Spis treści:

Wprowadzenie i teza

Wprowadzenie: Nie bez powodu mówi się, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Sytuacje skrajne z jednej strony sprawiają, że trudno przewidzieć czyjeś zachowanie, ponieważ górę biorą emocje. Z drugiej strony to właśnie w takich sytuacjach najlepiej przekonać się o czystości czyichś intencji. Tak jest właśnie z przyjaźnią. W obliczu zagrożenia myśli biegną zazwyczaj w stronę najbliższych – rodziny i przyjaciół. Co więcej, człowiek osamotniony ma znacznie mniejsze szanse na przetrwanie w sytuacjach ekstremalnych, ponieważ wsparcie drugiego człowieka, zrozumienie i bliskość, pozwalają nieporównanie łatwiej uporać się z trudną rzeczywistością i pokonać wszelkie przeszkody. Tylko nieliczni, najbardziej odporni psychicznie są w stanie zmierzyć się ze skrajnymi sytuacjami w pojedynkę.  

Teza: Prawdziwa przyjaźń jest możliwa w każdych warunkach, a skrajne sytuacje pozwalają zweryfikować siłę danej relacji. Przyjaźń pomaga ludziom przetrwać w trudnych okolicznościach. Należy wziąć jednak pod uwagę fakt, że dla osób mało odpornych psychicznie sytuacja ekstremalna może być na tyle trudna do udźwignięcia, że nie są w stanie myśleć o innych.  

Rozwinięcie - „Dżuma” Alberta Camusa

Rozwinięcie: Kiedy na małe miasteczko w Algierii spada epidemia, skazując jego mieszkańców na izolację od świata i czekanie na nadejście choroby, dochodzi niewątpliwie do sytuacji skrajnej. Tak wyglądały realia, w których znaleźli się bohaterowi „Dżumy” Alberta Camus`a. Każdy z bohaterów na swój sposób radził sobie w tych realiach, niemniej jednak większość z nich wcześniej czy później brała udział we wspólnej walce z epidemią. Poczucie społecznego obowiązku towarzyszyło wielu z nich i nawet Rambert, który początkowo szukał sposobu na ucieczkę z miasta, z czasem zdecydował się zostać i pomagać Rieux w walce z dżumą. Przyjaźń i solidarność z mieszkańcami Oranu stają się dla niego ważniejsze niż osobiste pragnienia. 

Najlepszym przykładem na to, że przyjaźń w sytuacji skrajnej jest nie tylko możliwa, ale przede wszystkim staje się istotnym wsparciem psychicznym dla drugiego człowieka była relacja wiążąca głównego bohatera doktora Rieux`a i Tarrou. Przyjaźń między bohaterami nie tylko pomaga im przetrwać emocjonalnie trudne chwile, ale również staje się podstawą ich wspólnego działania. Doktor Bernard Rieux i Jean Tarrou tworzą silną więź opartą na wspólnym celu – walce z epidemią. Pomimo różnic ich przyjaźń opiera się na wzajemnym zrozumieniu i szacunku. Tarrou swoją postawą inspiruje Rieux do wytrwałości, przypominając mu o wartości niesienia pomocy innym, mimo wszechobecnego absurdu życia.  

Przyjaźń i wzajemne zrozumienie pomaga mężczyznom w mierzeniu się z cierpieniem i wszechobecną śmiercią. Można wręcz zauważyć, że przyjaźń staje się także swoistym narzędziem oswajania śmierci. Wspólne przeżywanie trudności pozwala bohaterom lepiej radzić sobie z tragediami. Tarrou, w rozmowach z Rieux, zwierza się Bernardowi ze swojej przeszłości i pobudek, które każą mu tak gorliwie walczyć z epidemią. Tarrou chciał bowiem w ten sposób odkupić winy ojca, który jako sędzia skazał lata temu młodego mężczyznę na karę śmierci. Szczerość wzmacnia więź, łączącą bohaterów i pozwala im wzajemnie się wspierać w obliczu straty. Śmierć Tarrou jest dla Rieux niezwykle bolesnym doświadczeniem, ale dzięki temu widać, jak głęboka i wartościowa była ich relacja. 

Kontekst – „Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego 

Kontekst: Na pytanie, czy możliwa jest przyjaźń w sytuacjach skrajnych, chyba każdy z nas może odpowiedzieć sobie sam. Nie tak dawno świat objęła pandemia covid-19, która w pierwszych miesiącach niemal zatrzymała świat. Koronawirus nie dziesiątkował ludzi w takim tempie jak dżuma, niemniej jednak postawił każdego z nas w sytuacji ekstremalnie trudnej i zupełnie nowej. Choć pandemia dawno za nami, to warto zwrócić uwagę na fakt, że w dzisiejszych czasach w utrzymywaniu przyjaźni podczas izolacji pomagał Internet. Niektórzy jednak – szczególnie osoby młode – nadal odczuwają psychiczne skutki braku normalnych kontaktów z rówieśnikami. Przyjaźń w wersji online nie zawsze jest bowiem w stanie zastąpić tą w realu. 

Gdyby odnieść się do literatury, kontekstu przyjaźni w sytuacji skrajniej można szukać w wielu utworach, szczególnie tych, których akcja rozgrywa się w czasie wojny. U Tadeusza Borowskiego w „Proszę państwa do gazu” widać przyjaźń na paru płaszczyznach. Po pierwsze członkowie komanda Kanada trzymają się razem i wspólnie korzystają z owoców swojej pracy, czyli z żywności pozyskanej kosztem Żydów przybyłych kolejnymi transportami i idących na śmierć. Mężczyźni wzajemnie umacniają się w tej niemoralnej sytuacji, trywializując i wypierając zło, a pobyty na rampie traktuj jak wyjście do zwyczajnej pracy. Szczególnego wsparcia i oznaki przyjaźni doświadcza także główny bohater, któremu trudno zmierzyć się z tym, co widzi podczas rozładunku. Wszechogarniające cierpienie i kompletnie odczłowieczone zachowanie innych sprawiają, że Tadeusz psychicznie nie daje rady w tym uczestniczyć. Z pomocą przychodzi mu przyjaciel z komanda – Francuz Henry, który pomaga ukryć się bohaterowi na czas przybycia kolejnego transportu i stara się go wesprzeć, mówiąc, że można się do tego przyzwyczaić.    

Podsumowanie 

Podsumowanie: Albert Camus w „Dżumie” potwierdza, że przyjaźń jest możliwa nawet w ekstremalnych sytuacjach. Epidemia staje się testem dla relacji międzyludzkich, ale jednocześnie dowodem na to, że człowiek potrafi odnaleźć wsparcie i siłę w drugiej osobie, co w obliczu skrajnych sytuacji jest szczególnie ważne. Przyjaźń pomaga bohaterom przezwyciężać strach, podejmować moralne decyzje i odnajdywać sens życia w świecie pełnym cierpienia i śmierci. Dzięki wsparciu drugiego człowieka powstaje niezwykła więź i solidarność, która pomaga w codziennym funkcjonowaniu nie tylko jednostek, ale całej społeczności. Powieść Camusa pokazuje potęgę relacji międzyludzkich jako jednej z podstawowych wartości ludzkiej egzystencji. 

Zobacz pełną listę pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2026.