świadomy konsekwencji swoich działań. To symboliczne dorastanie, mimo że chłopcy nie tracą swojej dziecinnej radości i potrzeby przygód. 

6. Krytyka społeczna i satyra 

Twain krytycznie odnosi się do wielu aspektów społeczeństwa, takich jak edukacja, religia, wymiar sprawiedliwości i normy obyczajowe. Poprzez humor i ironię pokazuje hipokryzję dorosłych i absurdalność niektórych ich działań. Jego krytyka jest subtelna, ale celna, wskazując na potrzebę szczerości i prostoty w życiu. 

7. Przygoda i tajemnica 

Powieść autorstwa Marka Twaina pełna jest przygód, zagadek i tajemnic, które kształtują życie bohaterów. Od poszukiwania skarbu po ucieczki na wyspę, każda przygoda uczy czegoś nowego i dostarcza bohaterom emocjonujących przeżyć. Przygody chłopca symbolizują pragnienie odkrywania świata i eksploracji nieznanego. 

Pytania i odpowiedzi z podręczników, w których omawiana jest ta lektura, znajdziesz na stronie Skul.pl

Język polski. Klasa 4. Podręcznik. Część 1 - rozwiązania i odpowiedzi

Nowe Słowa na start! Klasa 5. Podręcznik. Język polski - rozwiązania i odpowiedzi

Biografia autora

Samuel Langhorne Clemens, znany jako amerykański pisarz Mark Twain, urodził się 30 listopada 1835 roku w Florida, Missouri, jako szóste dziecko Johna Marshalla i Jane Lampton Clemens. W 1839 roku rodzina przeniosła się do Hannibala nad rzeką Missisipi, które stało się inspiracją do wielu jego dzieł. Po śmierci ojca, mając 11 lat, musiał przerwać naukę, by pomóc rodzinie, pracując jako drukarz i redaktor lokalnych gazet, co rozwinęło jego umiejętności pisarskie. 

W 1870 roku poślubił Olivię Langdon, z którą miał czworo dzieci, z których troje zmarło przedwcześnie, przeżyła tylko córka Clara. Twain podróżował po Europie i Bliskim Wschodzie. Opisał swoje doświadczenia w książce „The Innocents Abroad”. Pracował także jako pilot parowca, co miało wpływ na jego twórczość. Mark Twain napisał z odniesieniami autobiograficznymi m.in. „Przygody Tomka Sawyera” i „Przygody Hucka”. Miał kilka patentów i choć przeżył trudności finansowe przez nietrafione inwestycje, zdołał spłacić długi dzięki popularnym wykładom. 

Amerykański pisarz Mark Twain, ceniony za humor i analizę społeczną, napisał m.in. „Przygody Tomka Sawyera”, „Przygody Hucka Finna”, „Księcia i żebraka” oraz „Yankesa na dworze króla Artura”. Znane są także takie książki Marka Twaina: „Tomek Sawyer za granicą”, „Tomek Sawyer detektywem”. Zmarł 21 kwietnia 1910 roku w Redding, Connecticut, w pobliżu przelotu komety Halleya, co wcześniej przepowiedział. Twórczość Marka Twaina do dzisiaj jest przedmiotem poważnych akademickich dyskusji, w tym tych związanych z postkolonializmem. Powstała niejedna adaptacja powieści Marka Twaina, w tym polska komiksowa adaptacja przygód Tomka.