Artykuły

Cumulonimbus – piękna i niebezpieczna. Jak powstaje chmura burzowa?

Cumulonimbus, czyli chmura burzowa, powstaje ze spokojnie płynących po niebie kłębiastych cumulusów. Jest zapowiedzią gwałtownych zmian w pogodzie – burzy i opadów deszczu, śniegu i gradu. Olbrzymiemu cumulonimbusowi może towarzyszyć nawet trąba powietrzna. Na ten rodzaj chmur muszą szczególnie uważać żeglarze – razem z nimi nierzadko pojawia się także niebezpieczny szkwał.

Podstawa Cumulonimbusa jest zwykle bardzo ciemna ze względu na padający z niej deszcz lub grad/CanvaPro

Spis treści:

Jak powstają chmury?
Rodzaje chmur
Cumulonimbus – jak ją rozpoznać
Zjawiska ekstremalne w pogodzie

Jak powstają chmury?

Chmura to para wodna składająca się z ogromnej ilości mikroskopijnych kropel wody albo kryształków lodu, które pod wpływem ciepłego powietrza unoszą się ku górze. Żeby chmura się uformowała, potrzebne są jeszcze cząsteczki soli, pyłu albo dymu – to do nich przyklejają się krople. Jeśli w powietrzu nie ma pyłu, chmura nie powstanie.

Skąd się biorą chmury? To niezbyt skomplikowany proces. Woda z mórz, oceanów, jezior i rzek jest nagrzewana przez słońce i w efekcie dochodzi do jej odparowywania. Para wodna, która unosi się do góry, w pewnym momencie styka się z zimnymi masami powietrza. Dochodzi wówczas do jej schłodzenia, co powoduje, że ponownie zmienia się w malutkie krople wody.

Chmura Cumulonimbus — Imponujący cumulonimbus/CanvaPro

Rodzaje chmur

Chmury różnią się między sobą budową oraz kształtem. Ze względu na budowę, dzielą się na:

wodne – zbudowane z kropel wody,
lodowe – zbudowane z kryształków lodu,
mieszane – zbudowane zarówno z kropelek wody, jak i kryształków lodu.

Ze względu na wysokość występowania, chmury dzieli się na:

wysokie, które poruszają się na wysokości 5-13 km nad ziemią,
średnie, które poruszają się na wysokości 2-5 km nad ziemią,
niskie, które poruszają się na wysokości 0-2 km nad ziemią.

Ze względu na kształt chmury można podzielić na:

chmury pierzaste, które wyglądem przypominają mleczne, jedwabiste obłoczki; są rodzajem chmur wysokich zalegających na poziomie 5-13 km; zbudowane z kryształków lodu, nie dają opadów,
chmury kłębiaste o bardzo specyficznym wyglądzie kopuły z płaską podstawą, które w słońcu wydają się jedwabiście białe z szarą podstawą; występują pojedynczo; są rodzajem chmur średnich zalegających na poziomie 1-4 km i mają mieszaną budowę: składają się z kropel wody oraz kryształków lodu; z reguły nie dają opadów; istnieją jednak chmury kłębiaste burzowe, zwiastujące burzę i krótki, intensywny deszcz,
chmury warstwowe, które mają szarą barwę i zasnuwają całe niebo; są rodzajem chmur niskich zalegających na poziomie 100 m – 2 km i mają mieszaną budowę; zwiastują długotrwały deszcz.

Przeczytaj również: Niezwykłe piękno chmur. Jak wyglądają ich najciekawsze rodzaje?

Cumulonimbus – jak ją rozpoznać

Cumulonimbus to kłębiasta, deszczowa chmura o dużej rozciągłości pionowej: przyjmuje kształt góry lub wielkich wież. Jak ją rozpoznać na niebie?
Część jej wierzchołka jest zazwyczaj gładka, włóknista lub prążkowana i prawie spłaszczona. Może mieć kształt kowadła lub rozległego pióropusza.
Cumulonimbus to niska, postrzępiona chmura połączona z podstawą lub oddzielona od niej.
Jest niezwykle gęsta i ma ciekawą barwę: w słońcu lśni bielą, lecz pod światło wydaje się granatowa, ciemnoszara, a nawet czarna.
Podstawa cumulonimbusa jest zwykle bardzo ciemna i poszarpana ze względu na padający z niej deszcz, grad, a czasem nawet śnieg.
Opady z cumulonimbusa dość często pojawiają się w postaci charakterystycznych smug, czyli virg. Virga jest to opad deszczu, śniegu lub lodu, który nie dociera do ziemi.

Cumulonimbusy potocznie nazywa się chmurami burzowymi – ze względu na ich ciemny kolor i towarzyszące im grzmoty oraz błyskawice. Jak powstaje cumulonimbus? Tworzy się ona w wyniku przekształcenia chmur z rodzaju cumulus, czyli kłębiastych. Rozbudowują się one wzwyż dzięki silnym ruchom wznoszącym powietrza od powierzchni Ziemi, które dostarczają duże ilości pary wodnej. Ciepło wydzielone w czasie procesu kondensacji pary wodnej sprzyja dalszym ruchom wznoszącym, dlatego cumulonimbusy mogą rozbudowywać się bardzo wysoko. 

Chmura burzowa — Cumulonimbus zwykle zwiastuje burzę, a czasem virgi, które nie docierają do ziemi/CanvaPro

Zjawiska ekstremalne w pogodzie

Zjawiska ekstremalne w pogodzie to najniższe i najwyższe wartości elementów meteorologicznych, zanotowane w danej stacji w określonym czasie. Należą do nich między innymi:

burze,
powodzie,
cyklony tropikalne: huragany, tajfuny
silne wiatry i sztormy,
długotrwałe susze i fale upałów,
długotrwałe mrozy.

Skąd się biorą? Najważniejszą przyczyną wzrostu ekstremalnych zjawisk atmosferycznych jest działalność człowieka, a dokładnie rozwój przemysłu i transportu, wynikający ze zwiększającej się liczby ludności na planecie. W efekcie rośnie temperatura atmosfery, lądów i oceanów, a więc nasila się efekt cieplarniany. Topią się lodowce górskie i lądolody, co z kolei zwiększa parowanie i ilość wody krążącej w przyrodzie. Wyższa temperatura oznacza zwiększoną ilość energii w atmosferze, która musi się w jakiś sposób rozładować, a to oznacza zwiększenie zjawisk ekstremalnych.

Przeczytaj również: Jak powstaje burza i co przyciąga pioruny?

Ekstremalne zjawiska pogodowe to ogromny problem dla całego świata – wystarczy pomyśleć, jak wiele szkód wyrządzają bardzo wysokie temperatury. Według danych Berkeley Earth czerwiec 2023 roku był najcieplejszym czerwcem od 1850 roku. Pierwsze kilka dni lipca (od 3 do 6) kolejno pobiły rekordy średniej globalnej dziennej temperatury. To spowodowało ogromne susze i pożary – mające olbrzymie konsekwencje między innymi dla gospodarki.

Groźny wygląd i spektakularne zjawiska burzowe to charakterystyczne cechy cumulonimbusów. Są tak duże, że czasem trudno jest taką chmurę w całości zobaczyć i rozpoznać. Warto wiedzieć jednak, że są one zwiastunem pogarszającej się pogody – najczęściej silnych i intensywnych opadów, śnieżycy oraz gradu.

Oprac. Redakcja