Romantyczność - Adam Mickiewicz ; ballada

Została wydana w 1822, jako utwór tomu Ballad i romansów.

Ma charakter programowy - przedstawiający zasady. W tym przypadku pokazujący motywy charakterystyczne dla romantyzmu.

----------

Krótka tabelka z różnicami racjonalizmu, a uczuciowością według Mickiewicza.  

Racjonalizm oświeceniowy: nadrzędność rozumu, wiedza pewna --> kierunek pozbawiony uczuć, namacalna rzeczywistość, ubogie, ograniczone i puste życie.

Romantyczna uczuciowość: uczucie, wiara, natura, fantastyka, zjawiska paranormalne --> piękne, bogate i głębokie życie, doświadczanie cudów.

----------

„Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko. Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu, Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce. Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu! Miej serce i patrzaj w serce!”

Mickiewicz oskarża starca, iż zna „martwe prawdy” - w przeciwieństwie do „prawd żywych” martwe symbolizują racjonalizm oświeceniowy (są pozbawione uczuć). Kto zna tylko prawdy martwe, czyli kieruje się w życiu wyłącznie rozumem, ten nie może spodziewać się żadnych cudów. („nie obaczysz cudu”). Chodzi o to, że te pierwsze umożliwiają przeniknięcie duchowego świata, odkrycia w nim metafizyki. Te drugie dotyczą jedynie namacalnej rzeczywistości, a przez to są uboższe i ograniczone.

„Zdaje mi się, że widzę... Gdzie? Przed oczyma mojej duszy” - Tragedia Szekspira pt. „Hamlet”

Motto - czyli cytat z innego utworu, poprzedzający właściwy tekst dzieła. Motto jest formą wprowadzenia czytelnika w nastrój utworu, sugeruje odbiór tekstu z określonej perspektywy lub podkreśla poglądy autora. Motto można nazwać przewodnią myślą całego utworu. Motto podkreśla nowy sposób poznawania rzeczywistości: widzenie wewnętrzne (poprzez serce i intuicję) czyli widzenie "oczyma duszy"

----------

Adam Mickiewicz: solidaryzuje się z tłumem, wierzy dziewczynie, współczuje jej, przeciwstawia się Starcowi

Starzec (Jan Śniadecki): deklaruje poglądy rozumowe (typowe dla oświecenia), postrzega dziewczynę jako osobę obłąkaną, przywołuje atrybuty oświeceniowe (szkiełko i oko), kieruje się empiryczną metodą poznawczą (nie widzi jej=nie ma jej).

Ballada Romantyczność jest gatunkiem synkretycznym, czyli łączącym w sobie 3 rodzaje literackie: lirykę (pisana wierszem), epikę (fabuła, narrator) i dramat (dialogi, akcja).

Bohaterowie:

Karusia, Janek, Starzec, narrator, lud ze wsi i z miasta

----------

Dlaczego ta ballada zapoczątkowała Polski romantyzm?

Ostatni wers oznacza, że w życiu należy kierować się także uczuciami, bowiem nie wszystko można wyjaśnić za pomocą rozumu (racjonalnie). To polecenie, ten nakaz staje się mottem i zapoczątkowuje w Polsce epokę romantyzmu.