Fraszka Jana Kochanowskiego „Do gór i lasów” to jeden z bardziej osobistych utworów. Poeta zwraca się w niej do przyrody, czyli tytułowych gór i lasów, wspominając, że były one świadkami jego młodości, podczas której nie dbał o sprawy materialne. Opowiada o swoich licznych podróżach do Włoch, Francji i Niemiec, a także o doświadczeniach, które wyniósł z czasów studenckich, a potem rycerskich. Stwierdza, że obecnie czas spędza na dworze królewskim, a wkrótce znajdzie się w opactwie (prawdopodobnie starał się o posadę przełożonego zakonu w Miechowie). Trudno mu jednak odgadnąć, jak potoczą się dalsze losy. Fraszkę kwituje stwierdzeniem:
„Dalej co będzie? Srebrne w głowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”.
Zakończenie można zinterpretować dwojako: poeta pozostaje w kontakcie z osobami, które potrafią wykorzystać sprzyjające okoliczności oraz odnaleźć się w realiach politycznych, ale z drugiej strony „srebrne nici” to po prostu siwe włosy, a niniejszy fragment oznacza, że twórca godzi się z losem i podkreśla, że najważniejsze jest umiejętne korzystanie z życia w odpowiednim momencie. To nawiązanie do renesansowego stoicyzmu i epikureizmu.
Fraszka „Do gór i lasów” opowiada o przemijalności ludzkiego życia. Kochanowski podkreśla, że los człowieka jest zmienny. Natura, do której zwraca się poeta, jawi się z kolei jako symbol trwałości i wieczności. Góry i lasy były świadkami młodości poety i pozostaną na swoim miejscu, gdy jego życie dobiegnie końca.
We fraszce „Do gór i lasów” Jan Kochanowski zastosował następujące środki stylistyczne:
- apostrofa – bezpośredni zwrot do gór i lasów dodaje wzniosłości wypowiedzi, np. „Wysokie góry i odziane lasy!”;
- metafora – nadanie nowego znaczenia słowom, które dodaje poetyckości utworowi, np. „Srebrne w głowie nici” o siwych włosach;
- epitet – ubarwienie wiersza przymiotnikami, które pozwalają lepiej wyrazić myśli, np. „morze głębokie”, „żak spokojny”;
- kontrast – zestawienie przeciwnych sobie zjawisk umożliwia uwypuklenie cech młodości pełnej nadziei z późniejszym doświadczeniem i refleksją nad przemijaniem;
- personifikacja – góry i lasy przedstawione jako żywi świadkowie życia poety.
Fraszka Jana Kochanowskiego „Do gór i lasów” porusza problematykę przemijalności życia i zmienności ludzkiego losu. Podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do przyrody, która jest stała i niezmienna, w przeciwieństwie do człowieka, którego życie składa się z kolejnych etapów – od młodości pełnej nadziei, przez lata dojrzałości, aż po starość. Fraszka ma charakter autorefleksyjny – poeta podsumowuje swoje życie, akceptując jego zmienność. Ostatecznie podkreśla, że najważniejsze jest umiejętne wykorzystanie czasu i pogodzenie się z losem. Utwór nawiązuje do filozofii stoicyzmu i epikureizmu.
Tytuł fraszki „Do gór i lasów” Jana Kochanowskiego odnosi się do adresata utworu, jakim jest świat przyrody, będący świadkiem zmian w życiu poety.
