Zagadka z gnomem – kiedy te stworzenia pojawiły się w kulturze?

Baśniowe stwory i istoty zwykle mają swoje korzenie w wierzeniach i podaniach starożytnych. Gnomy nie należą do tego grona. Okazuje się, że w kulturze pojawiły się całkiem niedawno, bo dopiero w XVI wieku. Kto jako pierwszy wprowadził gnomy do literatury? Co nazwa mówi o ich naturze? Dowiedz się, a przy okazji wytęż swój mózg i znajdź gnoma w naszej kolejnej łamigłówce!

Spis treści:

Historia gnomów. Kiedy zadomowiły się w legendach i baśniach?
Gdzie ukrył się gnom? Wykreślanka dla spostrzegawczych
Dlaczego warto rozwiązywać łamigłówki?

Historia gnomów. Kiedy zadomowiły się w legendach i baśniach?

Jak wszyscy wiemy, gnomy to niewysokie istoty, które zwykle zamieszkują pod ziemią (np. w kopalniach). Znamy je z baśni, literatury fantastycznej, ale także wielu gier – choćby kultowego Dungeons & Dragons.

Wracając do bardziej zamierzchłej przeszłości, gnomy wcale nie pojawiły się w mitologii ani nie przywędrowały z podań Dalekiego Wschodu. Do świadomości ludowej trafiły dopiero w XVI wieku za sprawą Paracelsusa – szwajcarskiego medyka miejskiego, który często bywa nazywany ojcem nowożytnej medycyny. Był pionierem "alchemii medycznej", jego prace legły u podstaw toksykologii.

Jako prawdziwy "człowiek renesansu" Paracelsus zajmował się też innymi rzeczami. Napisał na przykład "Książkę o nimfach, sylfach, pigmejach i salamandrach oraz o innych duchach", która – jak wskazuje tytuł – traktuje o mitycznych bytach, żywiołakach i ich miejscu w kosmologii chrześcijańskiej (oczywiście słowo tłumaczone jako "pigmej" w XVI w. nie odnosiło się do afrykańskiego plemienia Pigmejów, ale było synonimem dla istot, którymi zajmujemy się w artykule). To właśnie w tym dziele pośród innych nadprzyrodzonych istot, po raz pierwszy pojawiły się gnomy.

Co ciekawe książkę Paracelsusa wydano pośmiertnie w... Nysie – tej samej, która teraz leży w województwie opolskim.

Samo słowo "gnom" ma swoje korzenie w grece. Pochodzi od zlepka gē-nomos, który oznacza dosłownie "mieszkaniec ziemi".

Według Paracelsusa gnomy były żywiołakami ziemi, które pod powierzchnią poruszały się tak sprawnie jak ludzie na niej. Gnomy mogły także żyć na powierzchni ziemi, ale za wszelką cenę unikały słońca – gdy padł na nie choćby jeden promień, natychmiast zamieniały się w kamień.

Przeczytaj również: Mumia pokryta złotem, czyli zwyczaje pogrzebowe starożytnych Egipcjan

W kolejnych wiekach gnomy ewoluowały aż do dzisiejszej postaci niskich jegomościów z bujnymi brodami, które często do złudzenia przypominają inną niewysoką rasę – krasnoludki (choć te są zwykle nieco lepiej zbudowane).

W polskiej literaturze gnomy gościły na kartach powieści m.in Andrzeja Sapkowskiego czy Jacka Piekary.

Pozostaje jeszcze pytanie, kiedy gnomy pojawiły się licznie w polskich (i nie tylko) ogrodach? Tradycja stawiania takich ozdób sięga XIX wieku, ale na dobre na Zachodzie rozprzestrzeniła się w latach 70. i 80. W Polsce gnomy ogrodowe pojawiły się później, kiedy zaczęły już powoli wychodzić z mody.

Gdzie ukrył się gnom? Wykreślanka dla spostrzegawczych

Wykreślanka, szczególnie taka, nie należy do łatwych. Słowo "gnom" to tylko 4 litery, w tym aż 3 spółgłoski, które najczęściej nabierają w naszych głowach znaczenia dopiero po połączeniu z samogłoską.

"Gnom" ukrywa się, gdzieś na planszy poniżej. Może być zapisany poziomo, pionowo, na skos, albo wspak. Czy jesteś w stanie wypatrzeć go w mniej niż minutę?

Rozwiązanie łamigłówki ze wskazanym "gnomem" znajdziesz na końcu artykułu.

Dlaczego warto rozwiązywać łamigłówki?

Zwykłe wykreślanki nie są pozorną nauką, a w rzeczywistości bardziej zabawą, która pozwala zabić trochę czasu z mniejszym poczuciem winy. Istnieje szereg prac naukowych, które wskazują, że popularność wykreślanki (ang. word search puzzle) jako metody dydaktycznej stale rośnie. Nie bez powodu, bo jeszcze więcej badań wskazuje na korzyści, które płyną z ich rozwiązywania.

Wyszukiwanie słów w gąszczu pozornie losowych liter wyzwala w głowie kaskadę różnych kombinacji, a przeczesanie wzrokiem całej planszy wymaga dużej koncentracji.

W artykułach naukowych najczęściej zwraca się uwagę na ich rolę w budowaniu rozległego zasobu słownictwa u dzieci. Nawet jeśli wyszukiwane słowa są już im znane, to setki połączeń między literami "przygotowują grunt" pod naukę nowych słów, które zapisuje się podobnie. Wykreślanki przydadzą się w każdym wieku podczas nauki języka obcego (przy okazji – gnom to po angielsku gnome).

A teraz czas na rozwiązanie łamigłówki. Gnom ukrył się w prawym górnym rogu. Udało Ci się go namierzyć?