Jak napisać opowiadanie
Opowiadanie to forma wypowiedzi narracyjnej, która wymaga umiejętności tworzenia fabuły, bohaterów i nastroju, a także mało obszerny gatunek epicki, zazwyczaj jednowątkowy, o luźnej kompozycji. Choć opowiadanie wydaje się formą swobodną, istnieje wiele zasad, które warto znać, by napisać je dobrze i zgodnie z wymaganiami egzaminacyjnymi:
- narracja powinna być spójna w całym opowiadaniu. Jeśli wprowadzasz narratora w 1 os. – taki ma być przez cały utwór. Jeśli wolisz użyć 3 os. – konsekwentnie musisz ją stosować od początku do końca;
- wydarzenia muszą składać się w logiczną całość. Uważaj, aby niepotrzebnie nie skomplikować akcji;
- zadbaj o urozmaicenie fabuły poprzez wprowadzenie nieoczekiwanych zwrotów akcji. Możesz to zrobić także z wykorzystaniem dialogów. Pamiętaj, że w opowiadaniu mile widziana jest także puenta;
- opowiadanie twórcze na egzaminie ósmoklasisty powinno liczyć minimum 200 słów;
- jeśli w poleceniu masz wskazaną jakąś lekturę, postaraj się odnieść do niej w interesujący, najlepiej nietuzinkowy sposób.
Zanim zabierzesz się za pisanie, postaraj się jak najlepiej przemyśleć temat opowiadania. Warto spisać je najpierw w formie punktów, co pomoże ci w zachowaniu spójności. Kolejnym krokiem będzie rozwinięcie ich, a następnie podsumowanie, zamknięte zgrabną puentą. Konstrukcja opowiadania dzieli je na 3 etapy:
- Wstęp – tu pojawia się określenie czasu i miejsca akcji (nie musi być bardzo dokładne, ale ważne, żeby czytelnik mógł zorientować się, jakie są realia fabuły), a także bohaterów i tła wydarzeń.
- Rozwinięcie – to miejsce na właściwą akcję, składającą się ze zdarzeń powiązanych ze sobą w logiczną całość. Watki oddzielaj kolejnymi akapitami.
- Zakończenie – oprócz rozwiązania akcji, dobrze, jeśli pojawi się tu puenta.
Warto jeszcze raz wspomnieć o narracji, która w opowiadaniu prowadzona może być w 1 os. (jakby narrator pisał o sobie i zdarzeniach, w których osobiście bierze udział) lub w 3 os. (narrator opisuje wydarzenia, w których uczestniczą inne osoby). Narrator w 3 os. bywa często nazywany narratorem wszechwiedzącym, ponieważ stawia się w pozycji obserwatora, który patrzy na całą akcję z góry.
Zwróć uwagę na cechy dobrego opowiadania
- Spójność i logika wydarzeń — każde wydarzenie powinno wynikać z poprzedniego, a nie być przypadkowe. Unikaj zbędnych scen — każda powinna prowadzić do punktu kulminacyjnego lub pokazywać rozwój bohatera. Po napisaniu zadaj sobie pytania kontrolne: Czy historia ma sens? Czy zakończenie pasuje do początku?
- Styl dopasowany do tematu — jeśli piszesz opowiadanie realistyczne, używaj języka naturalnego, ale nie potocznego. Jeśli piszesz opowieść z elementami fantastyki – możesz użyć bardziej opisowego, sugestywnego stylu.
- Nastrój i atmosfera — zadbaj o klimat. Czytelnik powinien poczuć emocje bohatera: napięcie, radość, strach, smutek. Pomagają w tym opisy miejsc (np. ciemny las, zatłoczona szkoła), środki stylistyczne (porównania i metafory), opisy zmysłów (co bohater widzi, słyszy, czuje).
- Dobre dialogi — to one ożywiają tekst, pokazują relacje między postaciami, a także zdradzają emocje i osobowość bohaterów. Warto czytać dialogi na głos, żeby sprawdzić, czy brzmią naturalnie.
- Unikaj chaosu — nie zaczynaj wielu wątków naraz. Skup się na jednej historii i doprowadź ją do końca. Dobrze zbudowana oś fabularna jest jak kręgosłup opowiadania.
- Pomysły na fabułę – możesz je czerpać z własnych doświadczeń, ale także książek, filmów i gier. Oczywiście nie chodzi o kopiowanie, tylko inspirację. Równie dobrze może nią być obserwacja świata albo jakieś dzieło sztuki.
- Bohater doskonały — dobrze napisany bohater nie jest nijaki: ma uczucia, motywacje, pragnienia, słabości, zalety i wady. Możesz także stworzyć bohaterów, którzy będą reprezentowali zupełnie różne cechy charakteru na zasadzie kontrastu.
Słowniczek pojęć
Świat przedstawiony utworu – miejsce i czas akcji, bohaterowie i wydarzenia opisane w opowiadaniu.
Narrator — osoba opowiadająca historię; może być uczestnikiem zdarzeń (narrator pierwszoosobowy) lub ich obserwatorem (trzecioosobowy).
Punkt kulminacyjny — najbardziej napięty, dramatyczny moment opowiadania, często przesądzający o dalszych losach bohaterów.
Retrospekcja — wprowadzenie do opowiadania wydarzeń z przeszłości (np. „Przypomniał sobie jak…”).
Zwrot akcji — nieoczekiwana zmiana kierunku zdarzeń, która ożywia narrację.
Puenta — zaskakujące lub trafne zakończenie opowiadania, które zostawia czytelnika z refleksją.
Przydatne zwroty:
W opowiadaniu musisz budować emocje. Z pomocą mogą ci przyjść takie i podobnie sformułowania:
- narracja 1-osobowa:
„Pewnego dnia…”
„Nie przypuszczałem, że ten dzień zmieni wszystko”
„Nagle rozległ się…”
„Nie mogłem w to uwierzyć…”
„Zamarłem z przerażenia…”
„Wtedy wszystko się zmieniło”
„Do dziś pamiętam tamten moment”
„To wydarzenie na zawsze zapisało się w mojej pamięci”
- narracja 2-osobowa:
„Był zwyczajnym chłopakiem, który nie spodziewał się, jak bardzo ten dzień zmieni jego życie”
„W małym miasteczku, gdzie wszyscy się znali, nikt nie podejrzewał, co wydarzy się tej nocy”
„Od samego rana czuła, że coś jest nie tak – choć nie potrafiła tego wytłumaczyć”
„Nagle coś poruszyło się w ciemności…”
„Wstrzymał oddech i nasłuchiwał”
„Z każdym krokiem serce biło mu coraz mocniej”
„Zacisnął pięści, próbując opanować strach”
„Nie zdążył zareagować – wszystko wydarzyło się zbyt szybko”
„To, co zobaczył, na zawsze zmieniło jego sposób patrzenia na świat”
„Nikt nie spodziewał się, że właśnie ona uratuje sytuację”
„Od tamtej pory już nigdy nie wrócił w to miejsce”
„Choć minęło wiele lat, wciąż pamiętał tamten dzień”
