Strefy czasowe

Występowanie różnych stref czasowych wydaje się być dzisiaj oczywistością – przecież w rozmaitych zakątkach Ziemi są w tej chwili różne pory dnia i nocy, co wynika z ruchu obrotowego kuli ziemskiej. Strefy czasowe są jednak całkiem świeżym wymysłem – ustalono je dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Co trzeba o nich wiedzieć?

Spis treści:

Strefy czasowe
Ile jest stref czasowych na świecie?
Międzynarodowa linia zmiany daty
Czas na świecie – ciekawostki

Strefy czasowe to umowne obszary na powierzchni Ziemi, które rozciągają się południkowo pomiędzy biegunami. W każdym takim obszarze urzędowo obowiązuje czas wspólny dla całej strefy, czyli tzw. czas strefowy. Najczęściej jest to średni czas słoneczny środkowego południka danej strefy, który od czasu uniwersalnego (średniego czasu słonecznego na południku zerowym) różni się o całkowitą godzinę.

Wprowadzenie stref czasowych zaproponował w 1878 roku Sandford Fleming – kanadyjski inżynier i wynalazca. 6 lat później jego pomysł został wdrożony. Ustalenie jednolitych stref czasowych miało wymiar czysto praktyczny – ujednolicenie czasu pozwala na przykład na skoordynowanie transportu, czyli jednego z podstawowych elementów handlu.

Przeczytaj również: Tunel czasoprzestrzenny. Czy to jedynie fantastyka naukowa?

Ile jest stref czasowych na świecie?

W 1884 roku wprowadzono podział Ziemi na 24 strefy czasowe, z których każda ma szerokość 15 stopni długości geograficznej. Oznacza to, że różnica rzędu jednego stopnia powoduje zmianę czasu słonecznego o 4 minuty. Warto wiedzieć, że ta ścisła szerokość stref czasowych ma zastosowanie głównie na morzach i oceanach. Na lądzie traktuje się je stosunkowo elastycznie – chodzi przede wszystkim o to, aby w ramach jednego kraju nie obowiązywały 2 różne strefy czasowe. Ma to zastosowanie szczególnie w przypadku małych i średnich państw.

Międzynarodowa linia zmiany daty

Konsekwencją wprowadzenia stref czasowych była konieczność ustalenia linii zmiany daty, czyli umownej linii na Ziemi, przebiegającej wzdłuż południka 180 ͦ w miejscu terenów niezamieszkałych. Ze względów praktycznych, na terenach zamieszkałych jest ona przesunięta na wschód bądź zachód. Gdy przekracza się ją z zachodu na wschód, należy odjąć jeden dzień. Zaś gdy przekraczana jest ze wschodu na zachód, trzeba dodać jeden dzień. Międzynarodowa Linia Zmiany Daty została oficjalnie potwierdzona w 1884 roku podczas Międzynarodowej Konferencji ds. Południków.

Czas na świecie – ciekawostki

Można by się zastanawiać, dlaczego strefy czasowe wprowadzono tak późno, skoro różnice czasu między odległymi regionami są tak uciążliwe? Z bardzo prostej przyczyny – do połowy XIX wieku ludzkość praktycznie nie podróżowała na dalsze odległości. Konsekwencje braku ustalonych stref czasowych nie były więc odczuwalne.

Z czasem na świecie związanych jest sporo różnych ciekawych zjawisk:

Polska w całości jest położona w strefie UTC+1. W tym przypadku zastosowano właśnie elastyczność w ustalaniu granic stref – w kontekście geograficznym, wschodnie krańce kraju powinny znajdować się w strefie UTC+2.
W samej Europie występuje siedem stref czasowych. W strefie czasu standardowego UTC+1 (CET) i czasu letniego UTC+2 (CEST) znajdują się 33 europejskie kraje.
Krajem, który ma 13, czyli najwięcej stref czasowych jest… Francja. Wynika to jednak nie z jej rozległego terytorium w Europie, ale terytoriów zamorskich, takich jak Polinezja Francuska, Markizy czy Gujana.
W Chinach obowiązuje jedna strefa czasowa. Biorąc pod uwagę rozległe terytorium Chin oraz krzywiznę Ziemi, kraj ten powinien być podzielony na co najmniej 5 stref. Władze zdecydowały jednak, że uproszczą sprawę i cały kraj „umieszczą” w strefie UTC+8 (naturalny czas słoneczny w Pekinie).
Strefą skrajną, w której w pierwszej kolejności dokonuje się zmiana daty, jest UTC+14. Obszar ten odpowiada czasowi słonecznemu południka 150°W. W tej strefie czasowej znajdują się Samoa, Kiribati i Tokelau.
Największa różnica między strefami wynosi 26 godzin. Dzieli regiony znajdujące się na dalekim zachodzie i wschodzie. Tym pierwszym regionem są wyspy Howland (UTC-12). Na wschodzie zaś są to Wyspy Line Kiribati (UTC+14). Jeśli na przykład na Howland jest środa, godzina 22:15, na Line Kiribati będzie już piątek, godzina 00:15.
Inną ciekawostkę stanowią wyspy położone zaledwie 4 km od siebie: Duża Diomeda i Mała Diomeda. Dzieli je nie tylko przynależność do innych państwa (Mała Diomeda to USA, zaś Duża to Rosja), ale i ogromna różnica w czasie – aż 21 godzin.
Przekraczanie stref czasowych wiąże się ze zjawiskiem jet-lagu, czyli zespołem objawów, które pojawiają się, gdy zmienia się więcej niż 3 strefy czasowe. Do nieprzyjemnych dolegliwości należą na przykład zaburzenia snu, problemy z koncentracją, dezorientacja czy rozdrażnienie.

Chcesz obliczyć czas w miejscu, do którego się wybierasz? Wystarczy zapamiętać, że podróżując na zachód, wskazówki zegara należy cofnąć, z kolei podróżując na wschód, postąpić odwrotnie. Musisz również wiedzieć, w jakiej strefie czasowej położony jest dany kraj. Punktem odniesienia zawsze jest czas uniwersalny.

Przeczytaj również: Wyspy Diomedesa – niezwykła podróż w czasie