Problematyka
„Romantyczność” to wzruszająca historia Karusi, której ukochany Janek umarł przed dwoma laty. W balladzie przedstawiona jest scena, w której dziewczyna rozmawia z jego duchem, przytula go i pieści. Całość wydarzenia obserwowana jest przez zgromadzonych wokół mieszkańców wsi – reprezentujących proste, ludowe spojrzenie na świat, a także starca – symbolizującego racjonalizm i naukę. Ludzie wierzą w prawdziwość jej wizji, ponieważ ich doznania poznawcze opierają się na intuicji i emocjach. Poeta — narrator, obserwujący całe zdarzenie z boku ma te same odczucia, co wiejski lud. Tym samym staje po stronie romantycznego światopoglądu, podkreślając wyższość uczucia i wiary nad chłodną logiką. Zupełnie inne stanowisko zajmuje starzec, który ufa swemu „szkiełku i oku”, a zatem wierzy tylko w to, co widzi i może racjonalnie wyjaśnić.
W „Romantyczności” pojawia się charakterystyczny dla romantyzmu motyw nieszczęśliwej miłości, która trwa nawet po śmierci kochanka. Dziewczyna pragnie połączyć się z nim już na wieczność, nie mogąc pogodzić się z jego odejściem. Warto w tym momencie wspomnieć, że wśród romantyków nie brakowało samobójców nie tylko w literaturze, ale także w normalnym życiu. Karusia jest w tym kontekście wręcz idealną bohaterką romantyczną.
To jednak nie koniec motywów charakterystycznych dla literatury romantyzmu, ponieważ Mickiewicz pokazuje w swej balladzie bardzo wyraźnie konflikt między sercem i rozumem, prostym ludem i mędrcem, światem metafizycznym i realnym. Zestawienie ze sobą ludu, wierzącego w wizje dziewczyny — z mędrcem, który stanowczo neguje możliwość istnienia świata duchów, jest zderzeniem romantycznej wiary z klasycznym racjonalizmem. Konflikt przekonań dodatkowo wzmacnia postać poety, który staje po stronie romantycznej wizji świata.
Ponadto należy podkreślić jeszcze jeden wyznacznik romantycznych ballad, czyli inspiracje ludowością i wierzeniami prostych ludzi, które pełne są metafizycznych zdarzeń i legendarnych postaci. Wieśniacy wierzą w duchy i możliwość kontaktu ze zmarłymi, dlatego doświadczenia Karusi nie wymagają dla nich dodatkowego potwierdzania. Mickiewicz czerpie inspirację z kultury ludowej, w której świat realny i nadprzyrodzony przenikają się nawzajem. Lud wierzy w duchy i zjawiska niewyjaśnione, co kontrastuje z racjonalnym podejściem klasyków.
Mickiewicz pokazuje, że rzeczywistość nie jest tylko tym, co można zobaczyć – istnieją zjawiska dostępne jedynie dla serca i duszy. Nic zatem dziwnego w tym, że „Romantyczność” stała się poetyckim manifestem epoki romantyzmu i szybko zyskała ogromną popularność, będąc jednocześnie jasną deklaracją poety, dla którego uczucie i intuicja są ważniejsze niż nauka i rozum. Utwór zmienił oblicze polskiej literatury oraz sposób, w jaki Polacy postrzegali poezję i świat duchowy.
